Proefstuk voor het exameneen
meter dijk van onder tot boven
Weer stierf een uits circus
een tragische dood...
'weede deel van Blums
gedenkschriften: treffend
door grote eerlijkheid
HET BEGON MET DE RAMP.
Werkloze landarbeiders worden
geschooide vakmensen
ijk hem daar zitten.
Een meesterstuk
van techniek
Apollo
door rampen bezocht -
ivordt nu uitverkocht
'oen ivaren er
nog maar elf...
HET VRIJE VOLK MAANDAG 4 JULI 1955
Eerst even een
gewoon putje
Bij de Turken
Circus te koop
(Van een onzer verslaggevers)
DE DIJK die in Rucphen wordt gebouwd, is een wonderlijke
dijk. Hij is een meesterstuk van techniek dat kan zelfs
een leek gemakkelijk vaststellen. Hij is gebouwd van gloed
nieuwe materialen: er is geen schijn van kans op dat de ele
menten hem zullen verwoesten. Er zit een glooiing in om van
te watertanden, en de kleinste gaatjes tussen de zetstenen zijn
allerzorgvuldigst opgestopt met steengruis.
Maar de dijk van Rucphen ligt midden In de bossen en hij
zal nimmer water hoeven keren.
Niet eenvoudig
Naar school
Hard leven
(Van onze Parljse correspondent) -
Het tweede deel van Blums gedenkschriften is verschenen, lopende over
ae jaren 1940 tot 1945. Het is een boek van ruim 500 pagina's, dat men in
een adem uitleest, zodra men aan de eerste bladzijden Is begonnen. Op
iedere pagina wordt men getroffen door de grote eerlijkheid, waarmee Blum,
de gestorven leider van het Franse socialisme, zijn herinneringen aan de
drukpers toevertrouwt. Aan de andere kant zal de lezer eveneens worden
getroffen door de grote mate van besluiteloosheid in beslissende dagen, die
men bij een man van het formaat van Blum niet zou hebben verwacht-
Blum is nog een vrij man als hij
Frankrijks capitulatie in Mei 1940
verneemt. Hij is er begrijpelijkerwijs
kapot van. In Bordeaux waarheen
de regering-Paul Reynaud voorlopig
is uitgeweken, aarzelt men tussen
overgaaf en doorvechten.
Voor generaal Weygand is de oor
log voor Frankrijk onherroepelijk
verloren. Admiraal Darlans oordeel
;uidt: er is niets meer aan te doen.
Fétain bepleit afzonderlijke onder
handelingen met Hitier.
Blum dringt aa op het ertrek
van de regering, bijvoorbeeld naai
Noord-Afrika, om daai de strijd
voort te zetten. Wa doet hij zelf?
Hij blijfin Frankrijk. Om niet te
worden uitgemaakt voor een lafaard
die door de vlucht raar het buiten
land zijn huid heeft gered.
Maar op volgende bladzijdet
schrijft hij, hoe goed het /ooi
generaal de Gaulle en voor het
aanzien van Frankrijk-in de we
reld zou zijn geweest, als de
Gaulle zich ir Londei had kun
nei i omringen door bekende en er
varen politici, oud-mimster-presi-
denten Blui 1 was zelf gewezen
minister-president met uitstekende
betrek kingen tt t de Britter en de
Amerika: en. Waarom is hij ge
bleven? Om lief en leed met zijn
volk te delen
leed heeft hij zeker gedeeld.
Pétain en .aval lieten hem als
staatsgevaarlijk interneren en deden
hem het berucht geworden proces
van Riom aan. Blum werd ervan Be
schuldigd de Franse landsverdedi
ging in groot geva.--/. te hebben ge
bracht door als hoofd van de Volks
frontregering in 193 de veertiguren
week en de betaalde vacanties te
hebben ingevoerd en de Franse
wapenindustrie ;e hebben genatio
naliseerd. In de gevangenis, wast-
heen hij later werd overgebracht,
heeft hij zulk een meesterlijke ver
dediging opgesteld, dat het dwaze
monsterproces schielijk werd onder
broken voor onbepaalde tijd werd
uitgesteld.
Blum erken grote fouten te b-
hen gemaakt In zijn aanvankelijke
beoordeling van de laulle n diens
militaire lannen. De Gaulle was
voorstander tan uiterst beweeglijke
pantserdivisies, waarmee ïen niet
achter'de Maginot-linic behoefde te
wachten op een eventuele aanval van
Hitier.
De Gaulle had voor z(jn nieuwe
aenkoeelden Fan Reynaud ge Dn-
nen, die de sociaiistisc-ie partij in
hei parlement voorhield: Als gij
socialisten, de collectieve veiligheid
wilt, laat die veiligheid dan ook
doeltreffend mogelijk zijn. „Op dat
punt heeft hij gelijk." zei Blum tot
zich zelf.
