SIGNALEMENTEN
Platenboek over
plantenwereld
Ingenieus nagemaakte
spoortreintjes met
alles wat erbij hoort
KLEINER
vW'v,"<
TT-formaat
trixéxpress
ELEKTRISCHE TREINEN
compleet vanaf ƒ29,75
1#!§1
HET VRIJE VOLK DINSDAG 9 DECEMBER '358
*yi
k$trS*;li
Streven naar precisie
Een
geed
geschenk
®g2 een heek
i-i&ti&ÖS
ï$MM
i*ai»satdfc
(Van een onzer verslaggevers)
Wij schrijven: SPOORTREIN. U kent het mopje toch? Het
was eigenlijk al een standaard-grapje: Een schreeuwend jongske
dat tegen de tafelpoot was gebonden, terwijl pa, languit op de-
vloer, zich over zijn treintje, had ontfermd
U moet in dat soort mopjes maar niet meer geloven. Want de tijd
dat speelse pa zich in een verstolen uurtje bezighield met de trein
van kleine Jan is lang voorbij.
Pa heeft zélf een trein. En nee, niet zo'n vooroorlogse blikken
dingetje op spoor 0 (35 mm), maar zo'n mooie, die tot in bijna alle
onderdelen van het grote model is nagebouwd. Pa maakt zijn
„scenery" zelf: heuvels, huizen, bomen, bergen en van geheim
zinnigheid is geen sprake meer.
In de kring van zijn hobby-vrienden staat hij bekend als een
toegewijd H-nulier. En hij waardeert het in zijn buren, als ook zij
zijn ingewikkelde installatie eens komen bewonderen.
Het trefwoord is: HO (spreek uit
half nul, is 16,5 mm). In 1927 op
grappige wijze uit een Nederlands ini
tiatief ontstaan, is dit handzame
formaat (schaal 1:87) aanleiding ge
weest tot een enorme ontwikkeling in
de speeigoedindustrie. een miljoenen
affaire, die zich ten slotte niet meer
alleen tot het maken van treinen
beperkte.
De snelle opgang van het nieutoe,
in. kleine woningen zoveel meer mo
gelijkheden biedende formaat deed
allerlei neven-industrieën ontstaan.
Fabrieken, en geen kleintjes, die niet
anders doen dan „scenery"-artikelen
maken: bouwpaketten voor de vaak
bijzonder mooie, verbluffend model-
getrouwe stations, huizen en gebou
wen, waarmee de echte hobby-ist zijn
spoorbaan stoffeert.
Men knippert even met de ogen
als men bedenkt, dat deze ontwikke
ling pas goed mogelijk werd door de
komst van de plastics. Men zie maar
eens rond in onze grote steden: er
zijn allerlei specialistische zaken ont
staan, dich zich bijna uitsluitend be
zig houden met de verkoop van elek
trische treinen en alles, wat daar
zoal bij is gaan behoren.
Tweehonderdduizend
Een onderzoekje, dat wij instelden
bij de importeurs van verscheidene
bekende merken, leverde frappante
resultaten. Er blijkt uit, dat het aan
tal gezinnen in Nederland, dat over
eén elektrische trein beschikt, op
ten minste 200.000 kan worden ge
steld. Op de doorsnee-installatie
staan twee tot drie lokomotleve i.
Het spoor 0 is van de markt geveegd.
TJ kunt maar beter afrekenen met
de gedachte, dat de minlatuurtrein-
Een exprestrein en een boemel,
een rijtje oude huisjes én een
tunnel, waaruit een tankauto te
voorschijn schiet tezamen vor
men zij een grappig hoekje in
een grote Rotterdamse model
baan. Men kan slechts gissen
hoeveel uren werk nodig waren
om de zaken zo natuurgetrouw te
krijgen
Dit knappe stukje scenery
zoudt u niet zweren dat het echt
was? staat ergens in een Rot
terdamse kelder: Het heejt de
maker bijna niets gekost. Hij ge
bruikte stukjes kout, triplex,
board en toiletpapier Het be
wijst wel, dat de stoffering van
een modelbaan niet duur hóéjt te
■zijn!
Advertentie IJl.
3-TREINEN-SYSTEEM
bezitters uitsluitend onder de beter
gesitueerden gezocht moeten worden.
Ook dat is geweest. Er zijn mensen
met weeklonen van tachtig en vijfen
tachtig- gulden, die hun leverancier
elke week een bedragje brengen en
dus min of meer in rekening-courant
met hem staan. Hun banen groeien
langzaam maar zeker. Er, wordt daar
toe zelfs van het roken afgezien.
