31-1-43
Paulus
geeft
zich. over
.Laat
m
snaam de Russen
en...
Stalingrad
as
aan
IJmuidense reder
stopt 12 miljoen
in verre visserij
MORGEN: LOUISA ORLOVA TOONT TROTS HET NIEUWE WOLGOGRAD
Geheim
t
Presidium
het vrije volk
eeRuj&ei* oec.'Ri-eeeR .'42
Dé overgave
I N L A N D
ZWEDEN
Sfturi urite
G0UV.GEN.
©MOSKOU
Warschau
POLEN
SLOVVAKUtw
H0NGARUE
Stalingrad
ROEMENIE
Boekarest
SLAVIF"
•Sofia
BULGARUE
Van onze speciale verslaggever
HANS JACOBS
'Doorvechten!'
De helden
Hij vocht mee
m»
Twijfelaars
Om olie en ijzer
iTTTBSffa
DONDERDAG- 3l JANUARI 1963
PAGINA 3
FRIEDRICH PAULUS, de man
wiens leger in Stalingrad werd opge
offerd.
EEN LIJN VAN LENINGRAD, westelijk van Moskou, over Stalingrad naar de Kaukasus
verder kwamen de Duitse troepen niet. Ze werden teruggeslagen en vernietigd, tot in de
puinhopen van Berlijn.
0U1T56 Of^feUING
Z1 JUrtt19^1
vöiSfeiwrvflM purf^gFRorW
•for 60005105 '*2
s jpits&i v.o.ooiT5eovw«Mts
J |N NB0««R. 1991
&eet«jieRO&\fefBVe«p poor
de Wolga
L/j'i.in schoenen knerpen in
de droge sneeuw. Een ge
woon, alledaags geluid in deze
winter, niet de moeite van
het vermelden waard, alleen,
ik loop, in de richting van het
station, onder de kille maan,
in een vrieskou van dertig
graden, op sneeuw die histo
rische grond bedekt. Dit is de
grond van Stalingrad, een
massagraf, een uitgerookt
skelet, waar zij die vandaag
twintig jaar geleden nog le
vend uit de puinhoop tc voor
schijn kropen, het sein tot de
aanval gaven.
De aanval die de Duitse
horden terugwierp tot hun
eigen hoofdstad, waar Russi
sche tanks binnenrolden met
opschriften als: 'Wij vochten
enkomen hier om de dood
van Stalingrad te wreken.'
Stalingrad, dat Hitiers troe
penmacht van zich afschud
de, werd een keerpunt in de
Tweede Wereldoorlog, Sta
lingrad is de stad, de bloed
plas aan de Wolga, waar van
daag twintig jaar geleden
ook onze bevrijding werd in
geluid.
Zo was het niet alleen de doods
klok die boven Stalingrad luidde
De stad, enige jaren geleden dooi
Chroesjtsjow in het kader van de
destalinisatie tot Wolgograd omge
doopt, werd monumentaal her
bouwd en voor 700.000 burgers hét
symbool van een nieuw leven
De doden liggen in het plantsoen
de koude maan spiegelt in het gra
niet dat het graf bedekt.
De levenden schuifelen ondei
hun bontmutsen als kleine, zwart"
schimmen over de witte vlakte van
het grote centrumplein dat ik over
steek in de richting van het station
log, ruim twee jaar na de Slag
om Stalingrad, raakte hij zwaar
gewond, in Berlijn. Met zijn grijze
borstelhaar, zijn van ontroering
glanzende ogen als hij vertelt en
zijn rode appelblosjes lijkt hij, voor
mijn gevoel meer op de organist
van een Nederlandse hervormde
kerk dan op een in de strijd ge
hard Russisch officier.
Achter mij dat is waar gene-
raai Friedrich Paulus op 31 januari
1943.'vandaag twintig jaar geleden
moe en bleek, maai- niet uitge-
putter en bieker dan zijn in sneeuw
en drek. in ijs en onbarmhartige
kou .kreperende soldaten, van zijn
veldbed overeind kwam.