/och de Franse socialistische par
tij zat te vee: vast aan haar tradi
tie om zó snel met de Gaulle over
stag te kunnen gaan De partij h
zich vastgelegd op het volksleger. Zij
vreesde, dat een gespecialiseerde
elitetroep zich van dat volksleger
zou meester maken en het zou om
vormen tot een beroepslege]
Generaals en officieren, die ij de
fascistische opstand van 193 een
verdachte rol hadden gespeeld, het
lot van de republiek en van de vrij
heid in handen geven, dat durfde
Blum niet aat.
Later zegt hij in zijn gedenkschrif
ten: als de Gaulle zijn zin had ge
kregen, zouden wij op de Duitsers
een voorsprong hebben gehad van
twei jaar in plaats van een achter
stand ar vier jaar. Misschien zou
ons zelfs de tweede wereldoorlog zijn
bespaard gebleven Tijdens de oor-
logsjareierkent hij in brieven aan
de Gaulle in Lender diens onbe
twiste leiderschap van de vriie Fran
se regering.
Voor de bevrijding er is, zwerft
Blum met zijn rouw van hei ne
naar het andere Duitse concentratie
kamp. Van Buchenwald naar Dachau
en vandaar naar Beieren en de Ita
liaanse grens. De laatste lagen vor
men de gevangenen één bont gezel
schap.
Er zijn o.m. de Duitser Schacht,
de Oostenrijker Schuschnrgg. de
ederiander Van Dijk (oud-minister)
de bekende Engelsman Best, ge
trouwd met een Nederland» vrouw,
de Duitse generaals Von Falkenhaxi-
sen en Haider en de Rus Kontou-
line. neef van Moiotow In de bergen
worden zij door de Amerikanen be
vrijd. Een v liegtuig brengt Blum
naar het Parijse vliegveld Orly. waar
hii voor het «verst na jaren zijn
vaderland aanschouwt.
In het boek is het proces van R m
volledig opgenomen. Voor de geschi
denis van het Volksfront in Frank
rijk zal men er waardevolle gegevens
tri vmden. Men vindt in de gedenk-
schriften ook het reeds eerder ge
publiceerde werk: „A «helle hu-
maine". De uitgever is Albin Michel
te Parijs
In Rucphen leren dijkwerkers het vak
door en door
Dit is I it eerste wat de toekom
stige dijkwerkers leren hei met
selen van een. eenvoudig putje.
dig geen geld meer voor het beesten-
voer. Ingrid Bergmann en Anna
Magnani schonken eder 100 duizend
lire en dat lijkt heel veel, maar het
is ook maar een duizend gulden.
(Van onze correspondent te Bonn)
pnieuw is een Duits circus gestorven. Verleden jaar ging er ook een:
in Spanje. De geïllustreerde bladen brachten er zielige foto's van
August, de domme August, die alleen achtergebleven was met de dieren,
die door de Hcrr Direktor in de steek gelaten waren. Hij was gevlucht voor
de ongeduldige schuldeisers, want er was geen geld. Zelfs niet voor het
hoogst noodzakelijke eten voor de beesten. Het was bijna het normale relaas
van een circus-lijdensweg: moeilijkheden met de autoriteiten, te zware con
currentie van de stierengevechten en dan ten slotte een storm, die de grote
tent vernielde.
August deed zijn best. Op zijn korte
beentjes stroopte hij de omgeving
af om voedsel voor de dieren bijeen
te brengen. Maar circusdieren ver
slinden veei voedsel en de boeren in
de omgeving van Bilbao zijn maar
arme lieder:
De dieren stierven hem onder de
handen weg. Niemand wilde ze ko
pen wat heeft een Spanjaard aan
:en gedresseerd hondje, eer aap die
met mes en vork kan eten of aan een
leeuw die door een hoepel kan sprin
gen? De paarder kwamen nog het
beste weg, want die konden voor de
kost bij de boeren werken.
Ten slotte moest August het zei
ook opgeven, want hij dreigde met
de laatste paar apen, die hij ver
zorgde, zelf van honger om te komen.
Toen zette de Duitse consul hem op
de trein naar Duitsland. Hij verkoopt
nu ruikertjes bloemen in de nacht
lokalen van Frankfort...
En nu sterft opnieuw een cir cus.
Drie jaar geleden ging het circus
„Apollo" op reis naar Turkije, met
een hele wagenburcht, net veel
dieren, een schitterende sta' clrcus-
artisten en met veel verwachtingen.
