In 1913 kwam elektriciteit
Schiedam aarzelde met
bouw elektr. centrale
van buurman R'
r
Bedrijfsresultaten
kleine zeevisserij
Situatie kruising
Kleiweg verandert
PHILIP S
televisie!
"M,
bewijst wat service-is
Vals' tientje verwekt
grote opschudding
Waarom
Sindsdien afhankelijk
Van vleermuis
tot TL-buis (2)
Ongelukken
Weer ernstig ongeluk
Familie drie uur vast:
Een onhandige
timmerman
Oudstrijders
feestten
(d. E. FOR E44EAD
VOOR UW JOVANDA-NYLONS
Competitieuitslagen
fë
RM-Super-Antenne?
Jaarvergadering
van Vrouwengroep
Herdenking van de
Hongaarse opstand
PAGINA 5
tMiet - -■--'--■W-Mi-
PER WEEK f 8.90
PER WEEK f 11.40
PER WEEK f 14.-
PER WEEK f 19.30
OMDAT
OMDAT
OMDAT
OMDAT
OMDAT
OMDAT
WAAROM
OMDAT
OMDAT
OMDAT
k
WAAROM
OMDAT
PER WEEK f 8.90
lil®
PER WEEK f 9.70
PER WEEK f 13.-
PER WEEK f 15.90
SCHIEDAMSEWEG 145
TEL. 52.500
STRAATWEG 59
TEL. 89.200
PLEINWEG 152
TEL. 77.555
HET vrije volk - WOENSDAG 23 OKTOBER 1957
-T?c}ï ,ls V ,in Schiedam een elek
triciteitsbedrijf (hoofdschakelhuis aan
de Broersvest), want al werd de
stroom, niet zelf opgewekt maar in
net groot ingekocht, men moest toch
voor de distributie van die stroom
zorgen.
STRAATNAMEN als Voltastraal, Wattstraat, Ampère
straat en Van Musschenbroekstraat herinneren ons in
Schiedam-oost aan de pioniers op het gebied der elektriciteit
WatL Volta, Galvani en Van Musschenbroek warea natuur
kundigen die zich met het verschijnsel elektron (hel Griekse
woord van barnsteenintensief bezighielden. Het woord
barnsteen ivordt in dit verband niet toevallig genoemdde
Grieken nas namelijk opgevallen dat men merkwaardige
verschijnselen kreeg wanneer men barnsteen wreef Een
vreemd knetteren werd gehoord. In het donker zag men
blauwe vonkjes. Dat bleek elektriciteit le zijn.
De Grieken constateerden het en hun nazaten trachtten er achter
te komen op welke wijze d.t „elektron" dienstbaar kon worden ge
maakt. Wij slaan nu een lange periode van onderzoekingen over en
belanden bij Edison, dle m 1883 zijn kooldraadlamp construeerde
Het gelukte hem licht te verkrii-izienin^
gen door de elektriciteit door een I centrate en V°r ee-n e,''(cn
dunne draad van verkoolde bamboe- meter afstand v™ op v'tr 2"
vezels te voeren; door de weerstand, grote centrale f" a-1'f2 .°2w
die de stroom ondervond gaf deze zo- fn Rotterdam Gal.le.straat
veel warmte, dat de draad ging
gloeien en een helder licht verspreid
de. Dit systeem bleek ondeugdelijk te
zijn omdat de tlraad stukbrandde
maar gauw volgde toen ook de Edi-
sonlamp, de eerste bruikbare gloei
lamp. Dat betekende in wezen het
einde va nde gasverlichting, en ook
Schiedam zou spoedig kennis maken
met het tweede wonder: De elektrici
teit.
Er bestonden rond de negentiger
jaren der vorige eeuw kleine opwek
kingscentrales in Nederland. Rotter
dam besloot echter al in 1894 een ge
meentelijke centrale op te richten en
ln Schiedam kwam de wens naar vo
ren iets dergelijks te krijgen. De me
taalindustrie breidde zich langzaam
uit, de branderijen begonnen steeds
minder j betekenen. In 1903 werd in
de Sehiedamse Courant aangedron
gen op de bouw van een centrale.