Van zijn veldbed in de kelder,
onder de ruïnes van het warenhuis,
Univermag, zijn hoofdkwartier, in
het uitgebrande, door bommen en
granaten vernietigde Stalingrad.
Op die plek wendde Friedrich
Paulus. toen het Ode Duitss leger
al grotendeels was doodgebloed,,
zijn onophoudelijk trillende linker
gezichtshelft met een wanhopige
uitdrukking In zijnholle ogen.naar
zijn stafchef.,
Daar vroeg de man, "die als.vak-
bekwaam militair altijd geweten
had dat een tijdige uitbraakpoging
de enige kans op redding zou zijn
geweest, maar z(jn Führer ('door
vechten tot de laatste soldaat')
bleef gehoorzamen... op deze plek
asssjjsg
LeftmdC
Dantzin
Ivon Lee bj-—»
Woig®-
9 Wilna
Smolensk
o
30 Nov.
1941
-FBTP£T-~->
Von Bock
jVon
iRundstedt
ljuni
1942
30 Nov
A
Oman
Roem.
legers
Antonescu
Rostof
oKra&noMr
Mosdok
kauka$«5
dat de vijand In het oosten
vernietigd is en nooit meer
zal 'opstaan.
Het tijdstip van de aanval op
Rusland was voor de Duitsers niet
ongunstig geweest. De enige ge
wapende tegenstander was tot dus
ver het Britse rijk, maar wat bad
dat toen te betekenen? In de Mid
dellandse Zee was het steunpunt
Kreta verloren gegaan, in Noord-
Af rika stond de Duitse laars even
vast als in het bezette Europa -
nee. Hitler had in de rug en in
de flanken niets te vrezen.
Hij was zelfs zo optimistisch dat
hij nauwelijks voor winterkledinsr
had gezorgd. Zijn troepen zouden
niet in de koude vechten. Vóór die
tijd had hij Leningrad en Moskou
en de zuidelijke industriegebieden
vast en zeker in handen.
vroeg de generaal, toen nij zelf
het water tot de lippen voelde ko
men:
"Schmidt, wat zullen wij doen?'
En de officier, die vrijwel als
enige in de top van de Duitse le
gerleiding aan het Oostfront. Frie
drich Paulus in zijn Führertrouw
had gesteund, antwoordde:
'Laat in godsnaam de Russen
komen.'
De Russen zpn dichtbij. Een sein
met witte vlaggen? Kolonel Bocr-
makow stapt de kelder binnen. Zes
.manschappen met automatische
wapens blijven zwijgend terzijde
staan. De Duitse generaal, met on
derscheidingstekens uit de Eerste
en Tweede Wereldoorlog op de
borst, legt zijn revolver en zijn
dolkmes op tafel.
De Russische kolonel schuift het
dolkmes terug. FriedrichPaulus ,s"
ook met dolkmes niet gevaarlijk
meer.
De zes Russische soldaten leiden
de uitgeteerde generaal naar bui
ten. Ik zal hun ernstige, waardige,
maar van voldoening en trots stra
lende gezichten ik zag ze op een
documentaire film die de Russen
verleden week voor mij draaiden
niet gauw vergeten.
De generaal stapt in. Hij wordt
op zijn verzoek in een gesloten
auto weggereder,. Durft hij zijn
laatste soldaten, die zich als een
onafzienbare rij stempelende, hin
kende wrakken naa-. krijgsgevan-
genkampen voortbewegen, niet aan
te zien?
Toch is Paulus nimmer blind, ge
weest voor de -nopeloze situatie
Keer op keer heeft hij Hitier ge
vraagd- te mogen capituleren. In de
dagen nadat'dp Russen, op 22-nó:
vember 1942, ëeh'rijzerén ring var/.,,
taufcs en fanatiek vechtende'solda
ten om de Duitsers hadden geslo
ten. Kort voor zijn overgave rap
porteerde dc generaal: 'Het lijden
van onze troepen is door koude,
honger en epidemieën niet langer
te dragen...'
