V rouw bekent vergiftiging
van echtgenoot
Slepend conflict
leidt tot staking
bij Junius Zn.
Lief Knuffelpaard
fti
I:
Referendaris verzet
zich tegen Defensie
SIEBEL
NDSM vervolgd voor
'Zweedse uitkering'
Scheepswerf
failliet
Visioenen
Albert Heijn
Jongeman spoorloos
BÉ WSaL
K
Watervervuiling:
palingfirma eist
tegemoetkoming
TILBURGSE POLITIE VERKLAART:
Fries steelt om
belastingschuld
VS gaan straks
voorlichting in
Europa wijzigen
Man na val van
dak overleden
door
Sjderd Leiker
£ckée
Premie-van-de-Maand Club
zó lekker
zó gezond
UP TO DATE
Staking op bodem
van mijn beëindigd
HET VRIJE VOLK DINSDAG 12 NOVEMBER 1963
PAGINA 3
Advertentie LM.
WITTE
KRUIS
WITTE KRUIS
(Van een onzer verslaggevers)
Eimnnntii
Kotn ook naar
WASHINGTON (AP). De Ameri
kaanse Voorlichtingsdienst (USIA)
gaat zijn programma in West-Europa
herzien. De dienst zal het massale
karakter van zijn voorlichtingswerk
zaamheden opgeven en zich tot een
kleiner publiek van journalisten,
hoogleraren, studenten en andere
vormers van de publieke opinie gaan
richten. t
met versgebrande
hazelnoten, roomcarame!
en voliemelk chocolade
•L\&
WMf.
Overspannen
(Van onze kunstredactie)
In Seheveningen dirigeert op 15 juni Carlo Maria Guilini het
openingsconcert van het Holland-Festival, De voorbereidingen
voor deze nationale feestmaand zijn op dit ogenblik al zo ver
gevorderd, dat festivaldirecteur Peter Diamand veel vroeger
dan gewoonlijk een aantal mededelingen over de komende ma
nifestaties heeft kunnen verstrekken.
Opdrachten
Kroatische opera
Geen toneelmanifestatie
DE
PIJNSTILLER
Hebt u griep die 20 echt in uw
botten Is gaan zitten? Jaag hem
eruit met WITTE KRUIS. (poeders,
tabletten of cachets). Salicyl-vrij
en daardoor geen maagklachten.
(Van een onzer verslaggevers)
De politie van Noordwolde heeft
de 51-jarige vertegenwoordiger Syt-
se W. uit Bolsward in arrest ge
steld. HU wordt ervan beschuldigd
ivoor ongeveer duizend gulden aan
I antiquiteiten te hebben gestolen.
De man heeft een volledige be
kentenis afgelegd. Hij zegt de dief
stal gepleegd te hebben, om een be
lastingschuld van vijfhonderd gulden
1 te kunnen voldoen.
De antiquiteiten, grotendeels oud
koperwerk, zijn afkomstig uit de
I bungalow van de familie Zaagman
te Boyl.
i W. heeft, voordat h(j zich aan de
Inklimming bezondigde, eerst nog
geprobeerd om bij de omwonenden
antiek te kopen. Dit is hem nood
lottig geworden, want toen de anti
quiteiten door de wettige eigenaar
werden gemist, herinnerden de bu
ren zich het bezoek van W., waarna
het voor de politie niet moeilijk
was om de vertegenwoordiger op te
sporen.
Zij vond de buit. zonder dat er
ook maar een stukje miste, bij W.
thuis achter de lambrizering.
De regering van Boeroendi heeft
besloten de diplomatieke en consu
laire betrekkingen met Portugal en
Zuid-Afrika te verbreken.
De vrouw van de op 11 oktober onder verdachte omstandigheden
overleden Tilburgse spoorwegarbeider S, T. H., heeft volgens ver
klaringen van de Tilburgse politie bekend haar man ie hebben ver
giftigd.
Haar beide kinderen, de twintigjarige dochter M. en de 11-jarige zoon H.
werden terstond na het afleggen van deze bekentenis in vrijheid gesteld.
Tien dagen geleden werden zij samen met hun moeder in arrest gesteld, na
dat de Tilburgse Techerehe tot de overtuiging was gekomen, dat de dader of
de daders van deze moord gezocht moesten worden in het huisgezin H.
spoorwegarbeider a overleed na
het drinken van een kopje koffie. In
de restanten daarvan werden sporen
van het zeer giftige tnsektenbestrij-
dingsmiddel parathlon aangetroffen.
Datzelfde vergit Week ztch ook In het
lichaam van de overledene te bevin
den.