De zaak liep goed in Turkije, maar
het verdiende geld moest baar or
der gebruikt. Dat iep ten slotte
spaak en bijna failliet ging „Apollo"
scheep naar Malta,
Nog hadden niet alle soldaten 'an
het garnizoen de voorstelling bijge
woond, ,oen de „normale' circus-
catastrophe „Apollo" trof: een storm
vernielde de grote tent. De volgende
dag kostte, zoals elke dag van een
circus, dat niet werkt, ongeveer 5000
gulden. Er volgden vele van die dagen
en de armee begon Geld voo de
scheepsreis naar Italië was er niet.
Admiraal Mountbatien, de bevel*
voerder over de Middellandse-Zec-
vloot sprong bij: hij organiseerde een
manoeuvre, waarbij met landings-
boten het hele circus naar Italië werd
overgezet. Daar stond de nieuwe tent
op afbetaling.
Het werd slecht weer cd het bezoek
werd matig,. Ir Palermo kwam de
'olgende ag: de olifanten braker
los en die vernielde: zoveel in
stad, dat de dieren verkocht moesten
worden om de schade te betalen, die
Nu is het circus „Apollo", tenmin
ste wat er van over is, te koop. De
leeuwen zijn al weg, maar er worden
nog beren, apen en paarden aange-
boder En de stoelen en banken, met
de afscheidingen tussen de loges,
overtrokken met rood trijp, dat naar
de stal ruikt.
„Frau Direktor" nam te veel slaap
tabletten en moest naar het sieken-
huis worden gebracht. Tachtig artis-
ten vachten op hun kaartje naar de
„Heimat" en in de nternationale
artistenblader verschijnen weer de
advertenties, dat zij „vrij" zijn.
Veel liefhebbers van circu-dieren
zijr er niet. E worden er te eel
aangeboden. Verleden jaar noest het
wereldberoemde circus Hagenbeek
zijr] beesten verkopen, het ir:us
Michael Busch ging in India failliet,
het Circus-Schumann moest zijr
tournee in Zweden met een aorm
tekort afbreken, het Duits-Neder
landse circus „Espagnol" gaf iet
bedrijf in Ess© op, toen de deur
waarder van de belastingen kwam.
De Duitse circussen sterven en niet
eens langzaam. In 1953 waren er nog
dertig. Nu ook circus „Apollo" ge
storven is, zijn er nog elf.
het rampgebied op de veilige zand
gronden rondom Roosendaal
Het keetje kreeg de grootse naam
van „dijkwerkersschool", en al die
mannen die daar plezier in hadden
konden hier op kosten van het rijk
het vak van steenzetter-dijkbouwer
Ieren. Het ging in versneld tempo
maar daarom niet minder grondig.
En de mannen die zo het vak leerden,
zitten er nu voor het overgrote deel
nóg in.
In c ezelfde tijd worstelde men ir
West-Brabant og met een heel
ander probleem: er was daar, onder
de veie landarbeiders, grote seizoen-
werkloosheid. Men kon hen geen ge
schoolde arbeiders noemen, '.ij ken
den slechts, van kind af aan, het een
voudigste werk op het land.
Het was voor de regering Zuidelijk
dat West-Brabant in dit opzicht een
noodgebied was: er moest en Rijks
werkplaats komen, waar de werkloze
seizoenarbeiders een volledig vak kon
den leren.
Waar eenmaal de kleine directie
keet stond, staat tegenwoordig een
prachtige nieuwe school, modem ge
outilleerd en met plaats voor tiental
len leerlingen. Men kan er leren tim
meren en netselen, men kan er
draaier of constructie-bankwerker
worden. Maar wie wil kan er nog
steeds bet vak van steenzetter leren:
de enige schooi in Nederland - en
waarschijnlijk de enige ter wereld
die een volledige opleiding geeft aan
toekomstige dijkwerkers.
„Kijk die sufferd, nu, die zit buiten op het terrasje te wachten,
terwijl ik al lang voor een gezellig plaatsje binnen heb gezorgdt"
Zoudt u niet wat beter uit uw ogen kijken, als u een af
spraak had met deze lieftallige Frangaise? Ze draagt een ge
streepte zomerjurk, die je op het ogenblik overal in de Parijse
étalages ziet. In het blauw en rood en groen en geel... Niet dat
die jurk zo goedkoop is hoor... je moet er meer dan honderd
gulden voor over hebben. Maar ze hebben dan ook in Parijs
met die katoenen streep iets bijzonders weten tc doen.
JAN HOFLAND, een van de
vijf mannen die op Let ogenblik
in Rucphen de opleidt; voor
steenzetter-dijkwerker volgt, be
proeft zijn krachten op hei wiep-
vlechten.
