Stikker liet telefoongesprekken van
minister Sassen afluisteren
Onthullingen over duistere
periode van begin '49
H
Storm voor tal van
schepen rampzalig
e uren voor
piratenz
Berging slachtoffers
was bijzonder zwaar
4 Oh Gott, oh Gott, het vlot
wilde niet open'
w
Weinig kans op
nieuwe storm
Doden van Nautilus in Den Helder aan land
GEBRUIKTE
AUTOBANDEN
asr VRIJE VOLK MAANDAG 17 DECEMBER 1962
PAGINA 2
In de spannende dagen van begin 1949, toen de Indonesische kwestie na de tweede rnili-
taire actie naar een snelle ontknoping ging, teas de onderlinge achterdocht in het Neder-1
Imidse kabinet so groot dat minister Stikker telefoongesprekken van zijn collega Sassen, i
met dr. Beel in Batavia en met het kamerlid Romme liet afluisteren.
Mr. Stikker, destijds minister van Buitenlandse Zaken (mr.
Sassen beheerde Overzeese Rijksdelen en dr. Beel was Hoge
Vertegenwoordiger van de Kroon in Indonesië), droeg er zorg
voor dat de aldus verkregen inlichtingen schriftelijk ter kennis
werden gebracht van de minister-president, dr. Drees. Dr.
Drees bestempelde deze inlichtingen later als 'onuitgelokte
notities'.
fijfijS
erkli
Hartstochten
Kwalijk genomen j
(Van een onzer verslaggevers)
De zware storm, die tijdens het weekeinde boven de Noordzee
en de Atlantische Oceaan heeft gewoed, heeft niet alleen voor
het Duitse schip Nautilus rampzalige gevolgen gehad. Zestig
mijl ten zuidwesten van Lissabon werd het Griekse vrachtschip
Aristoteles (7000 brt) door de 27 koppen tellende bemanning
verlaten.
hartverwarmend
Kind sluit zich op
- brandweer helpt
(Van een onzer verslaggevers)
Kapitein-stuurman Moris van Massanoveis is gisteravond om
half acht in Breskens aan wal gestapt met drie van de opvaren
den van het piraten-zendschip Uilenspiegel, dat zaterdagnacht
in moeilijkheden raakte en gisteravond op het strand bij de
Zeeuws-Belgische grens, sloeg. Hij en deze drie mannen (vijf
anderen werden door de reddingsboot uit Zeebrugge in België
aan land gebracht) trokken snel droge kleren aan, waarvoor
burgemeester Eekhout van Breskens had gezorgd, én vertrok
ken per auto naar Antwerpen.
Groot vuur
(Van een onzer verslaggevers)
De geus op het marineschip Woerden, werd gisteravond half vijf gestreken, toen de Frir.f
Hendrik vlak bij haar meerde in de haven van Den Helder. Op de voorplecht van de redding
boot lagen de stoffelijke overschotten van dertien opvarenden van de Nautilus.
Een uur later meerde kapitein Harmen Snoodijk zijn dappere coaster Banka achter de Woer
den. Nog eens vier slachtoffers van de scheepsramp werden aan land gebracht. Vlak voor de
brug van de Banka lag een deel van de deklast hout chaotisch door elkaar. Kapitein Snoo
dijk had net als Pieter Both, de schipper van de Prins Hendrik, zijn schip voortdurend
dwarszee moeten leggen om de doden van de Nautilus te bergen.
Gretchen het eerst
Dramatisch gesprek
Dode lichamen j
Dank voor contact
Moeilijke berging
Door de.voortdurend sti jgeride
omzet in NIEUWE BANDEN Q
beschi kken" wi j steeds over ,IIM
„GROTE VOp.RBAaVJ
Dit wordt onthuld in een boek
over de Indonesische kwestie, ge
schreven door mr. dr. C. Smit, dat
onder de titel 'De liquidatie van een
imperium, Nederland—Indonesië
19151962' bü de N.V. de Arbeiders
pers is verschenen.
Het boek geelt een overzicht van
de Nederlands-Indonesische betrek-
MR. STIKKER
kingen der Japanse capitulatie tot
en met 14 september 1962, de dag
waarop resp. de Tweede en Eerste
Kamer het Nieuw-Guinea-akkoord
aanvaardden. Mr. Smit gebruikt in
zijn analyse van de Indonesische
kwestie niet alleen gedrukte bron
nen. Hij verwerkt ook mondelinge in
formaties van enige vroegere hoofd
rolspelers, met name van dr. Drees
en mr. Stikker, naar wie in voet
noten wordt verwezen als informan-
Ij
De minister (van Sociale Zaken)
Is van oordeel, dat, gezien het effectt
van de arbeidstijdverkorting op de
spanning op de arbeidsmarkt en ook
overigens gelet op de huidige econo
mische omstandigheden, een verdere
uitbreiding, van de arbeidstijdver
korting c.q. verlof voorshands geen
aanbeveling verdient.