Toch werden nog geen besluiten ge-
nomenf
In 1906 was er nog niets, en op
nieuw pleitte genoemde krant voor
inrichting vat', een centrale ir ver
band met het feit dat de Schiêèj -nse
Tramwegmaatschappü haar echte
paardckrachten wilde vervangen door
pit's die zjj zelf, in een eigen cen
trale, wilde opwekken.
Onbehagen
Wat heeft initiatief-volle Schie
dammers destijds bewogen geen
vaart achter de plannen te zetten?
Men voelde kennelijk een soort on
behagen voor zulk een eigen cen
trale, of men begreep toen al dat
Rotterdam, onze grote voorbeeldige
buurman, misschien wel voor leve
ring van stroom zou kunnen gaan
zorgen.
De Sehiedamse Courant komt in
1809 opnieuw ia het geweer voor de
elektriciteitsvoorziening wanneer een
Middenstandstentoonstelling nog eens
extra de aandacht vestigt op het gro
te belang van elektrische drijfkracht
voor het kleine bedrijf, dat niet, zoals
de grote bedrijven tot nu toe deden,
zich een eigen opwekking kon veroor
loven. „Juist ten opzichte van het
drijven van motoren heeft de elektri
citeit alles voor, wellicht gaat zij eer
lang de nijverheid geheel beheersen",
zo schreef het blad.
In 1910 wordt dan met Rotterdam
ln onderhandeling getreden over de
levering van stroom „en gros" aan
Schiedam. Even stagneren deze on
derhandelingen nog als in 1911 een
soort ruilhandel met Delft mogelijk
schijnt. Delft zou dan elektri
sche stroom leveren en Schiedam zou
Delft van water voorzien, maar het
resultaat toas dat Delft water van
Rotterdam gaat betrekken en Schie
dam de elektrische stroom! In februa
ri 1913 werd het contract gesloten,
waarbij voor Schiedam ook het Rot
terdamse tarief zou gelden.
Eigen centrale
Maar al gauw bleek dat de indus
trialisatie in Schiedam grote vormen
aannam. Het stroomverbruik üep op
en in de volgende jaren kwam steeds
weer de vraag op; Zou een eigen cen
trale niet meer voordeel opleveren?
't Is spjjtig, maar men had zijn
„kaas" gemist. Voor Schiedam was
in verband met de landelijke voor
in 1918 kwam de eerste straatver
lichting, in 1922 verdrong de elektri
citeit ook de gasverlichtinguit de
huizen Voor de vele nieuwe woningen
in die jaren gebouwd werd geen gas
verlichting meer aangelegd. Er komen
steeds meer grootverbruikers bij. In
1939 bedroeg de totale afname 28 mil
joen kWh, waarvan 79 voor de in
dustrie 19 voor particulieren.
Na de oorlog steeg het verbruik
enorm; in 'de jaren tussen 1946 en
1956 ishet verdrievoudigd, waarbij
industrieel en particulier verbruik ge
lijke tred hielden. En om nogmaals
oji het gas voor de straatverlichting
terug te komen: hoewel de verlichting
van de stad (3100 lichtpunten) nu
grotendcelt elektrisch geschiedt, vindt
men vandaag toch nog 474 gaslan
taarns.
Toch gaslantaarns
Ondanks die „opmars van de
stroom" nog een groot aantal. We
vroegen onlangs de directeur der
Teohnische Bedrijven, ir. D. J. Adri-
aanse, of men niet van plan is ook
deze lantaarns af te schaffen.
Het antwoord luidde ontkennend.
„Men mag best nog enige „piëteit"
tegenover deze oude verlichtingsbron
nen tonen", aldus de 'heer Adriaanse,
„Zij bieden immers nog een bepaald
pittoresk beeld. Menig wandelaar ge
niet van een avondlijke wandeling
zeker meer wanneer hij de oude ha
vens en pakhuizen door gaslicht ver
licht ziet; verlichting door de nuch
tere, minder romantische elektrische
Voor zover het technisch mogelijk
Voor zover het technische mogelijk
is handhaven wij de gaslantaarns,
uitsluitend om wille van de histori
sche aantrekkelijkheid ende
romantiek."
Advertentie I.M.