Het verhaal van die Rucphense
dijk begint bij de ramp. Honderden
gaten in de zeeweringen van Zeeland,
Brabant en Zuid-Holland betekenden
plotseling een hoeveelheid werk,
waartegen Nederland nauwelijks was
opgewassen.
Jazeker: de papieren plannen kwa- vak
men, dank zij dag-en-nacht-werk van
Waterstaat er aannemers, in een
recordtempo klaar. Materiaal kon
men zich vrij snel verschaffen: Maar
de mensen? Alles draaide om de
mensen, die de dijken vorm en
sterkte moesten geven en er wa
ren mensen te weinig.
Er woonden intussen duizenden
vluchtelingen uit de rampgebieden in
de veilige zone van West-Brabant. De
sterke mannen onder hen popelden
om aan de slag te gaan, om te kun
nen helpen aan he herstel van hun
eilanden. Maar wa tonden zii doen?
Zij waren geer. dijkwerkers, zij had-
den imm- rijshout x>t wiepen ge
vlochten of basaltblokken tot dijk voe
ten gesteld.
Denk niet, dat het eest eenvoudig
is. Vijf maanden heeft werk
meester De Jager s werelds nige
leraar ir. iet steenzetten nodig om
de arbeiders de kneepjes van de
kunst te leren.
Het begint ermee, dat zij een een
voudig putje moeten metselen, en
wanneer zij dat onder de knie heb
ben beginnen ze aan een kademuur
tje. Zij leren iets van rijswerken:
een wiep vlechten bijvoorbeeld, die
lange en taaie vlecht van rijshout
waarmee losliggende dijkdelen tijde
lijk worden vastgemaakt.
En dan begint .et zware werk:
het steenzetten. Het is moeilijk
uiterst moeilijk. Werkmeester De
Zó zullen in de toekomst de
dijken onder hun handen groeien.
Er kwam daarom in Rucpher. een
houten directiekeetje in een verlaten
bos tientallen kilometers ver van
ager die het zijn leerlingen bij
brengt doet het al zo'n veertig Jaar.
Als jongen van elf ging hij met
zijn vade de dijk op als „opstop
per", want een Jongen van elf is
nog te klem om blokken bazalt van
zeventig, tachtig pond te sjouwen.
Maar- dat „opstoppen" kon hij
snel genoeg: kleine brokjes steen
tussen de grote bazaltblokken stop
pen Zo groeide hij langzamerhand
in het vak, dat. hij nu binnen vijf
maanden aan zijn leerlingen moet
leren. Zeker: dat zi.in allen volwas
sen mannen, die veeial al tien. vijf
tien Jaar werken achter de rug heb
ben. Maar een dijk hadden zij
meestal nog nimmer gezien
Hij leert ze een mooi verloop te
maken en een goede hoek. Hij leert
ze het verschil tussen bctonzuilen
en Haringmanbiokken. Hij leert
ze het bijkappen van het keiharde
bazalt. En na vijf maanden staat hij
er ingespannen bij te kijken, als zij
hun proefstuk voor het examen bou
wen: een metertje dijk van onder
tot boven.
En als zij geslaagd zijn en een
zeer hoog percentage van leerlingen
slaagt begint hun harde leven.
Dan zullen zij week in week uit- ver
van huis in barakken wonen, en zo
veel meters dijk bouwen als zij maar
klaar kunnen krijgen.
Houden zij het zware werk vol,
dan zijn zij van (gedurende de helft
van het Jaar werkloze) landarbeiders
geschoolde vakmensen geworden En.
dat kon: door de dijkwerkersschool
die n& de ramp werd gebouwd in
Rucphen.
Het circus Wat spreekt er meer lot
de verbeelding var jong en oud dan
het circus n zijr: merkwaardige
sfeer? Maar in Duiisland is de laatste
jaren het ene na het andere circus
een weinig roemvolle dood gestorven.
zij hadden aangericht. Verder... JJ|
naar Rome!
Eerst vijf paarden verkopen en vier
wagens, om de treinreis te kunnen
betalen. Maar tussen Palermo en
Rome gebeurde een treinongeluk in
een tunnel en een deel van de have
werd vernield. Met het armzalig over
blijfsel was in Rome geen eer meer
te behalen en verleden weck is
„Apollo" aan zijn einde gekomen.
Er was geen geld meer voor ie
artisten en aangezien ook eeu circus
orkest niet zonder inkomen kan spe
len, lieper de muzikanten weg. )e
andere artisten, de dresseurs, d tra
pezewerkers, de athleten, de clowns,
probeerden de zaak nog te edden
door enkele voorstellingen, waarvoor
zi geen geld wilden hebben.
Maar het was uit en er was spoe-