In hoeveel gevallen wordt nu de
bezitter van' een elektrische trein
ook een echte „scenery"-bouwer? Met
een zekere mate van nauwkeurigheid
weet men dat niet te zegen.
„Vencweg de meeste trelnbezitters
beperken zich niet tot de aanleg van
een zuiver technische baan," zegt
Marklin. Men schat het aantal zuiver
technische hobby-isten, de mensen
dus die in het geheel geen stoffering
toepassen, een op de honderd.
„Vijf en zeventig percent laat het
niet bij <J3 trein en de bijbehorende,
strikt technische installaties,meent
Pleischmann. Maar Trix, die zijn
aanhang op 75.000 mensen schat
(Nederlandse omzet sinds 1953 ver
tienvoudigd, schrijft de importeur)
meent hun aantal een stuk lager te
moeten stellen. Vermoedelijk speelt
hier wel een rol het feit, dat'dit be
drijf nogal wat succes heeft met een
eenvoudige batterij-trein. Die berg Je
immers weer in de doos.
Merkwaardig trekje in de Neder
landse spoorwegmodelbouw is de
voorliefde voor bergachtige land
schappen. Bijna alle modelbanen,
groot of klein, bezitten wat Alpjes
en de bijbehorende, vaak fraai na
gebootste tunnels.
Romantisch vakantieverlangen
Waarschijnlijk wel. Maar er is toch
ook een prettige technische bijkom
stigheid: bergen maken het mogelijk
de sporen „in verdiepingen" te leggen
en je vergroot daarmee dus de
baan. En bovendien, redeneren vele
modelbouwers: het is grappig, zo'n
trein ook eens een ogenblik uit het
gezicht te zien verdwijnen hetzij
in een tunnel, hetzij achter een rots
formatie
De detaillering.'
Misschien is dat wel het boeiendste
facet van de ontwikkeling in HO. Zo
ergens, dan concurreren de fabrieken
hier. De doorsnee-hobby-lst stelt zijn
eisen hoog: iokomotieven en wagons
móeten in alle opzichten modelge-
tïouw zijn. Het is een uitdaging aan
de technici, waarover men niet ge
ring moet denken.
Zij doen hun best: hanteren reken-
schuif en schaal tabel en streven naar
precisie. Doen zij het niet dan kost
dat klanten. Kleine smokkelarjjtjes
met draaistellen en wagen-lengten,
zoals die enkele jaren geleden nog
wel voorkwamen, worden niet bijster
gewaardeerd.
En zo heeft men dan loks en wa
gens op óe markt zien verschijnen,
waarop zelfs de klinknagels zijn aan
gebracht. Er zijn niet eens zo uit
zonderlijk dure D-treinwagens,
waarop men een deel van de op-
schrifen slechts met een loep kan
lezen.
Dezelfde hoge eisen stelt de ge
middelde hobby-ist aan de rails.
De baan krijgt een uitbreiding.
Nauwkeurig gaan de bouwers na
of de brug wel goed ligt ten op
zichte van de spoordijk-in-wor-
ding. Preciese karweitjesdie
nogal wat geduld vergen.
(Van een onzer verslaggevers)
Mocht u plannen hebben op korte
termijn tot het grote leger van
spoorweg-enthousiasten toe te tre
den, aanvaardt van ons dan een ad
vies: Weet wat u doetï TJ doet er
goed aan dc mogelijkheden van de
onderscheidene fabrikaten nauwkeu
rig te bekijken en dc ruimte die u
ter beschikking staat, daarbij strikt
in het oog te houden. Doe dat aan
de hand van de catalogi thuis en
niet op een zaterdagmiddag ln een
overvolle winkel.
Waarom wij u dat met zoveel klem
vertellen? Omdat zo'n modelbaan
voor verreweg de meeste mensen een
grote investering ls. En omdat het
naderhand van merk veranderen een
heel moeilijke, dikwijls kostbare
zaak is. Het betekent in bijna alle
gevallen een totale vernieuwing.
Om u althans een -indruk tc ge
ven van wat er zoal aan de orde is,
geven wij van de vijf in Nederland
meest bekende merken een korte
karakteristiek.
HO (16,5 mm).
Fleischmann: twee rail gelijk
stroomsysteem. 14 Volt. vanouds be
kende speelgoedfabriek, die pas in
1953 met de produktie van HO-
materiaal begon. Heeft reeds nu een
zeer grote sortering. Opvallend aar
dige „old timers", fraai gedetaileer-
de goederenwagens. Frisse series
Amerikaanse modellen (met dubbel
dekkers!): is thans een van de aller
grootste exporteurs van treinen naar
Amerika.