HOOGSTRAAT 10
Ofschoon niet het Sehiedam
se Elektriciteitsbedrijf, maar
de Gasfabriek honderd jaar
bestaat heeft men ook hel
eerste bedrijf in ,C viering
van het. eeuwfeest betrokken
Hetzelfde geldt voor het Drink-
waterleidingbedrijf. De drie
bedrijv~n houden nauio ver
band met elkaar, en het is
ook daarom dat het trio in
het boekje „Van vleermius tot
TL-buisbesproken wordt.
Nevenstaand artikel ont
lenen wij uit dit werk dat
werd samengesteld door de
heren P. Th. J. Kuyer en J. i
Luyken. Een overzicht van de i
geschiedenis van het Gasbe
drijf ging aan dit artikel voor
af, Nu is de beurt aan de
elektriciteit; een relaas, waar
uit blijkt dat Schiedam des
tijds min of meer zijn kans
heeft gemist om een eigen
centrale te bouwen.
In ons laatste artikel, gewijd
aan „Va! vleermuis tot TL-
buis", zullen wü het Drink-
waterleidingbedrijf onder de
loupe nemen.
De uitslagen van de Sehiedamse
bedrijfsklayerjascompetitie luiden als
volgt: afd. A; ExcelsiorGTB 15;
SparCor Drebb 2—4 GW—stan
daard 42: SCPDB uitgesteld.
Aid. B: GWExcelsior 24'; Stan
daard—BWP 2—4; Vlug—DB uitge
steld.
Op de Burg, Knappertlaan nabij
de Julianakerk kwamen gistermiddag
een bromfietser, de heer L. v. d. Z.
en een fietser met elkaar in botsing
toen de bromfietser trachtte de fiets
in te halen. Beide bestuurders vielen:
v. Z. werd met lichte kneuzingen
na^r huis gebracht.
De 'neer J. H. E., broodbezorger,
stak gisteravond nogal onvoorzichtig
de Rotterdamsedijk over. Een auto,
bestuurd door de heer L. V. ontweek
hem, maar raakte daardoor nog juist
een carrier van glazenwasser J. M.
uit Rotterdam. Deze liep een ge
kneusde enkel op.
Het zojuist uitgebrachte rapport
no. 256 van de afdeling visserij van
het Landbouw-Economiseh Instituut
geeft een overzicht van de bedryfs-
resultaten van de kleine zeevisserij
over de jaren 1954 en 1955, met een
voorlopige berekening voor 1956.
De kleine zeevisserij wordt in het
bijzonder met kotters uitgeoefend op
de Noordzee, veelal ten westen van
de Waddeneilanden. In het algemeen
zijn deze vaartuigen eigendom van
een of meer van de opvarenden. Van
de totale waarde van de aanvoer van
de Nederlandse zeevisserij is ruim een
vierde deel van de kleine zeevisserij
afkomstig.
Uit het rapport blijkt, dat de af
gelopen jaren gunstige bedrijfsresul
taten werden bereikt, hetgeen tot de
bouw van nieuwe kotters heeft geleid.
De vloot bestaat thans uit ongeveer
250 schepen, waarvan de helft niet
Voor de tweede maal in twee dagen heeft het kruispunt Kleiweg
Provinciale Weg te Rijswijk een ernstig ongeluk opgeleverd. Dins
dagmiddag gaf daar een Delftse wielrijder geen voorrang aan een
personenauto. De fietser is met een hersenschudding en schaafwon
den naar het Hippolytusziekenhuis te Delft vervoerd.
De situatie op dit beruchte punt zal echter in de naaste toekomst
worden veranderd. Dit zal mogelijk zijn wanneer het betrokken tra
ject van de Provinciale Weg 15 aan de gemeente Rijswijk wordt
overgedragen.
WOENSDAG
Bioscopen:
PASSAGE-THEATER, 2 en 8.15 uur:
The Bananaboat-song (14 jr).
MONOPOLK-THEATER, 2, 7 en 9 u.:
Ciske de Rat (14 Jr).
Apotheek:
fa- P. H. Backer, St.-Lldulnast. 58.
Tentoonstellingen
STEDELIJK MUSEUM, 10—5 uur:
Grafiek eu plastieken van Gust
Komijn en foto's van E. v. Zachten.
CULTUREEL CONTACT CENTRUM,
105 uur: werk van. Maria Man ton.
