meningen over Nieuw-Guinea op Schiphol K Sollewijn Gelpke: Garanties zijn zeer IJZEREN GORDIJN OM MEVR. REESER Leefde Luns jarenlang in een behaaglijke droomwereld? Womsiwor: „Wij moeten er 't beste van maken" Beleid was op ongegronde verwachtingen gebaseèrd Trein stopt voor h ramen plukker HET VRIJE VOLK MAANDAG 20 AUGUSTUS 1962 T\ pagïn£3 mw-M 'm - icvs 3 .1 gi y:;r:'c=V:':':..;r Lr t s (Van. onze verslaggevers) Een keur van meningen over Nieuw-Guinea is dit weekeinde op Schiphol ten he&te gegeven door verscheidene figuren die ten nauwste hij de ontwikkelingen be trokken zijn geweest. Vier hunner kwamen zaterdag en zondag aan: Nicolaas Jouwe, die met hetzelfde vliegtuig als ambassadeur dr. Van Roijen uit New York was gekomen; de Papoea-student Frits Kirihio, die ook al uit New York kwam en de permanente vertegenwoordiger van Nederland bij de Verenigde Naties, mr. C. W. A. Schürmann. De heer Nicolaas Jouwe, Papoea-adviseur van de delegatie, vindt dat president Soekarno het akkoord omdraait als hij stelt, dat er alleen intern zelfbeschikkingsrecht in is vervat. 'Maar wij maken ons geen zorgen,' aldus de heer Jouwe, 'want ook het externe zelfbeschikkings recht is in deze overeenkomst internationaal gegarandeerd. Weliswaar is in de formulering het woord extern niet aan het begrip zelfbeschikkingsrecht toegevoegd, maar ook het recht van externe zelfbeschikking is inbegrepen in de opvattingen die de Verenigde Naties daarover hebben kenbaar gemaakt.' (Van onze correspondent te Hollandia, zaterdag. y De vergadering van het Na tionale Front is gisteravond besloten, de deelnemende Pa poea's zijn niet bereid tot uit spraken hierover. Vele Pa poea's zenden, evenals de Ne derlanders, hun vrouwen en kinderen terug, naar de kam pongs. KIRIHIO: Selecteren Mr. SCHÜRMANN: Privé bezit blijft mm IfSSISltl (Van een onzer redacteuren) Ieder, die de ontwikkeling van het Nieuw-Guinea-probleem in de laatste jaren ook maar oppervlakkig heeft gevolgd, moet donderdagavond wel met klimmende verbazing hebben geluisterd naar de uiteenzet tingen, die minister Luns in zijn TV-gesprek met mr. Kil- termann heeft gegeven. Dat is niet Let gevolg van een Amerikaanse ommezwaai, maar én van de Indonesische militaire overmacht én van het feit, dat minister Luns in een droomwereld van eigen maaksel heeft geleefd, een we reld, waarin alles er veel mooier uitzag dan in de wer kelijkheid van 1962, „Kind" Reddingboot komt jachtje te hulp Mr. Schürmann verwacht snel omatiek contact - i - - - Dr, van Roijen en Nicolaas Jouwe. Mr. SCHÜRMANN Een groep Biakkers verklaarde: „We zenden de vrouwen en kinderen weg met de volgende KPM-boot. Onze belangrijkste bezittingen heb ben we begraven, zoals in vroeger dagen, en we leven voorlopig even met drinkmok en lepel verder, tot de situatie zal zijn opgeklaard. We zijn op alles voorbereid." In een interview met Sollewijn Gelpke, de voorzitter van de Nieuw-Guinea-Raad, heeft deze morgen verklaard: „De garanties voor de zelfbeschikking der Pa poea's in het bereikte akkoord zijn zeker goed. Het is boven verwach ting dat dit, na het falen van het plan-Luns nog bereikt is. Ik heb grote waardering voor de politiek van Luns. In feite is jarenlang om een commissie van de Verenigde Naties gevraagd, wel, aanstaande week zal de commissie komen." „Of Indonesië het akkoord gehee! zal naleven, is uiteraard een onbe kende zaak en er vallen geen prog noses in die richting te doen," aldus Sollewijn Gelpke. „Het is echter zeer belangrijk dat Nieuw-Guinea nu on der rechtstreekse verantwoording zal vallen van de Verenigde Naties, die