31-1-43 Paulus geeft zich. over .Laat m snaam de Russen en... Stalingrad as aan IJmuidense reder stopt 12 miljoen in verre visserij MORGEN: LOUISA ORLOVA TOONT TROTS HET NIEUWE WOLGOGRAD Geheim t Presidium het vrije volk eeRuj&ei* oec.'Ri-eeeR .'42 Dé overgave I N L A N D ZWEDEN Sfturi urite G0UV.GEN. ©MOSKOU Warschau POLEN SLOVVAKUtw H0NGARUE Stalingrad ROEMENIE Boekarest SLAVIF" •Sofia BULGARUE Van onze speciale verslaggever HANS JACOBS 'Doorvechten!' De helden Hij vocht mee m» Twijfelaars Om olie en ijzer iTTTBSffa DONDERDAG- 3l JANUARI 1963 PAGINA 3 FRIEDRICH PAULUS, de man wiens leger in Stalingrad werd opge offerd. EEN LIJN VAN LENINGRAD, westelijk van Moskou, over Stalingrad naar de Kaukasus verder kwamen de Duitse troepen niet. Ze werden teruggeslagen en vernietigd, tot in de puinhopen van Berlijn. 0U1T56 Of^feUING Z1 JUrtt19^1 vöiSfeiwrvflM purf^gFRorW •for 60005105 '*2 s jpits&i v.o.ooiT5eovw«Mts J |N NB0««R. 1991 &eet«jieRO&\fefBVe«p poor de Wolga L/j'i.in schoenen knerpen in de droge sneeuw. Een ge woon, alledaags geluid in deze winter, niet de moeite van het vermelden waard, alleen, ik loop, in de richting van het station, onder de kille maan, in een vrieskou van dertig graden, op sneeuw die histo rische grond bedekt. Dit is de grond van Stalingrad, een massagraf, een uitgerookt skelet, waar zij die vandaag twintig jaar geleden nog le vend uit de puinhoop tc voor schijn kropen, het sein tot de aanval gaven. De aanval die de Duitse horden terugwierp tot hun eigen hoofdstad, waar Russi sche tanks binnenrolden met opschriften als: 'Wij vochten enkomen hier om de dood van Stalingrad te wreken.' Stalingrad, dat Hitiers troe penmacht van zich afschud de, werd een keerpunt in de Tweede Wereldoorlog, Sta lingrad is de stad, de bloed plas aan de Wolga, waar van daag twintig jaar geleden ook onze bevrijding werd in geluid. Zo was het niet alleen de doods klok die boven Stalingrad luidde De stad, enige jaren geleden dooi Chroesjtsjow in het kader van de destalinisatie tot Wolgograd omge doopt, werd monumentaal her bouwd en voor 700.000 burgers hét symbool van een nieuw leven De doden liggen in het plantsoen de koude maan spiegelt in het gra niet dat het graf bedekt. De levenden schuifelen ondei hun bontmutsen als kleine, zwart" schimmen over de witte vlakte van het grote centrumplein dat ik over steek in de richting van het station log, ruim twee jaar na de Slag om Stalingrad, raakte hij zwaar gewond, in Berlijn. Met zijn grijze borstelhaar, zijn van ontroering glanzende ogen als hij vertelt en zijn rode appelblosjes lijkt hij, voor mijn gevoel meer op de organist van een Nederlandse hervormde kerk dan op een in de strijd ge hard Russisch officier. Achter mij dat is waar gene- raai Friedrich Paulus op 31 januari 1943.'vandaag twintig jaar geleden moe en bleek, maai- niet uitge- putter en bieker dan zijn in sneeuw en drek. in ijs en onbarmhartige kou .kreperende soldaten, van zijn veldbed overeind kwam. Van zijn veldbed in de kelder, onder de ruïnes van het warenhuis, Univermag, zijn hoofdkwartier, in het uitgebrande, door bommen en granaten vernietigde Stalingrad. Op die plek wendde Friedrich Paulus. toen het Ode Duitss leger al grotendeels was doodgebloed,, zijn onophoudelijk trillende linker gezichtshelft met een wanhopige uitdrukking In zijnholle ogen.naar zijn stafchef., Daar vroeg de man, "die als.vak- bekwaam militair altijd geweten had dat een tijdige uitbraakpoging de enige kans op redding zou zijn geweest, maar z(jn Führer ('door vechten tot de laatste soldaat') bleef gehoorzamen... op deze plek asssjjsg LeftmdC Dantzin Ivon Lee bj-—» Woig®- 9 Wilna Smolensk o 30 Nov. 1941 -FBTP£T-~-> Von Bock jVon iRundstedt ljuni 1942 30 Nov A Oman Roem. legers Antonescu Rostof oKra&noMr Mosdok kauka$«5 dat de vijand In het oosten vernietigd is en nooit meer zal 'opstaan. Het tijdstip van de aanval op Rusland was voor de Duitsers niet ongunstig geweest. De enige ge wapende tegenstander was tot dus ver het Britse rijk, maar wat bad dat toen te betekenen? In de Mid dellandse Zee was het steunpunt Kreta verloren