Stikker liet telefoongesprekken van minister Sassen afluisteren Onthullingen over duistere periode van begin '49 H Storm voor tal van schepen rampzalig e uren voor piratenz Berging slachtoffers was bijzonder zwaar 4 Oh Gott, oh Gott, het vlot wilde niet open' w Weinig kans op nieuwe storm Doden van Nautilus in Den Helder aan land GEBRUIKTE AUTOBANDEN asr VRIJE VOLK MAANDAG 17 DECEMBER 1962 PAGINA 2 In de spannende dagen van begin 1949, toen de Indonesische kwestie na de tweede rnili- taire actie naar een snelle ontknoping ging, teas de onderlinge achterdocht in het Neder-1 Imidse kabinet so groot dat minister Stikker telefoongesprekken van zijn collega Sassen, i met dr. Beel in Batavia en met het kamerlid Romme liet afluisteren. Mr. Stikker, destijds minister van Buitenlandse Zaken (mr. Sassen beheerde Overzeese Rijksdelen en dr. Beel was Hoge Vertegenwoordiger van de Kroon in Indonesië), droeg er zorg voor dat de aldus verkregen inlichtingen schriftelijk ter kennis werden gebracht van de minister-president, dr. Drees. Dr. Drees bestempelde deze inlichtingen later als 'onuitgelokte notities'. fijfijS erkli Hartstochten Kwalijk genomen j (Van een onzer verslaggevers) De zware storm, die tijdens het weekeinde boven de Noordzee en de Atlantische Oceaan heeft gewoed, heeft niet alleen voor het Duitse schip Nautilus rampzalige gevolgen gehad. Zestig mijl ten zuidwesten van Lissabon werd het Griekse vrachtschip Aristoteles (7000 brt) door de 27 koppen tellende bemanning verlaten. hartverwarmend Kind sluit zich op - brandweer helpt (Van een onzer verslaggevers) Kapitein-stuurman Moris van Massanoveis is gisteravond om half acht in Breskens aan wal gestapt met drie van de opvaren den van het piraten-zendschip Uilenspiegel, dat zaterdagnacht in moeilijkheden raakte en gisteravond op het strand bij de Zeeuws-Belgische grens, sloeg. Hij en deze drie mannen (vijf anderen werden door de reddingsboot uit Zeebrugge in België aan land gebracht) trokken snel droge kleren aan, waarvoor burgemeester Eekhout van Breskens had gezorgd, én vertrok ken per auto naar Antwerpen. Groot vuur (Van een onzer verslaggevers) De geus op het marineschip Woerden, werd gisteravond half vijf gestreken, toen de Frir.f Hendrik vlak bij haar meerde in de haven van Den Helder. Op de voorplecht van de redding boot lagen de stoffelijke overschotten van dertien opvarenden van de Nautilus. Een uur later meerde kapitein Harmen Snoodijk zijn dappere coaster Banka achter de Woer den. Nog eens vier slachtoffers van de scheepsramp werden aan land gebracht. Vlak voor de brug van de Banka lag een deel van de deklast hout chaotisch door elkaar. Kapitein Snoo dijk had net als Pieter Both, de schipper van de Prins Hendrik, zijn schip voortdurend dwarszee moeten leggen om de doden van de Nautilus te bergen. Gretchen het eerst Dramatisch gesprek Dode lichamen j Dank voor contact Moeilijke berging Door de.voortdurend sti jgeride omzet in NIEUWE BANDEN Q beschi kken" wi j steeds over ,IIM „GROTE VOp.RBAaVJ Dit wordt onthuld in een boek over de Indonesische kwestie, ge schreven door mr. dr. C. Smit, dat onder de titel 'De liquidatie van een imperium, Nederland—Indonesië 19151962' bü de N.V. de Arbeiders pers is verschenen. Het boek geelt een overzicht van de Nederlands-Indonesische betrek- MR. STIKKER kingen der Japanse capitulatie tot en met 14 september 1962, de dag waarop resp. de Tweede en Eerste Kamer het Nieuw-Guinea-akkoord aanvaardden. Mr. Smit gebruikt in zijn analyse van de Indonesische kwestie niet alleen gedrukte bron nen. Hij verwerkt ook mondelinge in formaties van enige vroegere hoofd rolspelers, met name van dr. Drees en mr. Stikker, naar wie in voet noten wordt verwezen als informan- Ij De minister (van