Diversen:
VQLKSGEBOUW, 2 uur: kinder-
midday ABC.
WfflB. 8 uur: feestavond Vegla.
IRENE, 8 uur: Zonnegloren, toneel
avond.
DONDERDAG
Bioscopen:
PASSAGE-THEATER, 2 uur:
The Bananaboat-song (14 Jr).
MONOPOLE-THEATER. 2, 7 en 9 u,:
Clske de Rat (14 Jr).
Apotheek:
Fa. P. h. Backer, St.-Lldylnastr. 58.
Tentoonstellingen
STEDELIJK MUSEUM. 10—5 uur:
Grafiek en plastieken van Gust
Romijn en foto's van E. v. Zachten.
CULTUREEL CONTACT CENTRUM.
105 uur: werk van Maria Mantor,.
Diversen:
PASSAGE-THEATER. 8 uur: Rott.
Toneel voor Schled. Kunstkring.
VOLKSGEBOUW, 8 uur: bijeenkomst
IvAO.
GROTE kerk, 8 uur: samenkomst
Herv. Gemeente.
PHILIPS TELEVISIE 1958
""tv
Super-ontvanger, beeldbuis
A3 c»... goudgrijs beeldmas
ker, dubbelconus luidspre
ker, twaalf-kanalenkiezer.
Contant 775.- P. m. 38.50
(Momenteel beperkt leverb.)
Super-ontvanger ais boven,
echter 53 cm beeldbuis.
(Momenteel beperkt leverb.)
Contant 995.- P. m. 49.50
Super-ontvanger, beeldbuis
53 cm, ongeëvenaard scherp
beeld, 2 luidsprekers,
twaalf-kanalenkiezer.
Contant 1245.- P. m. 61.20
Super-ontvanger, beeldbuis
53 cm. 3 Luidsprekers»
f distingeerd meubel.
Gen.Jckelijk te verplaatsen.
Contant 1695- P. m. 83.65
in elk apparaat het maximum aantal
lampen is verwerkt voor het verkrij
gen van het béste resultaat
100% kijkgenot!
beeldscherpte en detailweergave
ongeëvenaard zijn!
de minimale gevoeligheid voor storin
gen in beeld en geluid weergaloos is!
elk apparaat is voorzien van anti
reflex-veiligheidsglas met een dikte
van 6 mm!
de fraaie, luxueuze kasten afgestemd
zijn op het karakter van elk interieur!
Philips kopen betekent VEILIG kopen,
want het is een Nederlands product!
de antenne even belangrijk is
als het apparaat!
de prijs zeer aantrekkelijk
mag worden genoemd!
u ook voor deze antenne gebruik
kunt maken van onze soepele
betalingsregeling!
kopen bij Radio Modern
43 cm ontvanger,
2 luidsprekers,
twaalf-kanalenkiezer.
Contant 775.- P. m. 38.50
A3 cm ontvanger,
2 luidsprekers, twaalf-
kanalenkiezer. Leverbaar met
verlengde pootjes, waardoor
hoogte 97 cm. wordt.
Contant 845.- P. m. 42,-
Universete ontvanger met
mogelijkheden tot ontvangst
van buiten!, zenders, Beeld
buis 43 cm. Twee iuidspr»»
twaalf-kanalenkiezer.
Contant 1145.- P. m. 56.25
Universele ontvanger als
boven, echter met S3 cm
beeldbuis.
Contant 1395.- P. m. 68.70
mo
Het gevaar van de huidige toestand
schuilt voor een deel hierin, dat zo
wel de Provinciale Weg ais de Klei
weg voorrangswegen zijn. Op de krui
sing heeft echter het verkeer op de
Provinciale Weg (de reeds druk ge
bruikte route Moerwij k-westelij k
Delft) voorrang.
Deze situatie is op de Kleiweg aan
gegeven met borden „einde voor-
rangsweg", op enkele tientallen me
ters voor de kruising en bovendien
met knipperlichten. Deze bebakening
blijkt echter op sommige weggebrui
kers toch nog verwarrend te werken.