het naleven van het akkoord zullen moeten sanctioneren. Hoe de Pa poea's zullen reageren, kan ik niet zeggen," zo ging hij voort. „Dat is zo'n onmeetbare grootheid. Het kan zijn dat Papoea's die vroeger fervent rood-wit geweest zijn, nu plotseling zullen omdraaien en omgekeerd. Er zijn altijd twee groepen geweest, pro en contra, maar hoe precies pro of contra, zal moeten blijken. Relletjes zoals in Congo zijn ge woon onvoorstelbaar. Een parallel trekken met Congo is een onbegon nen zaak en niet reeël. Immers, de situatie is hier volmaakt anders dan in Congo. Als er iets in de toekomst zal gaan ontstaan, kan dit ten hoog ste een Nieuw-Guinea-toestand zijn, waarmee ik w»l zeggen iets nieuws en unieke, betrekking hebbend op dit gebied." „De Nieuw-Guinea-Raad zal blij ven bestaan, maar ik heb niet de in druk dat de Verenigde Naties veel meer zuilen gaan doen dan orde en rust handhaven. Zij zullen zich wei nig mengen in de interne regerings aangelegenheden. De raad zai des ondanks, zoals gebruikelijk, zijn ad viezen blijven geven. Ik heb groot vertrouwen in de raadsleden, die in de toekomst dus nieuwe decreten en besluiten moeten introduceren, bij de bevolking. Zij zullen dit ongetwijfeld met grote ernst opvatten. Ik geloof wel dat zij bij de bevolking groot aanzien gemeten." Ik heb nog geen indicaties of de Nederlandse leden zullen aanblijven, aldus Sollewijn Gelpke. Mü zijn nog geen reacties bekend. Vooralsnog zullen zij gewoon doorgaan, want ontslaan is bij voorbeeld juridisch niet mogelijk. Zij zouden slechts uit eigen beweging kunnen aftreden, maar tiaar zie ik geen reden voor. Zelf blijf ik gewoon aan. Het bericht in liet Algemeen Handelsblad over mijn aftreden is van elke grond ontbloot en moet ca tegorisch worden tegengesproken. De gedachte aan ontslag is niet bij mij opgekomen. Iedereen weet tlat ik hier niet voor eeuwig zit, maar juist omdat weinig bekend is over de toe komst zal ik gewoon aanblijven. Ik hoor niet tot de zeventien „verdwij- ners". Het bereikte akkoord is eigenlijk de enige uitweg voor de Papoea's en als zodanig verre verkieslijk boven elke vorm van oorlog," aldus Solle wijn Gelpke. Zwijgend had de heer Jouwe de persconferentie van dr. Van Roijen. die gelijk met hem was aangekomen, bijgewoond. Na het vertrek van dr. Van Roijen nam de heer Jouwe het woord. De heer Jouwe meende, dat de Papoea's het akkoord loyaal zullen moeten uitvoeren, maar hij maakte zich zorgen over Indonesische po gingen tot onderdrukking. De democratische grondrechten die in het verdrag zijn gegarandeerd, zijn nu eenmaal strijdig met de In donesische opvattingen en dat zal dus wel moeilijkheden geven. De heer Jouwe geloofde echter, dat de Pa poea's zich met alle middelen tegen Indonesische onderdrukking zullen verzetten. Hij had in New Vork ook de heer Frits Kirihio ontmoet. 'Ik heb hem uitgescholden voor landverrader en daarna heb ik hem niet meer te ruggezien,' aldus de heer Jouwe. Voor Nederland vond hij het het beste, dat alles zo is uitgepakt. 'Wij hadden vertrouwen in Nederland. Het is teleurstellend dat de andere landen, vrienden en bondgenoten van Nederland, de Nederlandse regering zo alleen hebben laten staan. Het tz gelukkig, dat Nederland toch voor de Papoea's iets heeft kunnen redden.' De gouverneur van Westelijk Nieuw-Guinea wordt onder Indo nesisch bewind een Papoea. De Indonesische regering heeft hem reeds aangewezen, maar zijn naam wordt nog niet bekend gemaakt. 