Sociale Zaken) Is van oordeel, dat, gezien het effectt van de arbeidstijdverkorting op de spanning op de arbeidsmarkt en ook overigens gelet op de huidige econo mische omstandigheden, een verdere uitbreiding, van de arbeidstijdver korting c.q. verlof voorshands geen aanbeveling verdient. Deze zeer positieve uitspraak is wel in strijd met het regeringsbe leid len aanzien van de vakantiever lenging van het overheidspersoneel. Over deze zaak is het laatste, woord nog niet gezegd. Uit 'De Onderneming', orgaan van het Centraal Sociaal Werk gevers-Verbond, 8 dec, 62. ten bij de onthulling over de afge luisterde telefoongesprekken. 'Het waren voor Nederland ongehoorde toestanden,' schrijft mr. Smit hier over, 'alleen verklaarbaar door de ho.og opgelaaide politieke hartstoch ten. waarin alle middelen geoorloofd werden geacht." De hartstochten waren hoog opge laaid, die februarimaand 1949. De i tweede militaire actie had niet de resultaten gebracht die men ervan gehoopt had. Militair gesproken was het succes al gering omdat de guer- i rilla die erop volgde méér slachtof fers eiste dan de actie zelf. Politiek bleek de territoriale uitschakeling van de Republiek Indonesië door de gevangenneming van haar voor- naamste leiders eerder in het voor deel dan in het nadeel der Indone sische nationalisten uit te werken. De "Veiligheidsraad greep in en ging Nederland een dwingende gedrags lijn voorschrijven. Onder die omstandigheden pro beerden dr. Beel in Batavia en mr. Sassen in Den Haag, die achter de rug van het kabinet onderlinge plan netjes bekokstoofden, de Veiligheids raad vóór te komen en de Verenigde Staten mee te krijgen voor plannen die weliswaar op versnelde soeve reiniteitsoverdracht neerkwamen, maar toch geen overwinning van de Soekarno-groep zouden betekenen. Wat mr. Sassen wilde, kwam in het ko'"' erop neer dat Nederland Ame- r" t de keus zou stellen: sa- - -ei ;ng met Nederland óf ont- r: ling van Nederlands-Indië door N.'derland met alle gevolgen van dim (die gevolgen zouden dan vol gers mr. Sassen natuurlijk vreselijk zijn!). De minister van Overzeese Rijks delen thans' is mr. Sasserf, be stuurslid van Euratom in Brussel" probeerde met alle middelen zijn zin door te drijven, vaak recht tegen de vastgestelde kabinetspolitiek in. Mr. Smit spreekt in dit verband van 'een duister interregnum' (tus senspel), waarin de afgeluisterde te lefoongesprekken hun plaats vinden. Het kabinet volgde de minister ech, ter niet en op 11 februari vroeg hij ontslag. 'Wat Sasscns ambtgenoten hem al zeer kwalijk hebben genomen is, dat hij in de periode tussen ontslagaan vrage en ontslagverlening (14 febr.) Bee! zocht over te halen eveneens ontslag te nemen. Zij vonden hierin reden het daarheen te leiden dat Beel na zijn aankomst hier te lande geen persoonlijk onderhoud met Sas sen zou hebben, alvorens hy met de ministerraad overleg zou hebben ge pleegd.' Mr. Smit, die reeds eerder enige De Aristoteles raakte lek en dreig de te kapseizen, waarna de gezag voerder opdracht gaf in de boten te gaan. De bemanning werd opgepikt door de eveneens Griekse vracht vaarde Hydroussa. De Aristoteles was vanmorgen nog niet gezonken. Het wrak vormde een gevaar voor de scheepvaart. Advertentie IM. 1 GEZELLIGE MENSEN STOKEN De Groninger kustvaarder Nimrod 1399 brt) kreeg zaterdag enkele mij len uit de kust van Cornwall met machineschade te kampen. De red dingboot van Pastow, een helikopter en het -Indiase schip State of Rajes- than, kwamen te hulp, maar toen zij bij de coaster kwamen, was deze voor anker gegaan. In de nacht van zaterdag op zon dag gingen de ankers krabben, waar door het scheepje tot dicht onder de kust dreef. Pogingen om een lijn naar de coaster te schieten misluk ten, maai- bij dagaanbreken bleek dat het schip geen direct gevaar meer liep. Het is later door het Milo op sleeptouw genomen. De Nimrod wordt vermoedelijk naar de haven van Swansea gebracht. Op de Westerscheide liepen twee schepen aan de grond: dichtbij Ant werpen de Noorse Black Eagle (5700 brt) en tussen Vlissingen en Terneu- zen de Braziliaanse Loide Honduras. Beide schepen zijn inmiddels vlot ge komen. 