Het antwoord van Hitier bleef'
•Doorvechten.1- en hij bevorderde
Paulus tot veldmaarschalk ver
wachtte hij daar een wonder van'
'Nog nooit.' zei Hitler heeft een
Duitse
leerd.'
veldmaarschalk gecapitu-
Hij vergiste zich. Op 1 fe
bruari hoorde hij van de
overgave. Hij was buiten zich
zelf van woede géén woord
van mededogen voor de
150.000 soldaten die hij be
wust de dood en de 90.000 die
hij de krijgsgevangenkampen
had -ingejaagd. V v
'De man had zich moeten dood
schieten. zoals officieren die zagen
dat hun zaak verloren was, zich
vroeger in hun zwaard stortten
Hij is de iaatste veldmaarschalk
die ik in deze oorlog aanstel. Zo'n
man... hij bezoedelt op het laat
ste moment het heldendom van zo
vele anderen....'
Vóór tnij. dat is waar kolonel
Simon Dorovejew vocht, achter mij,
het warenhuis, dat is waar generaal
Friedrich Paulus
Ik hoor Simon Dorovejew zeggen-
'Het station, nou ja, de hoop
stenen die er nog van over was
wisselde vier keer per dag var
bezetter, maar ten slotte bleef onzt
vlag op de ruïne staan. De ka
nonnen waren in deze fase van! d
strijd eigenlijk niet meer te gebrui
ken. We stonden te dicht tegenovei
elkaar. Er werd gevochten in loop
graven en bomtrechters, man teger
man, met geweren en met messen
Hij kwam in 1934 bij het Rode
Leger. De laatste .dag van de oor-
4& Si-
mêmÊtiiR
NA DE MODDER van de herfst kwamen de'sneeuwstormen. Het Duitse leger trok over de Don, maar bij- de.
Wolga moest het rechtsomkeert maken.
Het heldendom wat was dat ei
genlijk? De tijden van het Duitse
militaire heldendom, in de zin van-
verheerlijking van de oorlog, wa
ren nu voorbij.
S.oldaten en officieren voor wie
het zo intens met de successen
m" vende thuisfront al glimmen-
Uingradmedaiiles had klaar
- - waren roem en eer al lang
en en liepen als aangescho-
wild door de sneeuw
'Glijdend, wankelend, met ver
bonden hoofden: hier een met ge
broken ribben, daar een met een
versplinterde arm; sommigen zon
der benen, lagen op hun buik op
sleden en bewogen zich met stok
ken in de handen voort; alien had
den »en lege maag, waren volko
men vermagerd, sleepten ricvroren
sneeuw agn hun omwikkelde voe
ten mee.' iTheodor Plevier In zijn
roman Stalingrad).
Dit zijn ancere beelden dan an
derhalf jaar g!-leden, toen lachend"
blonde soldaten de Sowjet-Unle bin
nentrokken (Hitier begon 'Opera
tie Barbarosse' op 22 juni 1941) en
zó snel in oostelijke, richting kon
den doorstoten, dat menige tank
commandant keer op keer moest
bevelen: 'Stop, niet te hard, wach
ten op de hoofdmacht....'
Op 3 oktober 1941 zei Hitier
in Berlijn: 'Achter onze troe
pen ligt reeds een gebied dat
twee maal zo groot is als het
Duitse Rijk toen ik in 1933
aan de macht kwam. Thans
verklaar ik zonder voorbehoud
Waren er misschien Duitse gene
raals die aan zijn optimisme twij
felden? Ja. er waren er die terecht
vreesden dat hun legers over dit
front van 2500 kilometer breed in
die. oneindige ruimte van het Rus
sische land, In een luchtledige
waarin goede, constante verbindin
gen en toevoerlijnen onmogelijk
konden worden onderhouden hope
loos zouden vastlopen- Hitier schold
hen uit, meermalen schuimoekkcno
van woede. Op 19 december 1941
nam de man die met zoveel suc
ces honderd vierenzestig Duitse di
visies tegen honderdnegentien Rus
sisohe had geplaatst en zichzelf
als een militair genie beschouwde
het oppercommando van de Du'tse
Wehrmacht op zich.