gegaan, in Noord- Af rika stond de Duitse laars even vast als in het bezette Europa - nee. Hitler had in de rug en in de flanken niets te vrezen. Hij was zelfs zo optimistisch dat hij nauwelijks voor winterkledinsr had gezorgd. Zijn troepen zouden niet in de koude vechten. Vóór die tijd had hij Leningrad en Moskou en de zuidelijke industriegebieden vast en zeker in handen. vroeg de generaal, toen nij zelf het water tot de lippen voelde ko men: "Schmidt, wat zullen wij doen?' En de officier, die vrijwel als enige in de top van de Duitse le gerleiding aan het Oostfront. Frie drich Paulus in zijn Führertrouw had gesteund, antwoordde: 'Laat in godsnaam de Russen komen.' De Russen zpn dichtbij. Een sein met witte vlaggen? Kolonel Bocr- makow stapt de kelder binnen. Zes .manschappen met automatische wapens blijven zwijgend terzijde staan. De Duitse generaal, met on derscheidingstekens uit de Eerste en Tweede Wereldoorlog op de borst, legt zijn revolver en zijn dolkmes op tafel. De Russische kolonel schuift het dolkmes terug. FriedrichPaulus ,s" ook met dolkmes niet gevaarlijk meer. De zes Russische soldaten leiden de uitgeteerde generaal naar bui ten. Ik zal hun ernstige, waardige, maar van voldoening en trots stra lende gezichten ik zag ze op een documentaire film die de Russen verleden week voor mij draaiden niet gauw vergeten. De generaal stapt in. Hij wordt op zijn verzoek in een gesloten auto weggereder,. Durft hij zijn laatste soldaten, die zich als een onafzienbare rij stempelende, hin kende wrakken naa-. krijgsgevan- genkampen voortbewegen, niet aan te zien? Toch is Paulus nimmer blind, ge weest voor de -nopeloze situatie Keer op keer heeft hij Hitier ge vraagd- te mogen capituleren. In de dagen nadat'dp Russen, op 22-nó: vember 1942, ëeh'rijzerén ring var/.,, taufcs en fanatiek vechtende'solda ten om de Duitsers hadden geslo ten. Kort voor zijn overgave rap porteerde dc generaal: 'Het lijden van onze troepen is door koude, honger en epidemieën niet langer te dragen...' Het antwoord van Hitier bleef' •Doorvechten.1- en hij bevorderde Paulus tot veldmaarschalk ver wachtte hij daar een wonder van' 'Nog nooit.' zei Hitler heeft een Duitse leerd.' veldmaarschalk gecapitu- Hij vergiste zich. Op 1 fe bruari hoorde hij van de overgave. Hij was buiten zich zelf van woede géén woord van mededogen voor de 150.000 soldaten die hij be wust de dood en de 90.000 die hij de krijgsgevangenkampen had -ingejaagd. V v 'De man had zich moeten dood schieten. zoals officieren die zagen dat hun zaak verloren was, zich vroeger in hun zwaard stortten Hij is de iaatste veldmaarschalk die ik in deze oorlog aanstel. Zo'n man... hij bezoedelt op het laat ste moment het heldendom van zo vele anderen....' Vóór tnij. dat is waar kolonel Simon Dorovejew vocht, achter mij, het warenhuis, dat is waar generaal Friedrich Paulus Ik hoor Simon Dorovejew zeggen- 'Het station, nou ja, de hoop stenen die er nog van over was wisselde vier keer per dag var bezetter, maar ten slotte bleef onzt vlag op de ruïne staan. De ka nonnen waren in deze fase van! d strijd eigenlijk niet meer te gebrui ken. We stonden te dicht tegenovei elkaar. Er werd gevochten in loop graven en bomtrechters, man teger man, met geweren en met messen Hij kwam in 1934 bij het Rode Leger. De laatste .dag van de oor- 4& Si- mêmÊtiiR NA DE MODDER van de herfst kwamen de'sneeuwstormen. Het Duitse leger trok over de Don, maar bij- de. Wolga moest het rechtsomkeert maken. Het heldendom wat was dat ei genlijk? De tijden van het Duitse militaire heldendom, in de zin van- verheerlijking van de oorlog, wa ren nu voorbij. S.oldaten en officieren voor wie het zo intens met de successen m" vende thuisfront al glimmen- Uingradmedaiiles had klaar - - waren roem en eer al lang en en liepen als aangescho- wild door de sneeuw 'Glijdend, wankelend, met ver bonden hoofden: hier een met ge broken ribben, daar een met een versplinterde arm; sommigen zon der benen, lagen op hun buik op sleden en bewogen zich met stok ken in de handen voort; alien had den »en lege maag, waren volko men vermagerd, sleepten ricvroren sneeuw agn hun omwikkelde voe ten mee.' iTheodor Plevier In zijn roman Stalingrad). Dit zijn ancere beelden dan an derhalf jaar g!