9 in de monding van de Elbe kwa men zondagavond de Westduitser Ceres (298 brt) en de Britse vracht vaarder Loch Gowan (9718 brt) met elkaar in aanvaring. De Ceres zonk onmiddellijk. De bemanning werd gered, In het Kielerkanaal botsten de KNSM-coaster Plato (583 brt) en een nog onbekend Pools vrachtschip. De Plato werd beschadigd, maar kon de reis naar Amsterdam vervolgen. Er gebeurden geen persoonlijke onge lukken. O Aan de kust eiste de storm vele slachtoffers. Alleen in Engeland kwamen vijf mensen om het leven; meer dan 20 werden gewond. MR. SASSEN i! belangrijke boeken over de Indonesi- sche kwestie heeft geschreven <hy' bewerkte onder meer het dagboek: van Schermerhorn), heeft zich ookj nu weer met grote grondigheid gedo-' cumenteerd. De omstandigheden hebben het, hem blijkbaar onmogelijk gemaakt op soortgelijke wijze als met de he ren Drees. Stikker ea Van Mook mo gelijk was mondelinge informaties te verwerven van Indonesische hoofdrolspelers. Hij heeft wel enige: bronnen gebruikt (b.v. een Indonesia sche proefschrift over de Hoge Velu- we en een Engels over de VN-bemid- deling) die de ontwikkeling van niet- Nederiandse zijde belichten, maar als geheel is het boek toch voorna melijk uit een Nederlands standpunt geschreven. Deze voor dit moment nog onver mijdelijke beperking neemt niet weg dat 'De liquidatie van een imperium' het meest complete overzicht is van de Indonesische kwestie dat tot nog toe in Nederland is verschenen. PAUL VAN T VEER (Van onze weerkundige medewerker) De storm die van zaterdag op zon dag met windkracht 10 over ons land trok (enkele lichtschepen meldden kracht 11) wordt niet di rect door een nieuwe gevolgd. Wel bevindt zich tussen Groenland en IJsland een nieuwe depressie, maar deze vertoont nog geen aanstalten snel naar de Noordzee te bomen. Wel zal een bijbehorend storings front in de komende' 24 tot 36 uur met sneeuw en regen langzaam over de Britse eilanden in de richting van het vasteland bewegen. In de komende nacht kan het plaatselijk in het binnenland licht vriezen en ook kan gemeld worden, dat in Denemarken en Scandinavië de winter alweer vaste voet gekre gen heeft. Overigens blijft het bij de huidige lucbtdrukverdeling uitkij ken. Er behoeft niet zoveel te ge beuren. of een Groenlandse depres sie gaat opnieuw leven in de brou werij brengen. Een situatie als die van het afge lopen weekeinde deed in vele opzich ten denken aan die tijdens de stormramp in Zeeland in 1953 en de zware St.-Thomas-storm op 21-22 december 1954. In bedde gevallen kregen wij te maken met een bul derende noordwester in de staart van de depressie. De Delftse brandweer moest er zondagmiddag aan te pas komen met een lange ladder om de 2-jarige Ro bert T. in de Prof. Hogerwerflaan te bevrijden uit de kamer van de flat woning op de vierde verdieping, waar hij zich zelf had ingesloten. De moeder van Robert kon hem niet bevrijden omdat de sleutel aan de binnenkant in de deur stak. Zij vreesde dat het kind uit het raam zou vallen. Juist voor zij in de auto stapten, vertelde de kapitein-stuurman ons, dat het angstige avontuur voor de negen bemanningsleden zaterdag nacht om drie uur reeds was be gonnen. Een grote golf sloeg een luik kapot. Een poging tot reparatie mislukte. Er werden vuurpijlen af geschoten: niemand zag ze echter. Het schip kwam dwars op de gol ven te liggen. Het schip