Deze zeer positieve uitspraak is
wel in strijd met het regeringsbe
leid len aanzien van de vakantiever
lenging van het overheidspersoneel.
Over deze zaak is het laatste, woord
nog niet gezegd.
Uit 'De Onderneming', orgaan
van het Centraal Sociaal Werk
gevers-Verbond, 8 dec, 62.
ten bij de onthulling over de afge
luisterde telefoongesprekken. 'Het
waren voor Nederland ongehoorde
toestanden,' schrijft mr. Smit hier
over, 'alleen verklaarbaar door de
ho.og opgelaaide politieke hartstoch
ten. waarin alle middelen geoorloofd
werden geacht."
De hartstochten waren hoog opge
laaid, die februarimaand 1949. De
i tweede militaire actie had niet de
resultaten gebracht die men ervan
gehoopt had. Militair gesproken was
het succes al gering omdat de guer-
i rilla die erop volgde méér slachtof
fers eiste dan de actie zelf. Politiek
bleek de territoriale uitschakeling
van de Republiek Indonesië door de
gevangenneming van haar voor-
naamste leiders eerder in het voor
deel dan in het nadeel der Indone
sische nationalisten uit te werken.
De "Veiligheidsraad greep in en ging
Nederland een dwingende gedrags
lijn voorschrijven.
Onder die omstandigheden pro
beerden dr. Beel in Batavia en mr.
Sassen in Den Haag, die achter de
rug van het kabinet onderlinge plan
netjes bekokstoofden, de Veiligheids
raad vóór te komen en de Verenigde
Staten mee te krijgen voor plannen
die weliswaar op versnelde soeve
reiniteitsoverdracht neerkwamen,
maar toch geen overwinning van de
Soekarno-groep zouden betekenen.
Wat mr. Sassen wilde, kwam in het
ko'"' erop neer dat Nederland Ame-
r" t de keus zou stellen: sa-
- -ei ;ng met Nederland óf ont-
r: ling van Nederlands-Indië door
N.'derland met alle gevolgen van
dim (die gevolgen zouden dan vol
gers mr. Sassen natuurlijk vreselijk
zijn!).
De minister van Overzeese Rijks
delen thans' is mr. Sasserf, be
stuurslid van Euratom in Brussel"
probeerde met alle middelen zijn zin
door te drijven, vaak recht tegen de
vastgestelde kabinetspolitiek in.
Mr. Smit spreekt in dit verband
van 'een duister interregnum' (tus
senspel), waarin de afgeluisterde te
lefoongesprekken hun plaats vinden.
Het kabinet volgde de minister ech,
ter niet en op 11 februari vroeg hij
ontslag.
'Wat Sasscns ambtgenoten hem al
zeer kwalijk hebben genomen is, dat
hij in de periode tussen ontslagaan
vrage en ontslagverlening (14 febr.)
Bee! zocht over te halen eveneens
ontslag te nemen. Zij vonden hierin
reden het daarheen te leiden dat
Beel na zijn aankomst hier te lande
geen persoonlijk onderhoud met Sas
sen zou hebben, alvorens hy met de
ministerraad overleg zou hebben ge
pleegd.'
Mr. Smit, die reeds eerder enige
De Aristoteles raakte lek en dreig
de te kapseizen, waarna de gezag
voerder opdracht gaf in de boten te
gaan. De bemanning werd opgepikt
door de eveneens Griekse vracht
vaarde Hydroussa. De Aristoteles was
vanmorgen nog niet gezonken. Het
wrak vormde een gevaar voor de
scheepvaart.
Advertentie IM.
1
GEZELLIGE MENSEN
STOKEN
De Groninger kustvaarder Nimrod
1399 brt) kreeg zaterdag enkele mij
len uit de kust van Cornwall met
machineschade te kampen. De red
dingboot van Pastow, een helikopter
en het -Indiase schip State of Rajes-
than, kwamen te hulp, maar toen zij
bij de coaster kwamen, was deze voor
anker gegaan.
In de nacht van zaterdag op zon
dag gingen de ankers krabben, waar
door het scheepje tot dicht onder de
kust dreef. Pogingen om een lijn
naar de coaster te schieten misluk
ten, maai- bij dagaanbreken bleek
dat het schip geen direct gevaar
meer liep. Het is later door het
Milo op sleeptouw genomen. De
Nimrod wordt vermoedelijk naar de
haven van Swansea gebracht.