-leden, toen lachend" blonde soldaten de Sowjet-Unle bin nentrokken (Hitier begon 'Opera tie Barbarosse' op 22 juni 1941) en zó snel in oostelijke, richting kon den doorstoten, dat menige tank commandant keer op keer moest bevelen: 'Stop, niet te hard, wach ten op de hoofdmacht....' Op 3 oktober 1941 zei Hitier in Berlijn: 'Achter onze troe pen ligt reeds een gebied dat twee maal zo groot is als het Duitse Rijk toen ik in 1933 aan de macht kwam. Thans verklaar ik zonder voorbehoud Waren er misschien Duitse gene raals die aan zijn optimisme twij felden? Ja. er waren er die terecht vreesden dat hun legers over dit front van 2500 kilometer breed in die. oneindige ruimte van het Rus sische land, In een luchtledige waarin goede, constante verbindin gen en toevoerlijnen onmogelijk konden worden onderhouden hope loos zouden vastlopen- Hitier schold hen uit, meermalen schuimoekkcno van woede. Op 19 december 1941 nam de man die met zoveel suc ces honderd vierenzestig Duitse di visies tegen honderdnegentien Rus sisohe had geplaatst en zichzelf als een militair genie beschouwde het oppercommando van de Du'tse Wehrmacht op zich. In diezelfde maand ontwikkelden de neg lang niet verslagen Russen die zich van de eerste klappen enigs, zins hadden hersteld, eer, krachtig winteroffensief. Duizenden Duitse soldaten kwamen om in de koude Tientallen divisies werden gehai veerd. Maar toch, de Russen kon den niet doorstoten en toen het voor jaar aanbrak, stond het Duitse le ger nog diep in het Russische bin nenland Hitler leefd op. 'De Führer heeft weef een volkomen duidelijk veldtochtpliy-r voor de komende len te en zomer,' zei Goebbeis Wat Durfde iemand te beweren dat de Russische oorlo,;sproduktie inmid dels pas zo goe d op gang was ge komen? Hitier sloeg inet zijn vuist op ta fel. De Russen waren dood. Dit win teroffensief had het restje van hun laatste krachten opgebruikt En In datzelfde voorjaar zei hij op een bijeenkomst in Berlijn: 'Wij heb ben een lotsbestemming overwon nen die honderd dertig jaar geleden een andere man heeft gebroken. Nee, wat Napoleon was overko men, zou het Duitse leger niet ge beuren. Op naar Leningrad (dat dapper standhield en nimmer viel) óp naar Moskou (dat de Duitsers tot dertig; kilometer naderden, maar 'waar zij - niet verder kwa men), óp naar Stalingrad....! Hier zou de aanval op en de ver overing van het Donetzbekken (steenkool en ijzer) en de Kaukasus (olie. het Duitse lege; schreeuwde om olie) worden bekroond. En wie de Wolga had, had Rusland Op 19 juli 1942 gaf Hitier luitenant-generaal Friedrich Paulus opdracht de plannen klaar te ma ken voor een glorieuze verovering van Stalingrad, de stad van Stalin een verovering die de wereld moest schokken. Wie weet zou Franz von Papen Duits ambassadeur in Ankara de Turken er den toe brengen Ar menië, Georgië en de Kaukasus binnen te vallen. Wie weet zou oo's Japan dan de Russen van het oos ten uit... Maar de puinhoop Stalin grad viel niet. Er is een andere luitenant- generaal, een Russische, Wla- dimir Jewgenjewitsch Lent- sehewski, een brede, besnorde, bebaarde man, die de stad hielp verdedigen. Ik ontmoet hem in het oorlogsmuseum van Wolgograd, waar hij nu schoolkinderen rondleidt en voorleest uit zijn boek: 'Tach tig dagen in het vuur' en, als je iets van je bewondering laat blijken, zegt hij: 'Het was verschrikkelijk. I11 die winter heb ik me tegenover de burgers van deze stad wel eens geschaamd omdat ik de vijand, zo voelde ik dat ais soldaat, zó ver had iaten ko men.' Dij de aanvaarding van de voor- zittershamer In de Tweede Kamer heeft de nieuw benoemde voorzitter mr. F. J. F. M. van Thiel gezegd erop te vertrouwen in een goed teamverband met de onder voorzitters te kunnen samenwer ken. Mr. van Thiel gebruikte hrt woord presidium. En men mag aannemen dat hij dat woord heel bewust gebruikte Onder zijn voorganger, de overleden voorzit ter dr. Kortenhorst. was er van een presidium geen sprake. De tweede