eigen lijk alleen maar een betonnen bak dateert uit de oorlogstijd. Het lege ruim sloeg vol water. De mannen aan boord (geen zee lui, maar in hoofdzaak radiotechni ci) vochten vertwijfeld, maar konden niet voorkomen, dat bij'het ochtend krieken ook de deur naar de verblij ven stuksloeg. Zij probeerden een boot te strij ken, snaar juist op het moment dat deze het water zou raken, sloeg een grote golf de sloep stuk. De beman ningsleden lagen toen overal over het achterschip verspreid, één met een gebroken arm. Geheel overstuur probeerde men weer met vuurpijlen de aandacht te trekken. Ook deze vuurpijlen werden echter door niemand gezien. Men probeerde elkaar gerust te stellen door te zeggen dat het niet uitzenden om zeven uur 's avonds wel de aan dacht zou trekken. Het zal in België ongetwijfeld de aandacht getrokken hebben, maar niemand reageerde op de wijze, waarop de bemanningsleden hadden gehoopt. De radio-installatie, twee meter breed en anderhalve meter hoog, was geheel stukgeslagen. „Er was geen stukje over, dat groter was dan twin tig centimeter", zei de kapitein stuurman. In de loop van zondagmiddag sloeg het schip bovendien nog los van zijn anker. De scheepsmotoren waren niet op gang te krijgen. In uiterste nood verzamelde men toen alles wat branden kon bij de stuurhut kleuren, hout, dekens overgoot dat met olie en stak het in brand. Daardoor trok men Inder daad de aandacht. De bemanning van de veerboot Harwich—Oostende merkte het vuur op en zona een radiobericht naar Zeebrugge. Een sleepboot kwam en een tros werd overgebracht. De Uilenspiegel dreef echter met zo'n kracht naar het Zwin, dat de tros moest worden losgegooid, wilde ook de sleepboot niet op het strand raken. De reddingsboot uit Zeebrugge nam daarop vijf man over. De Pre sident Wiersma. de reddingsboot uit Breskens, haalde vier man van boord, onder wie de kapitein-stuur man. Het bange avontuur, dat om 3 uur zaterdagnacht was begonnen, eindigde in de auto naar Antwer pen. die omstreeks kwart voor acht zondagavond uit Breskens vertrok. er stuurman Siegfried Urmonei Gol/koppen van zes, zeven meter hoog iiepen op de Banka en de Prins Hendrik in. Vier uur lang zochten beide schepen de plaats van de ramp af. Vier uur lang namen zij van kou verstijfde lichamen aan boord. Het w as tien uur toen ze op" de noodiot*- plaats aankwamen. 'Ik hoorde het om kwart voor zeven op de nood- goif," vertelde kapitein Snoodijk (46 jaar, wonend in Weesp). 'Ik riep di rect Radio Scheveningen op. die me als positie van de ramp 15 mijl ten noordwesten van het lichtschip Texel opgaf.' Het Duitse kustvaardertje Gret chen was het eerst op de plaats van de ramp. Van dat schip kreeg kapi tein Snoodijk de werkelijke positie: 8 mijl ten noordwesten van het licht schip. 'Alie horloges van de mensen di« wij geborgen hebben.' vertelde schip per Both," stonden stil op tien minu ten over zeven.' 'Van een van de doden stond bet horloge stil op tien voor acht,' zri kapitein Snoodijk. 'Bij een andere liep het horloge nog. De twee ande ren hadden geen horloges.' Ze hadden ze misschien we), maar ze zullen geen tijd hebben gekregen ze om te doen. Veel van de slacht offers die in Den Helder, aan land werden gebracht, waren in nacht kleding. Lege olievaten waren het eerste: waar schipper Both op stuitte, toen hij het rampgebied binnenvoer. Toen een rubbervlot. 