Naar nu algemeen wordt aangeno'
men, heeft de 55-jarige vrouw reeds
verscheidene malen eerder gepoogd
haar man met parathlon te vergift!
gen.
Ruim twee jaar geleden zo we
ten de collega's van H. zich te herin
neren had deze al buikkrampen.
Zij waren zó hevig, dat hij In een zie
kenhuis moest worden .opgenomen.
Tot aan zijn dood op 11 oktober heb
ben zich dezelfde verschijnselen nog
vijfmaal voorgedaan.
Viermaal werd de spoorwegarbeider
in het ziekenhuis behandeld, waar
men telkens opnieuw voor een raad
sel stond omtrent de oorzaak van
zijn klachten.
Over de motieven wenste de justi
tie nog geen nadere mededelingen te
verstrekken. Zij die de familie H.
kennen, verklaren dat dit gehele ver
giftigingsdrama eigenlijk al zes jaar
speelt.
Het begon in de tijd dat de familie
nog in Udenhout woonde. Het privé-
leven van de spoorwegarbeider was
in die periode nogal bruisend. Hij
zou vaak 'uit de band zijn gespron
gen'.
De vrouw verklaarde m die tijd te
genover de politie, dat zij enkele re
pen chocolade in het bezit van haar
echtgenoot zou hebben gevonden,
waarin vergif was gemengd. Het zou
bedoeld zijn om haar uit de weg te
ruimen, omdat zij het privéleven van
haar man afremde.
Een overtuigend bewijs werd even
wel noölt geleverd.
Advertentie IM
Dit vederlicht dier is een pluche
paradepaardje van de PMC. Het
kost slechts f 20.- in PMC-cheques.
En dat bij een vergelijkbare winkel
waarde van f 30.-. Dat is het voor
deel van de PMC-cheques, die u.
bjjeenspaart met zegels, a 10 cent.
En al deze zegels verdient u zelf
door de spreekwoordelijk lage AH-
prijzen. Conclusie?
Dit heeft de heer Lowell Bennet,
ambtenaar van de Amerikaanse
Voorlichtingsdienst, zondagavond be
kendgemaakt. Europa heeft zijn voor-
lichtingsapparatuur herbouwd: de
vrije doorstroming van denkbeelden
tussen de Verenigde Staten en Euro
pa en omgekeerd is een feit, aldus de
heer Bennet.
De heer Bennet deelde mee dat een
aantal bibliotheken, culturele centra
en reizende bibliotheken van de
dienst worden afgeschaft. Het per
soneel van de Amerikaanse Voorlich
tingsdienst in Europa zal zich meer
gaan bezig houden met het uitzetten
van Amerikaanse boeken bij Euro
pese uitgevers, het houden van lezin
gen voor studenten en het propage
ren van leerstoelen voor studie van
Amerika aan Europese universiteiten.
De Deense minister van Buiten
landse Zaken. Per Haekkerup, is
maandag uit Kopenhagen naar Mos
kou vertrokken voor een bezoek, dat
elf dagen zal duren.
(Vervolg van voorpagina)
Het conflict gaat al terug tot ver
leden jaar. De firma Junius, het
grootste classificeerbedr(jf van Rot
terdam met enkele honderden werk
nemers, is niet aangesloten bij de
werkgeversvereniging Scheepsonder
houd Zuid.
Met ingang van april 1962 kwamen
de NBV en die vereniging overeen
om met de loonbetaling vooruit te
lopen op de verwachte goedkeuring
van een nieuwe c.a.o. Het kwam er
op neer dat het uurloon toen werd
gebracht van 1,81 op 2,00. Dar
was nog tien cent minder dan het
voorgestelde ca.o.-loon, maar dit
dubbeltje werd niet in de voorschot
regeling opgenomen.
De firma Junius werd gevraagd
eveneens naar dit akkoord te hande
len. Zij stemde toe, maar weigerde
hetboten- en werkplaatspersoneel er
in te betrekken. Na nieuw overleg
met de bond gaf de directie alsnog
toe. Dit personeel zou voortaan, zo
stelt de NBV als de classificeerders
worden beschouwd.
Toen in maart van dit jaar de
c-a.o eindeljjk werd goedgekeurd,
kwamen de moeilijkheden. Het be
drijf weigerde de daaruit nog voort
vloeiende verhoging van tien cent
per uur voor het boten- en werk
plaatspersoneel te laten gelden. De
bond vroeg overleg maar dit werd
geweigerd en ten slotte bleven aan
getekende brieven van de NBV on
beantwoord.