en derde voorzitter vielen voor de voorzitter tn als deze ver hinderd was. Daarmee hield het op. Er was geen samenwerking. Daarom was het onwaarachtig dat de meerderheid van de Twee de Kamer onder aanvoering van prof. Romme In 2959 de heer Bommer als tweede voorzitter paseerde toen de PvdA dr. Kor tenhorst niet wilde als voorzitter. Het heette toen dat in het pre sidium van de Tweede Kamer geen goede samenwerking moge lijk was als de tweede voorzitter zou behoren tot een fractie die in de voorzitter geen vertrouwen had. Intussen Is het door de toena me van de werkzaamheden en de veranderde werkwijze van de Ka mer met haar openbare commis sievergaderingen voor sommige begrotingen we! hoog tijd dat er een presidium komt. En daarom is het goed, dat mr. Van Thiel bij zijn ambtsaanvaarding daarvan heeft gesproken. VYVellicht Is het gezien de sltua- tie in 1959 en '60 nuttig om erop te wijzen dat zo'n presidium wel samenwerking van personen maar geen samenwerking van partijen veronderstelt. Het presi dium werkt het best als het zo veel mogelijk de Kamer als ge heel vertegenwoordigt, zoals dat thans het geval ls. en niet zoveel mogelijk de regeringsmeerderheid in de Kamer. Bij het uitspreken van zijn dank aan de heer Bom mer. de tweede voorzitter, en van zijn vertrouwen In de goede sa menwerking in wat hij het pre sidium heeft genoemd, heeft mr. Van Thiel blijkbaar een samen stelling als de huidige voor ogen gehad. Dat ls een goede start. ("jpnieuw roert zich een ontevre- den liberaal of groep liberalen. Met een maandblad 'Liberaal Dis puut' wendt men zich tot het grote publiek. Het eerste nummer heeft overigens niet veel van een dispuut. Het is meer een. alleenspraak van de heer N. Ver- laan, die de WD het liefst zou zien georganiseerd als een partij van samengebonden belangen groepen. Een niet bijzonder vruchtbaar plan. Het grote verwijt dat deze oppo sant aan de VVD richt, is dat deze partij in wezen bezig is een rijkeluispartij te worden. De par tij wordt beheerst door degenen die de partij financieren en de verkiezingsacties betalen. En dat ls een groepje welgestelden en grote ondernemers. Die maken dus de dienst uit. Laat de WD nu eens met de financiële afreke ningen op tafel komen. Laat de partij een volledig inzicht geven in haar financiële basis, roept hij uit. Deze laatste opmerking is zeer ter zake. De VVD gunt zelfs haar aanhang geen inzicht in de finan ciën en gedraagt zich op dit punt als een geheim genootschap, bang om te laten zien uit welke bron- j nen het geld wordt gegeven. Bang om kleur te bekennen. Advertentie IM. 1 (Van een onzer verslaggevers) Zes hektreilers voor de uitoefening van de verre visserij heeft de IJmui dense reder D. Joh. Krijger in het buitenland besteld. De bouwsom van de schepen bedraagt in totaal twaalf miljoen gulden. Dit Is de grootste in vestering in de Nederlandse visserij na de oorlog. De schepen zullen met behulp van buitenlandse financiële deelneming in de vaart worden gebracht. Ze krij gen een lengte van 60 tot 65 meter en zullen zeer modern worden ingericht. In de visserüwereld is het "nieuws van deze investering met verrassing ontvangen. Nederlandse scheepsbou wers vermoeden, dat de schepen in Polen met Poolse financiële steun worden gebouwd. De heer Knjger wenst daarop geen enkel commeninar ie geven. 'Het is op dit moment nog te vroeg om in details te treden De heer Krfjger treedt al jarenlang op als Nederlands agent van de Poolse staatsvisserij Dalmor. Hij heeft ook twee grote conventio nele treilers van een Duitse rederij overgenomen. Een daarvan is reeds te IJmulden aangekomen. Het schip heeft de naam Amsterdam gekregen. Met de fabriekstreiler Rotterdam heeft de heer Krijger onlangs een proef genomen met mak reel visserij bij de Canarische eilanden. De vangst was goed. maar de kwaliteit van de vis bleek door de lange thuisreis zeer slecht te zijn geworden.' Prins Bvrnhard heeft woensdag het nieuwe kantoorgebouw van de Centrale Kamer van Handelsbevor dering in Den Haag officieel geopend,

Gemeentearchief Schiedam - Krantenkijker

Het Vrije volk | 1963 | | pagina 1