0 Nederlanders, die tijdens de VN- periode in het bestuursapparaat werkzaam blijven, zal Indonesië na de overdracht gaarne ais advi seurs in Nieuw-Guinea laten wer- 'ken: De 1 ">rna de Nationale Partij, die ook in de Nieuw-Guinea-Raad is vertegenwoordigd heeft van de Indonesische regering het ver zoek gekregen in de autoehone bevolking van Nieuw-Guinea naar mensen te zoeken, die capabel zouden zijn na 1 mei bestuurs functies te vervullen. Deze mededelingen deed de Papoea student Frits Kirihio na zijn terug keer uit New York, waar hij als advi seur is opgetreden voor minister Soebandrio tijdens de onderhande lingen over Nieuw-Guinea. Frits Kirihio baarde Indertijd veel opzien, toen hij. met een beurs van het gouvernement studerend aan een Jederlandse universiteit, plotseling voor een kort bezoek aan Soekarno naar Djakarta vertrok. Hij zal nog deze weck (naar het zich laat aanzien voorgoed) uit Ne derland vertrekken ora In Djakarta als vertegenwoordiger van dr r»rn~ mede te helpen bij de selectie van personen voor bestuursfuncties in Niemv-Guinca. De heer Kirihio is wel van plan zijn studie af te maken (minister Soebandrio heeft hem in die zin ge adviseerd). map.r zaï dat niet in Ne derland doen. Hij denkt erover zijn studie in de Verenigde Staten te vol tooien. Voor het overleg over de bezetting van bestuursplaatsen heeft de Parna contact gezocht met de Nieuw-Gui nea-Raad en de kerk. 'Er staan nu 21 mensen op de nominatie om naar Djakarta te gaan," zei Frits Kirihio, die meende, dat het ook mogelijk moest zijn samen te werken met de groep van Nicolaas Jouwe. 'Ik zou het jammer vinden, ais Jouwe Nieuw- Guinea verliet,' zei hij. Hoewel Kirihio persoonlijk niet ge looft in de mogelijkheid van een van Indonesië onafhankelijk West-Papoea, stelde hij. dat de toegezegde volks stemming niet alleen voor een in tern. maar ook voor een extern zelf beschikkingsrecht alle deuren open laat: 'Ik heb het. persoonlijk twee keer uit de mond van president Soe karno zelf gehoord.' 'De Nederlandse prlvé-bezittingcn op Nieuw-Guinea gaan niet over aan Indonesië. Zij blijven het .bezit van de huidige eigenaren, tenzij xutks in striid zou zijn met de belangen van de 'bevolking. In bet akkoord is al leen sprake van de overdracht van overheidsbeztitingen aan Indonesië, Dat verklaarde, de permanente ver tegenwoordiger van Nederiandinjde Verenigde Naties, mr. C. W. A. Schur tnann. bij zijn aankomst op Sch'Phol. Rij voegde eraan toe dat tijdens de mderhandelingen met nadruk is ver rieden over commerciële belangen te araten. 'Wij wiiden de indruk vermij den. dat het Nederland nu juist daar- jm te doen was.' zei hij. De heer Schürmann verwacht, dat Ie diplomatieke betrekkingen tussen Nederland en Indonesië snel zullen vorden hervat. 'Het initiatief hier toe.' verklaarde hij. 'zal van Indone sië uil moeten gaan, omdat dit land de betrekkingen van destijds heeft verbroken.' Evenals ambassadeur Van Roijen verklaarde hij, dat er geen misver stand mogelijk kan zijn over het zelf beschikkingsrecht van de Papoea's 'Het gaat erom of zij de banden mei Indonesië willen doorsnijden of niet. Er is dus heel duidelijk sprake van een externe zelfbeschikking.' De Amerikanen heben volgens mr. Schürmann Nederland tijdens de on derhandelingen gesteund op enigp punten, toen daar moeilijkheden over rezen. Welke punten dit, waren wilde de heer Schürmann niet nader detail ieren. (Van een onzer verslaggevers) De 14-jarige Evert de Greef uit Breukelen is zaterdagmiddag op het nippertje aan de dood ontsnapt toen hij aan het bramen plukken was langs de spoorlijn, Om tien over half zes stak hij de spoorbaan over, juist toen uit Breukelen de trein naar Rotterdam naderde. De bestuurder, die zag dat de knaap over