Op de Westerscheide liepen twee
schepen aan de grond: dichtbij Ant
werpen de Noorse Black Eagle (5700
brt) en tussen Vlissingen en Terneu-
zen de Braziliaanse Loide Honduras.
Beide schepen zijn inmiddels vlot ge
komen.
9 in de monding van de Elbe kwa
men zondagavond de Westduitser
Ceres (298 brt) en de Britse vracht
vaarder Loch Gowan (9718 brt) met
elkaar in aanvaring. De Ceres zonk
onmiddellijk. De bemanning werd
gered,
In het Kielerkanaal botsten de
KNSM-coaster Plato (583 brt) en een
nog onbekend Pools vrachtschip. De
Plato werd beschadigd, maar kon de
reis naar Amsterdam vervolgen. Er
gebeurden geen persoonlijke onge
lukken.
O Aan de kust eiste de storm vele
slachtoffers. Alleen in Engeland
kwamen vijf mensen om het leven;
meer dan 20 werden gewond.
MR. SASSEN
i!
belangrijke boeken over de Indonesi-
sche kwestie heeft geschreven <hy'
bewerkte onder meer het dagboek:
van Schermerhorn), heeft zich ookj
nu weer met grote grondigheid gedo-'
cumenteerd.
De omstandigheden hebben het,
hem blijkbaar onmogelijk gemaakt
op soortgelijke wijze als met de he
ren Drees. Stikker ea Van Mook mo
gelijk was mondelinge informaties
te verwerven van Indonesische
hoofdrolspelers. Hij heeft wel enige:
bronnen gebruikt (b.v. een Indonesia
sche proefschrift over de Hoge Velu-
we en een Engels over de VN-bemid-
deling) die de ontwikkeling van niet-
Nederiandse zijde belichten, maar
als geheel is het boek toch voorna
melijk uit een Nederlands standpunt
geschreven.
Deze voor dit moment nog onver
mijdelijke beperking neemt niet weg
dat 'De liquidatie van een imperium'
het meest complete overzicht is van
de Indonesische kwestie dat tot nog
toe in Nederland is verschenen.
PAUL VAN T VEER
(Van onze weerkundige medewerker)
De storm die van zaterdag op zon
dag met windkracht 10 over ons
land trok (enkele lichtschepen
meldden kracht 11) wordt niet di
rect door een nieuwe gevolgd. Wel
bevindt zich tussen Groenland en
IJsland een nieuwe depressie, maar
deze vertoont nog geen aanstalten
snel naar de Noordzee te bomen.
Wel zal een bijbehorend storings
front in de komende' 24 tot 36 uur
met sneeuw en regen langzaam over
de Britse eilanden in de richting van
het vasteland bewegen.
In de komende nacht kan het
plaatselijk in het binnenland licht
vriezen en ook kan gemeld worden,
dat in Denemarken en Scandinavië
de winter alweer vaste voet gekre
gen heeft. Overigens blijft het bij de
huidige lucbtdrukverdeling uitkij
ken. Er behoeft niet zoveel te ge
beuren. of een Groenlandse depres
sie gaat opnieuw leven in de brou
werij brengen.
Een situatie als die van het afge
lopen weekeinde deed in vele opzich
ten denken aan die tijdens de
stormramp in Zeeland in 1953 en de
zware St.-Thomas-storm op 21-22
december 1954. In bedde gevallen
kregen wij te maken met een bul
derende noordwester in de staart
van de depressie.
De Delftse brandweer moest er
zondagmiddag aan te pas komen met
een lange ladder om de 2-jarige Ro
bert T. in de Prof. Hogerwerflaan te
bevrijden uit de kamer van de flat
woning op de vierde verdieping, waar
hij zich zelf had ingesloten.
De moeder van Robert kon hem
niet bevrijden omdat de sleutel aan
de binnenkant in de deur stak. Zij
vreesde dat het kind uit het raam
zou vallen.
Juist voor zij in de auto stapten,
vertelde de kapitein-stuurman ons,
dat het angstige avontuur voor de
negen bemanningsleden zaterdag
nacht om drie uur reeds was be
gonnen. Een grote golf sloeg een
luik kapot. Een poging tot reparatie
mislukte. Er werden vuurpijlen af
geschoten: niemand zag ze echter.
Het schip kwam dwars op de gol
ven te liggen. Het schip eigen
lijk alleen maar een betonnen bak
dateert uit de oorlogstijd. Het
lege ruim sloeg vol water.