De ontstemming bij de NBV was
intussen nog groter geworden om
dat zij ontdekte dat de firma Junius
per 1 augustus van dit jaar het be
twiste dubbeltje toch was gaan be
talen. Het conflict werd daardoor
tevens een prestige-kwestie, te meer
omdat het bedrijf weigerde deze fei
telijke erkenning van de NBV-eis
ook tot uitdrukking te laten komen
in het als nog uitbetalen van het
dubbeltje per uur over de periode
maart/augustus. Het aaidere perso
neel had dit immers wel gehad.
Nog werd door het hoofdbestuur
van de NBV een poging gedaan om
uit de impasse te komen. Opnieuw
zonder succes: andermaal reageerde
de onderneming niet. De bond heeft
daarop naar het stakingswapen ge
grepen. Vrijdagavond werd het pa
rool gegeven. Er werd door de bond
opdracht gegeven eerst alle veilig-
beidsmaatrregelen op de schepen te
treffen.
Vanmorgen was. aldus een verkla
ring van de NBV. de staking van het
boten- en bergplaatspersoneel kom
pleet. De directeur van de firma Ju
nius kon vandaag wegens afwezig
heid op een en ander geen commen
taar geven.
In de zaak te Goirie, waar op 15
oktober onder vrijwel identieke om
standigheden de heer Van Nuenen
overleed door het drinken van koffie
waarin zich parathion bevond, is nog
geen enkel licht gekomer.
(Van een onzer verslaggevers)
De 16-jarige Apeldoornse scholier
Bernard D. H. Steyger is sinds zater
dag spoorloos.
De jongen is die dag vertrokken
uit Apeldoorn met de bedoeling lif
tend naar Amsterdam en Alkmaar te
komen, waar h(j familieleden zou be
zoeken, Hij is er niet aangekomen.
Men vreest een ongeluk.
Ook wordt de mogelijkheid niet
uitgesloten dat lifj op avontuur is
gegaan, aangezien de jongen deze
zomer een bezoek beeft gebracht aan
Berlijn, waar hij diverse kennissen
opdeed. v
Zijn signalement luidt: lang 1.82
m, kort, donkerblond haar, blauwe
ogen. kleding maat -14. Hij droeg een.
donkerbruin nylon jack met capu
chon, zeer lange rood-witte sjaal,
donkerbruine pullover, wit over
hemd, donkerbruine geruite das,
lichtgrijze lange pantalon, lichtgrijze
sokken, donkerbruine molières met
dikke zool en groenachtige legertas.
Een ieder die inlichtingen kan ge
ven, wordt verzocht zich te wenden
tot de politie in Apeldoorn, telefoon
0676O—14041.
Advertentie lau.
Ho 1 land-F estiva! -programma
is reeds grotendeels gereed
De oudste bisschop ter wereld, mgr. Alfonso Caronici, zaterdag in Rome
101 jaar .geworden. Omdat het-te ver zou voeren zijn verjaar staart van ze-
veel kaarsjes te voorzien, heeft men zich beperkt tot twee stuks de- grootste
stelt honder jaar voor.
I Van een onzer verslaggevers)
Ik ben op het departement bet
slachtoffer van intimidatie gewor
den. Ze willen me weg hebben.'
Dit is de essentie van het beklag,
dat de Rijswijkse referendaris mej.
M. Chr, ML van Malssen maandag
voor het ambtenarengerecht in Den
Haag heeft laten horen.
Zij was in november 1982, werkzaam
op het bureau van de secretaris-ge
neraal van Defensie, met ziektever
lof gegaan en had per brief verno
men, dat haar salaris na.zes maan
den ziekte zou worden gekort.
Tegen deze brief was mej. Van
Malssen in verzet, gekomen. Ook
wenste zij zich niet te onderwerpen
aan een eis van Defensie, zich te
laten onderzoeken door de Rijksge
neeskundige Dienst.
Al eerder was haar beroep tegen
een voorste! tot wachtgeldregeling
niet ontvankelijk verklaard.
Voor het Ambtenarengerecht ver
klaarden enige vrouwelijke ambte
naren gisteren, dat zij mej. Van
Malssen hadden geadviseerd met
verlof te gaan, daar zij een over
spannen indruk maakte.
Haar psychische toestand zou ech
ter geheel normaal zijn geweest voor-
MUSSELKANAAL (ANP) In de
afgelopen nacht is in het academisch
ziekenhuis in Groningen de zeven
tigjarige heer A. Muthers uit Mussel-
kanaa! overleden. Gisteren viel hij
van een dak van vier meter hoog,
waarop hij herstelwerkzaamheden
verrichtte.