Marklin: drie rail wisselstroom -
systeem, 16 Volt. Serieproduktie in
HO sinds 1935. Middenxail onlangs
op vernuftige wijze weggewerkt,
Zeer groot assortiment en vooral:
uitgebreid lokomotievenpark. Fraaie
modellen van moderne, stalen goe
derenwagons. Introduceerde onlangs
bouwpakketten voor eenvoudige wa
gons,
Rivarosai: twee rail gelijkstroom-
systeem, 12 Volt. Exclusief Italiaans
merk, duurder dan de vorengenoem
de, Modellen (van Italiaanse en
Amerikaanse treinen) hijzonder mooi
gedetailleerd. Evenals Fleischmann
pas na de oorlog begonnen, heeft dit
Wim van Hoorn uit de Reseda
straat in Rotterdam heejt een
baan op een blad, zo groot als
dat van de tafel: 160 bij 140 cen
timeter. Als je iji zo'n beperkte
ruimte op TT-schaal aan hst
werk gaat, kun je wat doen. De
verhoudingen zijn nog wel niet
allemaal model, maar dat komt
wel, zegt Jan. Zo lang is hij ook
nog niet bezig. Een ding heeft
hij mee: zijn moeder, die er óók
plezier in heeft....
bedrijf in korte tijd een omvangrijk
HO-assortiment opgebouwd.
Trix: drie rail gelijkstroomsysteem,
12 Volt. In HO sinds 1935. Midden-
rail (niet gecamoufleerd) maakt het
mogelijk twee Iokomotieven gelijk
tijdig op hetzelfde spoor te laten rij
den. Op de „echte" rails kunnen ver
schillende spanningen worden
gezet; de middenrail fungeert als ge
meenschappelijke min-lelder.
TT (13 mm),
Rokal: twee rail gelijkstroom
systeem, 12 Volt, Dwerg-spoorweg
bedrijf met interessante mogelijk
heden voor de zeer klein behuisden.
(Van een onzer verslaggevers)
U zoudt wel willen, maar u
heejt zo weinig ruimte thuis
dat zelfs het HO-formaat u
geen mogelijkheden biedt? Wel,
wanhoop niet. Want de ont
wikkeling naar kleiner, kleiner
en nóg kleiner heeft bij de 16,5
mm spoorbreedte niet stilge
staan. Sinds enkele jaren is er
namelijk ook het TT-formaat.
„Table Top" oftewel tafelblad.
Schaal 1:120, spoorwijdte
12 mm.
Grappig spul, dat in Duits
land door de Rokal-fabrieken
wordt gemaakt. Het betreft
hier een 12 volts twee-rail ge
lijkstroomsysteem. De detaille
ring blijkt op zo kleine schaal
nauwelijks voor die van het
HO-formaat onder te doen, ge
zien vooral de fraaie locomo
tieven, die het echt niet zon
der de Heusinger schuifbewe-
ging behoeven te stellen
TT ls in het algemeen niet
duurder dan HO. De mogelijk
heden van het formaat wor
den wel met deze cijfers het
duidelijkst geïllustreerd: de
kleinste cirkel heeft een door
snee van 57 centimeter, en bet
is mogelijk ln een ruimte van
zestig bij 25 centimeter eeti
rangeeremplacement met zes
sporen te leggen.
Dit minuscule materiaal vei -
eist een dito-scenery. En dn:
betekent: veel zelf doen. Roka'
ls uiteraard nog een buiten
beentje en in de bouwdozen-
industrie nog niet geheel „ge
ïntegreerd". De fabriek heeft
overigens zelf 'n klein assorti
ment stations, huizen en lood
sen. j
Fleischmann in slechts enkele ja
ren tijds een van de allergrootste
treinleveranciers geworden heeft
zijn enorme groei ongetwijfeld aan
zijn twee-rail (model!) gelijkstroom
systeem te danken.
Marklin, die deze geheel nieuwe
concurrent het hoofö had te bieden,
antwoordde door zijn derde rail op
vernuftige wijze te camoufleren. De
strijd is nu veel meer toegespitst op
de vraag:, gelijkstroom (Fleischman,
Rivarossi, Trix, Rokal en nog ver
scheidene anderen) óf wisselstroom
(Marklin)
Gelijkstroom geeft de voordelen
van molelgetrouwe rails en een zeer
soepele, schokloze tractie (bij het
rangeren van belang); maar bij wat
grotere emplacementen zijn de scha
kelingen van het wisselstroomsy
steem wat minder ingewikkeld.