Zodra de gemeente Rijswijk zelf
over het betrokken deel van de Pro
vinciale Weg kan beschikken, zal het
voorrangsrecht op de Kleiweg verval
len.
ouder is dan 10 jaar. Het zijn kotters
met een motorvermogen van 75 tot
200 pk en een beperkt aanta! oudere
loggers met een groter motorvermo
gen. Met de kleinere schepen worden
korte reizen van enkele dagen ge
maakt, met de grote vaartuigen rei
zen van zes dagen.
De trawlvisserij op platvis (tong en
schol) is de basis van het bedrijf.
Daarnaast werd in de zomermaanden
met kleinere kotters de „snurrevaad-
visserij" uitgepefend. Dit is een
Deense methode van zeevisserij op
platvis, welke de laatste jaren echter
weinig werd uitgeoefend. Van groot
belang voor moderne kotters is de
ijle-haringvisserij. Dit is de zeevisserij
op haringlangs de Belgische en de
Franse kust gedurende enkele winter
maanden.
Aanvoer
Van de aanvoer geeft het rapport
een uitvoerig overzicht. De trawl
visserij op verse zeevis heeft voor
namelijk betrekking op tong en
schol. 'Ofschoon de tong slechts een
derde deel van de gehele vangst uit
maakt, bedraagt de opbrengst ervan
ongeveer tweederde van de totale op
brengst van de verse zeevis. Voor de
afzet van de tong is men in hoofd
zaak aangewezen op export. De eco
nomische positie van de kotters is
dientengevolge zeer conjunctuurge
voelig.
Na 1954 zjjn de tongvangsten per
kotter aanzienlijk gedaald, doch dank
zij de gunstige conjunctuur konden
de prijzen dermate stijgen, dat tie
totale opbrengst ongeveer gelijk bleef.
De bedrijfsresultaten waren volgens
het rapport de afgelopen jaren oor
de kotters gunstig. Voor de loggers
van schippers-elgenaren bleven de
uitkomsten achter bij die van de kot
ters.
Van de totale kosten is bijna de
helft bestemd voor de bemanning.
Een andere belangrijke post is motor
brandstof. waarmede ongeveer een
zevende deel van de kosten gemoeid
is.
Van de uitgeoefende takken van
visserij valt onmiddellijk het gunstige
bedrijfsresultaat op van de ijle-
haringvisserij van de grote kotters.
In het bijzonder voor de moderne
kotters van Urk was de afgelopen
jaren de ijle-haringvisserij van groot
belang.
Uiteraard hangen de bedrijfsresul
taten van de ijle-haringvisserij af
van de vangst- en afzetmogelijkhe
den. De afzet van ijle haring werd
de laatste jaren begunstigd door de
geringere vangsten van de haring-
drijfnet- en trawlvisserij der rede
rijen.
(Van een onzer verslaggevers)
Een rasecht, maar iets afwijkend
biljet van tien gulden heeft zondag
grote opschudding veroorzaakt bij
een aantal mensen.
Een pompbediende van De Blok
hut in Diemen; die het biljet met een
kwartje fooi had ontvangen, beide de
Diemense politie omdat hU het bank
biljet niet "vertrouwde.
De politie gaf de melding doornaar
haar Naaröense collega's, die enkele
minuten later de gezellig toerende
mej. P. K. Stolk uit Amsterdam met
har.T ouders meer am naar het
bureau.
Toen begon de machine pas goed
te draaien: het hoofd van de afde
ling Falsificaties van de Amsterdam
se politie, hoofdinspecteur Molen
kamp, werd gealarmeerd en even
later rinkelde de telefoon bij een des
kundige van de Nederlandse Bank.
Dezè ging naar Diemen en onder
zocht het tientje nauwkeurig. Zijn
conclusie was een verademing voor
mej. Stolk: het biljet is echt. maar
het is erg dun en het watermerk is
door een drukfout iets naar binnen
geschoven.
Inmiddels hadden mej. Stolk, Eer
ste Boerhaavestraat 3-III in Amster
dam, haar moeder van 72 jaar en
haar stiefvader, de heer Borhem, 56
jaar oud, van kwart over een tot
half vijf vastgezeten.
De heer Borhem moest na de aan-
nouding direct mee in een politie
wagen en op het bureau werd hij
in een wachtkamer achter slot
en gTendel gezet.