In diezelfde maand ontwikkelden
de neg lang niet verslagen Russen
die zich van de eerste klappen enigs,
zins hadden hersteld, eer, krachtig
winteroffensief. Duizenden Duitse
soldaten kwamen om in de koude
Tientallen divisies werden gehai
veerd. Maar toch, de Russen kon
den niet doorstoten en toen het voor
jaar aanbrak, stond het Duitse le
ger nog diep in het Russische bin
nenland
Hitler leefd op. 'De Führer
heeft weef een volkomen duidelijk
veldtochtpliy-r voor de komende len
te en zomer,' zei Goebbeis Wat
Durfde iemand te beweren dat de
Russische oorlo,;sproduktie inmid
dels pas zo goe d op gang was ge
komen?
Hitier sloeg inet zijn vuist op ta
fel. De Russen waren dood. Dit win
teroffensief had het restje van hun
laatste krachten opgebruikt En In
datzelfde voorjaar zei hij op een
bijeenkomst in Berlijn: 'Wij heb
ben een lotsbestemming overwon
nen die honderd dertig jaar geleden
een andere man heeft gebroken.
Nee, wat Napoleon was overko
men, zou het Duitse leger niet ge
beuren. Op naar Leningrad (dat
dapper standhield en nimmer viel)
óp naar Moskou (dat de Duitsers
tot dertig; kilometer naderden,
maar 'waar zij - niet verder kwa
men), óp naar Stalingrad....!
Hier zou de aanval op en de ver
overing van het Donetzbekken
(steenkool en ijzer) en de Kaukasus
(olie. het Duitse lege; schreeuwde
om olie) worden bekroond. En
wie de Wolga had, had Rusland
Op 19 juli 1942 gaf Hitier
luitenant-generaal Friedrich Paulus
opdracht de plannen klaar te ma
ken voor een glorieuze verovering
van Stalingrad, de stad van Stalin
een verovering die de wereld moest
schokken.
Wie weet zou Franz von Papen
Duits ambassadeur in Ankara de
Turken er den toe brengen Ar
menië, Georgië en de Kaukasus
binnen te vallen. Wie weet zou oo's
Japan dan de Russen van het oos
ten uit...
Maar de puinhoop Stalin
grad viel niet.
Er is een andere luitenant-
generaal, een Russische, Wla-
dimir Jewgenjewitsch Lent-
sehewski, een brede, besnorde,
bebaarde man, die de stad
hielp verdedigen. Ik ontmoet
hem in het oorlogsmuseum
van Wolgograd, waar hij nu
schoolkinderen rondleidt en
voorleest uit zijn boek: 'Tach
tig dagen in het vuur' en, als
je iets van je bewondering
laat blijken, zegt hij: 'Het
was verschrikkelijk. I11 die
winter heb ik me tegenover
de burgers van deze stad wel
eens geschaamd omdat ik de
vijand, zo voelde ik dat ais
soldaat, zó ver had iaten ko
men.'
Dij de aanvaarding van de voor-
zittershamer In de Tweede
Kamer heeft de nieuw benoemde
voorzitter mr. F. J. F. M. van Thiel
gezegd erop te vertrouwen in een
goed teamverband met de onder
voorzitters te kunnen samenwer
ken. Mr. van Thiel gebruikte hrt
woord presidium. En men mag
aannemen dat hij dat woord
heel bewust gebruikte Onder zijn
voorganger, de overleden voorzit
ter dr. Kortenhorst. was er van
een presidium geen sprake. De
tweede en derde voorzitter vielen
voor de voorzitter tn als deze ver
hinderd was. Daarmee hield het
op. Er was geen samenwerking.
Daarom was het onwaarachtig
dat de meerderheid van de Twee
de Kamer onder aanvoering van
prof. Romme In 2959 de heer
Bommer als tweede voorzitter
paseerde toen de PvdA dr. Kor
tenhorst niet wilde als voorzitter.
Het heette toen dat in het pre
sidium van de Tweede Kamer
geen goede samenwerking moge
lijk was als de tweede voorzitter
zou behoren tot een fractie die
in de voorzitter geen vertrouwen
had.