De mannen aan boord (geen zee
lui, maar in hoofdzaak radiotechni
ci) vochten vertwijfeld, maar konden
niet voorkomen, dat bij'het ochtend
krieken ook de deur naar de verblij
ven stuksloeg.
Zij probeerden een boot te strij
ken, snaar juist op het moment dat
deze het water zou raken, sloeg een
grote golf de sloep stuk. De beman
ningsleden lagen toen overal over
het achterschip verspreid, één met
een gebroken arm.
Geheel overstuur probeerde men
weer met vuurpijlen de aandacht te
trekken. Ook deze vuurpijlen werden
echter door niemand gezien. Men
probeerde elkaar gerust te stellen
door te zeggen dat het niet uitzenden
om zeven uur 's avonds wel de aan
dacht zou trekken. Het zal in België
ongetwijfeld de aandacht getrokken
hebben, maar niemand reageerde op
de wijze, waarop de bemanningsleden
hadden gehoopt.
De radio-installatie, twee meter
breed en anderhalve meter hoog, was
geheel stukgeslagen. „Er was geen
stukje over, dat groter was dan twin
tig centimeter", zei de kapitein
stuurman.
In de loop van zondagmiddag
sloeg het schip bovendien nog los
van zijn anker. De scheepsmotoren
waren niet op gang te krijgen.
In uiterste nood verzamelde men
toen alles wat branden kon bij de
stuurhut kleuren, hout, dekens
overgoot dat met olie en stak het in
brand. Daardoor trok men Inder
daad de aandacht.
De bemanning van de veerboot
Harwich—Oostende merkte het vuur
op en zona een radiobericht naar
Zeebrugge. Een sleepboot kwam en
een tros werd overgebracht.
De Uilenspiegel dreef echter met
zo'n kracht naar het Zwin, dat de
tros moest worden losgegooid, wilde
ook de sleepboot niet op het strand
raken.
De reddingsboot uit Zeebrugge
nam daarop vijf man over. De Pre
sident Wiersma. de reddingsboot uit
Breskens, haalde vier man van
boord, onder wie de kapitein-stuur
man. Het bange avontuur, dat om 3
uur zaterdagnacht was begonnen,
eindigde in de auto naar Antwer
pen. die omstreeks kwart voor acht
zondagavond uit Breskens vertrok.
er stuurman Siegfried Urmonei
Gol/koppen van zes, zeven meter
hoog iiepen op de Banka en de Prins
Hendrik in. Vier uur lang zochten
beide schepen de plaats van de ramp
af. Vier uur lang namen zij van kou
verstijfde lichamen aan boord. Het
w as tien uur toen ze op" de noodiot*-
plaats aankwamen. 'Ik hoorde het
om kwart voor zeven op de nood-
goif," vertelde kapitein Snoodijk (46
jaar, wonend in Weesp). 'Ik riep di
rect Radio Scheveningen op. die me
als positie van de ramp 15 mijl ten
noordwesten van het lichtschip Texel
opgaf.'
Het Duitse kustvaardertje Gret
chen was het eerst op de plaats van
de ramp. Van dat schip kreeg kapi
tein Snoodijk de werkelijke positie:
8 mijl ten noordwesten van het licht
schip.
'Alie horloges van de mensen di«
wij geborgen hebben.' vertelde schip
per Both," stonden stil op tien minu
ten over zeven.'
'Van een van de doden stond bet
horloge stil op tien voor acht,' zri
kapitein Snoodijk. 'Bij een andere
liep het horloge nog. De twee ande
ren hadden geen horloges.'
Ze hadden ze misschien we), maar
ze zullen geen tijd hebben gekregen
ze om te doen. Veel van de slacht
offers die in Den Helder, aan land
werden gebracht, waren in nacht
kleding.
Lege olievaten waren het eerste:
waar schipper Both op stuitte, toen
hij het rampgebied binnenvoer. Toen
een rubbervlot. 'Er zat een man met:
zijn hand aan vastgebonden. Hij was)
dood.' vertelde schipper Both. Daar-,
na een sioep met de bodem naar bo-i
ven. Nog een sloep, stukgeslagen. j
Kapitein Ernst August ton Allwördendramatisch gesprek met reder.
Kapitein Harmen Snoodijk van de
Banka, die het radioverkeer bij bet
bergingswerk leidde.
De 38-jarige Amerikaanse lange
afstandzwemmer* Fred Balöasare is
zaterdag de Straat van Gibraltar
onder water overgezwommen. Hij
legde de afstand tussen Tarlfa en
de Marokkaanse kust rond 35 km
(Vervolg van pag. 1)
Het eerste noodsein werd zondag
morgen kwart over zes ontvangen,
n morse seinde de telegrafist: 'Nan-
ilus, 15 mijl nw Texel zinkende. Ver-
oekt dringend sleepboot- en redding-
loothulp'.