Heeft nu de detaillering wel de
grens van. het volmaakte bereikt, óf
mag men in de toekomst nog fraaiere
modellen verwachten? „Stellig,zeg
gen de mensen van Marklin. „Het
gieten met plastic zal nóg fijnere
coutouren mogelijk maken. De litho
grafie op metaal door gebruik te ma
ken van de fotografie belooft veel."
En er is meer. Want ook technisch
zullen in de toekomst zonder twijfel
nieuwe mogelijkheden ontstaan door
toepassing van moderne electronics.
Maarin hoeverre die mogelijk
heden gemeengoed zullen worden dan
wel een bijzondere attractie zullen
zijn voor een kleine kring van zeer
goed ingewijden wie zal het voor
spellen?
Een grote koloniale ten
toonstelling in Parijs, om
streeks 1927: de Nederlandse
inzending, waarbij een enorme
maquette van het eiland Java,
trekt grote belangstelling. Het
'wonderlijke is, dat over de
vulkanische Javaanse bodem
een (elektrische) trein rijdt,
een stuk kleiner dan alle tot
dan toe bekende formaten.
Veel kleiner ook dan het „ge
ringe" spoor O. Het publiek
kijkt zich de ogen uit.
Die trein was door Marklin
op verlangen van de Neder
landse inzenders speciaal ge
maakt. „Het moet kleiner, veel
kleiner", had het Koloniaal
Instituut ln Amsterdam ge
zegd. „En het geval moet voor
de duur van de tentoonstelling I
uiteraard onberispelijk func- f
tioneren
Dc Marklin-mensen krabden
zich eens achter het oor, maar
accepteerden de opdracht. Zij
leverden een trein, die in onze
dagen een primitieve indruk
zou maken, maar die toch In
die jaren opzien baarde. In de
lokomotief was een motor ge
bouwd uit een machine voor
spoor O, Het ding puilde er
aan alle kanten uit.
Niettemin: het koloniale,
Amsterdamse formaat had in
druk gemaakt;
Onder de vele nieuwe jeugdboeken
::Pe wonderen van de plantenwe
reld" een opvallende verschijning.
Dit Franse platenboek, dank zij de
uitgeverij Helmond nu ook met Ne
derlandse tekst verkrijgbaar, heejt
een wel heel groot formaat en zijn
geplasticeerde vierkleurenband met
de forse rode roos en de dikke gele
appel doet bijna opzichtig aan.
Als blikvanger is zo'n band ln elk
geval doelmatig. De vele kleurenpla
ten van Romain Simon geven te ken
nen, dat de tekenaar rekening heeft
gehouden met de voorkeur van de
Er zijn maar weinig modelbaan-
bezitters, die op hun emplace
menten geen echte old timer''
hebben staan. Dat oude materi
aal levert niet alleen een grappi
ge aanblik, het heeft ook een
praktisch voordeel. Want al die
oude wagentjes zijn kort. Zij ma
ken het mogelijk een volwassen
trein samen te stellen, zonder dat
dit een al te groot stuk van de
baan kost.
jeugd voor levendige en frisse kleu
ren en duidelijke, min of meer ro
mantische voorstellingen. We willen
hiermee vooral niet beweren, dat vol
wassenen deze feestelijke prenten
niet zullen waarderen. De meeste
zijn bijzonder fraai.
Het hoofdmotief van het boek is
namelijk het gebruik, dat de mens
in de loop der eeuwen van bloem,
boom en plant heeft gemaakt.
Daarbij wordt toch ook veel ver
teld over allerlei verschijnselen in de
plantenwereld die niet direct van
praktische betekenis voor de mensen
zijn.
Marcelle Vérlté vertelt vlot en
boeiend en zij kent veel merkwaar
dige' feiten en aardige botanische
anekdoten. De vertaalster, J. Meij-
knechi-Grossow, heeft haar taak
ruim opgevat. Het is meer een voor
Nederlandse lezers bestemde bewer
king dan een letterlijke vertaling ge
worden.
Het boek lijkt ons ln het bijzonder
geschikt voor kinderen van twaalf
tot zestien jaar. Het kost ƒ12,50.
Zowel dS tekenaar als Marcelle
Vérité, de tekstschstifster, hebben
zich veelal toegelegd op onderwer
pen die plantaardig èn menselijk
zijn.
frtJUM/t Biet duur fe
AJP^bcusJnHnJuf
Pa is
een
De Heusinger schuijbeweging
in een schaal van 1 op 120. Maar
niet alleen daarom is deze 2-C-l
lok van Rokal een bijzonder aar
dige prestatie. De detaillering van
dit twintig centimeter lange en
iets meer dan vier centimeter
hoge model is heel fraai. De prijs
vereist wel spaarzin: deze ma
chine voor 12 mm spoor kost
72,25.