Na twee uur wachten moesten ook
mej. Stolk en haar moeder achter
slot in de wachtkamer. Uiteraard
was mevrouw Borhem geheel van
streek. 'Zoiets heb ik nog nooit mee
gemaakt' 2ei ze maar steeds.
Om half rijf mocht de familie
weer naar huis gaan. Het plezier
van het ritje naar Leusden was na
tuurlijk al verdwenen.
De deskundige van de Nederlandse
Bank noemde het tientje 'geen mis
druk'. Daarom heeft de Bank het
biljet niet teruggenomen.
Het is nu in het bezit van de Die
mense politie, die de pompbediende
bij het station 'De Blokhut' een an
der tientje heeft gegeven. Waar bet
biljet blijft, is niet duidelijk.
De Nederlandse Bank gaf echter
geen toestemming het biljet te foto
graferen.
Het biljet is waarschijnlijk door de
controle geslipt. De ene serie biljetten
is soms iets dunner dan de andere
en een enkele maal zijn er afwijkin
gen, die meestal tijdig worden ont
dekt.
Nu Is dit niet het geval geweest
Theoretisch is het mogelijk, dat er
nog meer afwijkende bil jetten in om
loop zijn.
Op de Graenelaan gebeurde
gisterochtend iets dat men meest
al alleen in komische films ziet.
Stan Laurel zou het, zo vermoe
den wij, de 26-jarige timmerman,
G. H. B. niet hebben nagedaan.
Deze jonge timmerman spoed
de zich dinsdag met enkele latten
van twee en een halve meter
lengte over de Groenelaan. De
latten had hij keurig op de jonge
schouders gelegd. Op een gegeven
moment wilde hij de laan over
steken. Met ren nogal bruusk ge
baar schijnt hij te hebben gestart,
want met de voorzijde van zijn
latten stootte de man teven een
juist passerende auto. Hij schrok
erg, kreeg bovendien een duw,
verloor zijn evenwicht en het ge
volg teas dat hij achterwaarts met
zijn latten doordrong in de spie
gelruit. van de drogisterij F. C.
van der Sman.
De ruit aan 214 bij VA meter
viel geheel in gruzelementen; cn
de politie maakte nog proces
verbaal tegen de onfortuinlijke
timmerman op óók.
v- i
De Vrouwengroep van de Partij
van de Arbeid afdeling Schiedam
houdt op donderdag 31 oktober in het
Volksgebouw haar jaarvergadering.
De agenda vermeldt o.m. bestuurs
verkiezing, benoeming van een lid
van de kascommissie en een vrolijk
kwartiertje door mevr. Drukker. Het
gehele bestuur stelt zich herkiesbaar.
Heden is het een jaar geleden
dat de Hongaarse vrijheidsstrijd
een aanvang nam.
Ter gelegenheid hiervan han
gen bij het oorlogsmonument in
de Plantage de Hongaarse en de
Nederlandse vlag halfstok, ter
herinnering aan degenen, die in
deze strijd zijn gevallen.
„Ais het noodzakelijk is, dan zul
de regering weer een beroep op ons
kunnen doen," aldus verklaarde de
bondsvoorzitter, generaal J. A. A.
Sitsen van de Ned. Bond van Oud-
strjjders en Dragers van het Mobiii-
satlekruis gisteravond in Musis
Sacrum, waar het tienjarig bestaan
an de afdeling Schiedam van deze
bond werd gevierd.
De generaal feliciteerde de jubi
lerende afdeling namens het hoofd
bestuur; hij reikte aan de secretaris,
de heer D. Krook, het kruis van ver
dienste uit als waardering voor het
vele werk. Voorts sprak de generaal
nog van de onderlinge band, de eens
gezindheid en de vaderlandsliefde.
Het woord werd verder no:- ge
voerd door' de districtsvoorzitter van
Zuid-Holland en de heer F. van
Rijn, afdelingsvoorzitter, .die o.m.
burgemeester Peek welkom heette
J?®uveie aanwezigen zagen daarna
een bont programma, dat hun se-
bracht werd door André Carrell Ja
ne en John. Cora Vilie, The Bile Bros
Tony Schifferstein, North en Bromley
en het orkest van de heer Chr v d
Toom. Daarna was er nog een ievèn-
bal onder leiding van de heer
J. v. d. Heuvel.