Een half uur later liet hij de te
mlp geschoten zeeslepers Friesland
:n Holland weten, dat de bemanning
het schip ging veriaten. 'Ik heb de
••eïnsleutel vastgezet, zodat u de Nau-
ilus kunt peilen'. Vijf minuten lang
werden de automatische sos-seinen
van de Nautilus nog gehoord. Daarna
zweeg het schip voor altijd.
De Gretchen von Allwörden was om
9.20 uur het eerste op de plaats van
d» ramp. De positie bleek toen 8 mij!
nw van het lichtschip Texel (e zijn.
Da kustvaarder Banka kwam door dit
verschil van zeven mijl een uur later
op de rampplaats dan anders het ge
val zou zijn geweest. Shumman-
"■rackers van Valkenburg wezen de
schepen later de weg.
De Gretchen von Allwörden zag
veel wrakstukken drijven. Deuren,
oliedrums, ketels uit het kombuis en
de omgeslagen reddingboten. 9.25 uur
meldde het schip, dat het twee men
sen in een rubberdinghv tussen veie
doden zag drijven. 9.30 uur zei kapi
tein Von Allwörder, dat deze twee
mannen ook dood waren.
De Banka nam vier doden aan
boord, de Prins Hendrik dertien. De
Gretchen zocht tot twee uur naar
overlevenden en wendde toen de koers
naar Vlissingen. Dat schip was op
weg met boot van Chrattaastadt in
Noorwegen naar Brussel. De zware
slagzij dwong de kapitein In ÏJmui-
den binnen te lopen.
Kapitein Von Allwörder voerde een
dramatisch radiotelefonisch gesprek
met de reder van Nautilus, Arnold
Thyselius ia Bremen.
Toen hij vertelde van het rubber-
vlot, dat niet was opengegaan, zei de
reder met gebroken stem: 'Dasz ist
ja Toll. Oh Gott, Oh Gott
Matroos Leenhardt Frei. een stevige
kerel, stapte 's avonds om zeven uur
in IJmuiden in een ziekenauto. Hij
kon geen woord tegen de vele omstan
ders uitbrengen. Stuurman Urmoneit
vertelde, dat de geredde uit Munde
in Oost-Friesland kwam. "Hij is niet
getrouwd'. De kapitein zei: 'Ik mag
van mijn reder niets vertellen over
deze ramp." Het dram had hem waar
schijnlijk te hevig aangegrepen.
Tn het Antoniusziekenhuis te
IJmuiden ward de geredde onder de
woi gestopt. Hij vroeg of hij zijn
moeder mocht bellen en waar zijn
kameraden waren
Plotseling zeven, acht lichamen bij j
eikaar. Allen droegen zwemveste®.
Van het schip zelf was niets meer te
zien dan beschadigde luiken, twee!
sloepen, kapotgescheurde nsbbervlot-
ten en een loopplank.
Wat kapitein Snoodijk niet ver
telt, is. dat hij met de sterke zender
van de Banka het radioverkeer on->
derling en dat met de wal en het;
vliegtuig heeft geleid. Toen hij gi»-
teravond in Den Helder lag, kwarai
de heer Van der Zweep van de Hd-j
derse Reddingscommissie speciaal bijl
hem aan boord om hem te bedanken i
voor en te complimenteren met de:
wijze, waarop hij dat had gedaan.
'Het ging automatisch,' zei kapitein!
Snoodijk later. 'Maar dat het nu a»j
bijzonder was. wist ik niet.'
De berging zelf is bijzonder zwm*
geweest. Elke keer als de reddingboot
zwaar begon te stampen, dreigde bij
de geborgen slachtoffers weer te ver
liezen. Hij moest ze echter aanboord
houden, 'want.' zei de heer tegen
Pieter Both Van der Zweep, 'op zo'n
hoge zee hoefde je niet denken aan
overgeven.' Ais een Both dat zegt,
moet het erg zijn geweest.
Advertentie IJM.
ZEER GOEDE
KWALITEITEN
AANTREKKELIJKE
riUIZEN; IQioc 17i gig.
B'UAM-C: Schietbaansu*. 7. Tel 512*14
5?Ai?"W: Bct'°wes 11 (Sp,polder)
Tel. 60823 (Aid. Truck-Service)
FtBAM-Z: Korte Hillestr. 2-4-6,
Tel.' 173969