ging ste ken zónder zich van het gevaar be wust te zijn, kon slechts een ongeluk voorkomen door de dodemansknop in wrrking te stellen en daarmee alle remmen tegelijk aan te zetten. De trein stopte en de hoofdconduc teur nam de knaap mee naar het eerstvolgende station, in dit geval Woerden, waar de jongen aan de po. litie werd overgegeven. Die maakte proces-verbaal op en zorgde dat hij weer thuis kwam. KIRIHIO .verder studeren in VS (Van een onzer verslaggevers) Twee stevig gebouwde ieden van da Luchthavenpoütie hebben zaterdag middag fotografen en journalisten weggehouden van mevrouw Reeser, echtgenote van schout-bij-nacht Ree ser, commandant van de Nederland se strijdkrachten in Nieuw-Guinea, toen zij aankwam op Schiphol. Deze ondankbare taak moest da Luchthavenpoütie uitvoeren op ver zoek van de Koninklijke Marine, die niet zelf het verzoek van schout-bij nacht Reeser aan de pers overbracht om zijn echtgenote op Schiphol geen interviews af te nemen. Dit verzoek van de schout-bij-nacht heeft de marine bewogen tot een aan tal bijzondere maatregelen bij deze aankomst, dat grote verontwaardiging heeft gewekt. Een zwart-glanzende personenwa gen van de Koninklijke Marine reed tot bij de vliegtuigtrap van de DC 8. die met mevrouw Reeser ook andere evacués uit Nieuw-Guinea naar Ne derland had gebracht. De echtgenote van de schout-bij-nacht en haar vier kinderen hoefden slechts enkele me ters door een klein potitie-cordon te voet af te leggen, eer de carros serie van de auto hen weer bescherm de tegen de buitenwereld. Een zorg. die zelfs vele vorstelijke personen nog niet te beurt valt op Schiphol. Douane, marechaussee en Gezond heidsdienst waven eveneens te hulp geroepen door de marine. Zonder paspoort-controle, zonder douane controle. zonder quarantaine-onder zoek kon mevrouw Reeser van de vliegtuigtrap onmiddellijk de lucht haven afrijden. De overige evacués gingen als gewoonlijk de normale gang langs quarantaine, marechaus see en douane. (Van een onzer verslaggevers) „Wanneer de Nieuw-Gninea-raad mij daarvoor aanwijst wil ik wel naar Djakarta gaan om met de Indonesische regering over de toekomst te praten. Wij moeten er nu het beste van maken." Dit zei vanmorgen op Schiphol de heer H. Womsiwor, lid van de Nieuw-Guinea-raad, bij zijn terugkeer uit New York, waar hij als adviseur van de Nederlandse delegatie bij de onderhandelingen is opgetreden. De lieer Womsiwor, die nog kort geleden aankondigde een regering in ballingschap te willen vormen, noem de de bevolking van westelijk Nieuw- Guinea „slachtoffer van de pressie die internationale politici op Neder land hebben uitgeoefend." isifl» Wat de minister daar vertelde was eenvoudig verbijsterend van naïviteit. Duidelijker dan ooit bleek nl„ dat, de minister zijn hele beleid tot voor zeer kort had gebaseerd op de verwach ting, dat de Nederlandse koers en politiek én desnoods zelfs militair door de Verenigde Staten zou worden gesteund. 'De Nederlandse regering kreeg eerst dit jaar de overtuiging, dat op militaire bijstand van de zijde der bondgenoten niet meer te rekenen- viel," 'Tot die tijd had de Nederlandse regering gegronde redenen te ver onderstellen, dat de doelstellingen van de Nederlandse politiek door de VS werden onderschreven.' ■Maar aanvang april van dit jaar kwam het plan-Bunker. Dat bracht verandering In de VS -politiek je gens Nederland.' De minister moet wel volkomen olind zijn geweest voor de politieke verhoudingen in de wereld. Want net was immers ook voor april niet ïo moeiliik te zien. dat 'de bondge noten', juist ook Amerika de Neder landse politiek niet steunden, 'Het lijdt geen twijfel; met onze onmacht om tot onderhandelingen over Nieuw-Guinea te geraken, ko men wij volkomen alleen te staan. In Zuid-Azië staat geen land op het Nederlandse standpunt. Japan is niet van plan Indonesië van zich te vervreemden. En de Verenigde Staten van Amerika willen zich niet compromitteren door steun aan de Nederlandse politiek,' schreven wii op 7 februari in een hoofdartikel getiteld. 