Intussen Is het door de toena
me van de werkzaamheden en de
veranderde werkwijze van de Ka
mer met haar openbare commis
sievergaderingen voor sommige
begrotingen we! hoog tijd dat er
een presidium komt. En daarom
is het goed, dat mr. Van Thiel bij
zijn ambtsaanvaarding daarvan
heeft gesproken.
VYVellicht Is het gezien de sltua-
tie in 1959 en '60 nuttig om
erop te wijzen dat zo'n presidium
wel samenwerking van personen
maar geen samenwerking van
partijen veronderstelt. Het presi
dium werkt het best als het zo
veel mogelijk de Kamer als ge
heel vertegenwoordigt, zoals dat
thans het geval ls. en niet zoveel
mogelijk de regeringsmeerderheid
in de Kamer. Bij het uitspreken
van zijn dank aan de heer Bom
mer. de tweede voorzitter, en van
zijn vertrouwen In de goede sa
menwerking in wat hij het pre
sidium heeft genoemd, heeft mr.
Van Thiel blijkbaar een samen
stelling als de huidige voor ogen
gehad.
Dat ls een goede start.
("jpnieuw roert zich een ontevre-
den liberaal of groep liberalen.
Met een maandblad 'Liberaal Dis
puut' wendt men zich tot het
grote publiek. Het eerste nummer
heeft overigens niet veel van
een dispuut. Het is meer een.
alleenspraak van de heer N. Ver-
laan, die de WD het liefst zou
zien georganiseerd als een partij
van samengebonden belangen
groepen. Een niet bijzonder
vruchtbaar plan.
Het grote verwijt dat deze oppo
sant aan de VVD richt, is dat
deze partij in wezen bezig is een
rijkeluispartij te worden. De par
tij wordt beheerst door degenen
die de partij financieren en de
verkiezingsacties betalen. En dat
ls een groepje welgestelden en
grote ondernemers. Die maken
dus de dienst uit. Laat de WD
nu eens met de financiële afreke
ningen op tafel komen. Laat de
partij een volledig inzicht geven
in haar financiële basis, roept hij
uit.
Deze laatste opmerking is zeer
ter zake. De VVD gunt zelfs haar
aanhang geen inzicht in de finan
ciën en gedraagt zich op dit punt
als een geheim genootschap, bang
om te laten zien uit welke bron-
j nen het geld wordt gegeven. Bang
om kleur te bekennen.
Advertentie IM.
1
(Van een onzer verslaggevers)
Zes hektreilers voor de uitoefening
van de verre visserij heeft de IJmui
dense reder D. Joh. Krijger in het
buitenland besteld. De bouwsom van
de schepen bedraagt in totaal twaalf
miljoen gulden. Dit Is de grootste in
vestering in de Nederlandse visserij
na de oorlog.
De schepen zullen met behulp van
buitenlandse financiële deelneming
in de vaart worden gebracht. Ze krij
gen een lengte van 60 tot 65 meter en
zullen zeer modern worden ingericht.
In de visserüwereld is het "nieuws
van deze investering met verrassing
ontvangen. Nederlandse scheepsbou
wers vermoeden, dat de schepen in
Polen met Poolse financiële steun
worden gebouwd. De heer Knjger
wenst daarop geen enkel commeninar
ie geven. 'Het is op dit moment nog
te vroeg om in details te treden De
heer Krfjger treedt al jarenlang op
als Nederlands agent van de Poolse
staatsvisserij Dalmor.
Hij heeft ook twee grote conventio
nele treilers van een Duitse rederij
overgenomen. Een daarvan is reeds
te IJmulden aangekomen. Het schip
heeft de naam Amsterdam gekregen.
Met de fabriekstreiler Rotterdam
heeft de heer Krijger onlangs een
proef genomen met mak reel visserij
bij de Canarische eilanden. De vangst
was goed. maar de kwaliteit van de
vis bleek door de lange thuisreis zeer
slecht te zijn geworden.'
Prins Bvrnhard heeft woensdag
het nieuwe kantoorgebouw van de
Centrale Kamer van Handelsbevor
dering in Den Haag officieel geopend,