'Er zat een man met: zijn hand aan vastgebonden. Hij was) dood.' vertelde schipper Both. Daar-, na een sioep met de bodem naar bo-i ven. Nog een sloep, stukgeslagen. j Kapitein Ernst August ton Allwördendramatisch gesprek met reder. Kapitein Harmen Snoodijk van de Banka, die het radioverkeer bij bet bergingswerk leidde. De 38-jarige Amerikaanse lange afstandzwemmer* Fred Balöasare is zaterdag de Straat van Gibraltar onder water overgezwommen. Hij legde de afstand tussen Tarlfa en de Marokkaanse kust rond 35 km (Vervolg van pag. 1) Het eerste noodsein werd zondag morgen kwart over zes ontvangen, n morse seinde de telegrafist: 'Nan- ilus, 15 mijl nw Texel zinkende. Ver- oekt dringend sleepboot- en redding- loothulp'. Een half uur later liet hij de te mlp geschoten zeeslepers Friesland :n Holland weten, dat de bemanning het schip ging veriaten. 'Ik heb de ••eïnsleutel vastgezet, zodat u de Nau- ilus kunt peilen'. Vijf minuten lang werden de automatische sos-seinen van de Nautilus nog gehoord. Daarna zweeg het schip voor altijd. De Gretchen von Allwörden was om 9.20 uur het eerste op de plaats van d» ramp. De positie bleek toen 8 mij! nw van het lichtschip Texel (e zijn. Da kustvaarder Banka kwam door dit verschil van zeven mijl een uur later op de rampplaats dan anders het ge val zou zijn geweest. Shumman- "■rackers van Valkenburg wezen de schepen later de weg. De Gretchen von Allwörden zag veel wrakstukken drijven. Deuren, oliedrums, ketels uit het kombuis en de omgeslagen reddingboten. 9.25 uur meldde het schip, dat het twee men sen in een rubberdinghv tussen veie doden zag drijven. 9.30 uur zei kapi tein Von Allwörder, dat deze twee mannen ook dood waren. De Banka nam vier doden aan boord, de Prins Hendrik dertien. De Gretchen zocht tot twee uur naar overlevenden en wendde toen de koers naar Vlissingen. Dat schip was op weg met boot van Chrattaastadt in Noorwegen naar Brussel. De zware slagzij dwong de kapitein In ÏJmui- den binnen te lopen. Kapitein Von Allwörder voerde een dramatisch radiotelefonisch gesprek met de reder van Nautilus, Arnold Thyselius ia Bremen. Toen hij vertelde van het rubber- vlot, dat niet was opengegaan, zei de reder met gebroken stem: 'Dasz ist ja Toll. Oh Gott, Oh Gott Matroos Leenhardt Frei. een stevige kerel, stapte 's avonds om zeven uur in IJmuiden in een ziekenauto. Hij kon geen woord tegen de vele omstan ders uitbrengen. Stuurman Urmoneit vertelde, dat de geredde uit Munde in Oost-Friesland kwam. "Hij is niet getrouwd'. De kapitein zei: 'Ik mag van mijn reder niets vertellen over deze ramp." Het dram had hem waar schijnlijk te hevig aangegrepen. Tn het Antoniusziekenhuis te IJmuiden ward de geredde onder de woi gestopt. Hij vroeg of hij zijn moeder mocht bellen en waar zijn kameraden waren Plotseling zeven, acht lichamen bij j eikaar. Allen droegen zwemveste®. Van het schip zelf was niets meer te zien dan beschadigde luiken, twee! sloepen, kapotgescheurde nsbbervlot- ten en een loopplank. Wat kapitein Snoodijk niet ver telt, is. dat hij met de sterke zender van de Banka het radioverkeer on-> derling en dat met de wal en het; vliegtuig heeft geleid. Toen hij gi»- teravond in Den Helder lag, kwarai de heer Van der Zweep van de Hd-j derse Reddingscommissie speciaal bijl hem aan boord om hem te bedanken i voor en te complimenteren met de: wijze, waarop hij dat had gedaan. 'Het ging automatisch,' zei kapitein! Snoodijk later. 'Maar dat het nu a»j bijzonder was. wist ik niet.' De berging zelf is bijzonder zwm* geweest. Elke keer als de reddingboot zwaar begon te stampen, dreigde bij de geborgen slachtoffers weer te ver liezen. Hij moest ze echter aanboord houden, 'want.' zei de heer tegen Pieter Both Van der Zweep, 'op zo'n hoge zee hoefde je niet denken aan overgeven.' Ais een Both dat zegt, moet het erg zijn geweest. Advertentie IJM. ZEER GOEDE KWALITEITEN AANTREKKELIJKE riUIZEN; IQioc 17i gig. B'UAM-C: Schietbaansu*. 7. Tel 512*14 5?Ai?"W: Bct'°wes 11 (Sp,polder) Tel. 60823 (Aid. Truck-Service) FtBAM-Z: Korte Hillestr. 2-4-6, Tel.' 173969

Gemeentearchief Schiedam - Krantenkijker

Het Vrije volk | 1962 | | pagina 1