'Alleen'. En dat was waarlijk geen verbijste rende conclusie. Het feit, dat de Amerikaanse regering aan Neder landse chartervliegtuigen met mili tairen voor Nieuw-Guinea aan boord toestemming weigerde voor landingen op zjjn grondgebied, sprak duidelijk genoeg. Maar blijkbaar niet voor minister Luns. Die vond een spitsvondige ver garing voor de Amerikaanse weige ring en ging opgewekt verder. Nog op 7 mei, dus nét april, nét het plan-Bunker verklaarde hij bij aan komst op het vliegveld na de NAVO- conferentie optimistisch: 'Er heerst binnen de NAVO geen verschil van mening over de kwes- tie-Nieuw-Guinea. De Europese partners van Nederland hebben op de jongste NAVO-conferentie grote solidariteit met he' Nederlandse beleid laten blijken, tiaar ook de andere partners hebben zich niet tegen dit beleid gekant.' En de minister vertelde nog nader, dat hy twee 'verhelderende en nut tige' gesprekken van samen vier uur met minister Rusk had gehad, waarin 'enige misverstanden uit de weg wa ren geruimd.' Een maand eerder, op 4 april had de heer J. de Kadt sprekende namens de PvdA-fractie in het Nieuw-Guinea-debat in de Tweede Kamer de toestand veel realistischer geschetst 'Wij willen de Nederlandse sol daten niet wagen aan een politiek zonder uitzicht en zonder zin. wy hebben ook het bewijs niet nodig, dat wy. als liet tot een oorlog komt alleen zullen staan. Nóchi de Ver enigde Staten noch Australië zullen ons actief steunen. Dat volgt dit de hele politiek, die zij in dit deel van de wereld voeren.' Minister Luns had dat echter alle maal blijkbaar niet zo begrepen. Toch zei ook de heer De Kadt niets nieuws; 'Wat de politiek betreft, moet er Nederland in de Nieuw-Guinea- kwestie gelijk te stellen aan die van de VS tot nationalistisch China (Formosa), dat onder con stante bescherming van de Zevende Vloot ligt, is alleen maar lachwek kend. 'Maar toch berust een groot deel van de Nederlandse militaire maat regelen t.a.v. Nieuw-Guinea op de volkomen onjuiste bewering van de heer Luns ien van het "kabinet) in zake eventueel verzekerde mili taire steun van de kant van de VS.' Dit. is geciteerd uit een brochure over de huidige stand van het Nieuw- Guinea-vraagstuk. die de heer De Kadt reeds in september 1960 twee Üllli op worden gewezen, dat tot dusver geen enkele Amerikaanse verkla- ring is afgegeven, die militaire steun aan Nederland belooft in ge- val van een Indonesische agressie. J De enige verklaring, die ministei luns heeft mogen publiceren, met toestemming van het Amerikaanse departement van Buitenlandse Zaken, maar zonder dat hij de Amerikanen heeft kunnen bewegen zelf met die verklaring te komen, is de zeer al gemene, dat men tegen verandering van territoriale grenzen met geweld is in dat dee) d»r wereld, waarin <5ók Nieuw-Guinea ligt.' De poging van minister Luns om de verhouding van de VS tot jaar geleden dus voor de PvdA schreef. Dat die constatering volkomen juist was. is verleden week door de ver klaring van het .Amerikaanse minis terie van Buitenlandse Zaken onom wonden bevestigd; 'Iedereen heeft altyd geweten, dat- de Verenigde Staten nooit van plan zijn geweest Nederland mili tair te steunen, als er geen voor Nederland en Indonesië beide aan vaardbaar compromis zou worden gevonden. Dat was al zo onder minister Dulles in de ambtsperiode van president Eisenhower en het is onder Kennedy en Rusk nooit- anders geweest.' Men vraagt zich af. waarop minis ter Luns zyn politiek dan heelt kunnen bouwen. En men vraagt zich nog sterker af, hoe minister Visser op 26 april 196C met stelligheid in de Tweede Kamei heeft kunnen verkondigen: 'Ik zou er op willen wijzen, dat wij op die hulp (dit is in twijfel ge trokken door de heer De Kadt) rekenen en daarop kunnen reke nen.' En ook: 'Wij kunnen dit uiteraard nooit alleen. Wel moeten wij deze beveili ging zodanig organiseren, dat de internationale hulp, die wij kunnen verwachten, inderdaad effectief kan zijn.' Hoe kon dit van regeringszijde ver klaard worden, nu van Amerikaanse zijde nog eens duidelijk is bevestigd, dat men er nooit een geheim van. heeft gemaakt, dat men Nederland niet militair zou steunen? 'Als u mij vraagt: was de Ameri kaanse koerswijziging te voorzien, dan moet ik ontkennend antwoor den." Dit zei mr. Luns donderdag tijdens het TV-imerview, waarmee hij onder streepte. dat hij er nooit veel van had begrepen. Wie .nu nog eens naleest, wat de regering zich nog maar enkele maan den geleden voorstelde bij de uitdruk king 'zelfbeschikking voor de Pa poea's' ziet, hoe volkomen de neder laag is. die zij heeft geleden, hoe weinig er van haar eigen doelstellin gen terecht is gekomen. Ietwat verbitterd zei de heer Womsiwor, dat er niets meer te adviseren was toen de delegatie van de Nieuw-Guinea-raad in New York arriveerde; .Het akkoord was a! gereed voordat wij uitgenodigd waren onze mening té geven." De heren Womsiwor, Tanggahma (die met de heer Womsiwor vanmor gen op Schiphol aankwam) en Jou we hebben na de ondertekening van het akkoord wel aan de diplomaat Bunker, aan dr. Van Roijen en aan de Papoea's die de Indonesische de legatie adviseerden gevraagd de pa ra's die thans in Nieuw-Guinea zijn en de burgers die wegens agitatie voor Indonesië in Hollandia zijn ge arresteerd uit Nieuw-Guinea terug te trekken. Zy menen dat samen werking tussen deze mensen en de Papoea-politie onmogelijk is bij de handhaving van de orde tijdens de interim-periode. Wanneer de infil tranten thans worden gelegaliseerd zou dat grote onrust brengen op Nieuw-Guinea meende de heer Wom siwor. Voor zover het de Papoea-advi seurs van de Indonesische delegatie betreft hadden de heren Womsiwor en Tanggahma vooral contact ge had met Papare. De Papoea-student Frits Kirihio noemden zij „een kind met weinig invloed." De heer Womsiwor verwacht dat Indonesië het akkoord loyaal zal na komen. Hij hoopte op een spoedig herstel van de diplomatieke en eco nomische betrekkingen tussen Ne derland en Indonesië. „Dat is voor alle partyen het beste," zei hij. Een voorspelling over de uitslag van de te houden volksstemming wilde de heer Womsiwor niet geven: „De meerderheid van ons volk wil vrijheid, maar wjj moeten het nog op onze eigen wijze uitwerken." (Van een onzer verslaggevers) De reddingboot President Jan Leis uit Hoek van Holland is zaterdag middag een jachtje te hulp gekomen dat twee miji ten noorden van de Waterweg motorpech had gekregen. Het scheepje, een omgebouwde Kotter van het Loodswezen, was op weg naar Scheveningen. Er waren vier opvarenden aan boord. Schip per Willem van Seters van de Pre sident Jan Leis maakte het jachtje om 5 uur vast. De reddingboot bracht het veilig de Hoekse berg- haven binnen.

Gemeentearchief Schiedam - Krantenkijker

Het Vrije volk | 1962 | | pagina 1