Hij werd ernstig gewond naar het
ziekenhuis overgebracht, waar hij aan
de bekomen verwondingen bezweek.
Advertentie IM.
JUWELIER- HORLOGER
is de unieke collectie van
horloge-specialist Siebei.
Bekende Zwitserse merken,
door-en-door betrouwbaar, met
100-jarige reputatie, dat zijn
de horloges die wij verkopen.
Siebel-service en-garantie.
Rotterdam: Stadhuisplein 24-26
Cootsingei 60, Nw. Binnenweg 227
dat zij door de plaatsvervangend se
cretaris-generaal S. D. Duyverman
was overgeplaatst.
Haar gemachtigde, mr. W. H. Ver-
mere, bepleitte vernietiging van het
besluit tot salariskorting.
Mr. E. Drooglever Fortuyn, ge
machtigde van de minister, stelde
voor mej. Van Malssen te doen on
derzoeken.
wordt over drie weken uit
spraak gedaan.
GKOSSETO (AP) Veertig Italiaan
se mijnwerkers, die 45 dagen op de
bodem van een ijzermijn hebben ge
leefd om te protesteren tegen hat
ontslag van 160 collega's zijn naar de
oppervlakte teruggekeerd.
De mündirectie naa als eis gesteld
dat de mijnwerkers eerst de schacht
moesten verlaten alvorens de onder
handelingen met de vakbonden her
opend zouden worden. Vandaag be
ginnen deze onderhandelingen.
Behalve Guilini, in wiens pro
gramma waarschijnlijk ook een van
de missen van Haydn zal prjjken,
leiden tussen 15 juni en 15 juli nog
vier andere dirigenten het Residentie
Orkest. Een van hen is Bruno Ma-
derna, die zijn programma aan Ca-
riswïmi en verder aan hedendaagse
componisten wijdt, waaronder een
nog nader aan te wijzen Nederlan
der.
Mstislaw Rostropowitsj is solist in
een ander concert, waarin hij alsnog
(dit jaar was hij door ziekte verhin
derd) de continentale première geeft
van het celloconcert van Britten met
de componist als dirigent. Een ande
re componist, Hans Werner Henze,
leidt dan de rest van het concert.
Ten slotte dirigeert ook Cari Schu-
richt een concert.
Als besluit van een in 1964 te or
ganiseren Oostenrijkweek leidt Her-
bert von Karajan in het festival de
Wiener Philharmoniker, in Seheve
ningen zowel als in het Amsterdam
se Concertgebouw. Uitgevoerd wordt
onder meer Symfonie 4 van Bruck-
ner.
Benjamin Britten dirigeert in bei
de steden het kamerorkest in het
War Requiem. Bernard Haitink is in
hetzelfde meesterwerk dirigent van
het grote orkest, dat evenals het ka
merorkest is samengesteld uit leden
van het Concertgebouworkest. Behal
ve een nog' nader te engageren so
praan en jongenskoor, werken aan
dit belangrijke evenement mee Peter
Pears. Dietrich Fischer-Dieskau en
het Groot Omroepkoor.
Een weinig minder belangrijke ge
beurtenis is bet optreden van pianist
Swjatoslaw Richter, zowel in reci
tals in de beide festivalsteden ais
met het Concertgebouworkest onder
Haitink.
Otto Klemperer komt weer terug
en wel in een Beethovenprogramma.
waarin hfj het Concertgebouworkest
dirigeert in de symfonieën i en 9.
Solisten en koor z(jn voor laatstge
noemd werk nog niet aangeworven.
Ook George Szell gaat hetzelfde
orkest leiden en wel in een Strauss-
programma, mede in verband met de
honderdste herdenking van de ge
boortedag van deze componist. Hij
dirigeert onder meer de vier letzten
Lieder (met Schwarzkopf) en Don
Quixote (met Foumier).
Behalve Strauss wordt ook Gluck
(geb. 1714) herdacht. Van hem voert
de Nederlandse Opera onder meer
Iphigenie auf Tauris uit, in de door
de componist voor Wenen in 1781 ge
maakte Duitse versie, in de regie van
Rudolf Hartmann en met Gré van
Swol-Brouwenstijn in de titelrol.
Franz Bauer-Theussl leidt een
aantal uitvoeringen van de bestaan
de montering van Nabucco en sa
men met een andere nog te kiezen
eenakter van Jean Levecq van
Gulllaume Landré.
Deze laatste eenakter is de eerste
van de drie waarvoor het Holland
Festival aan Nederlandse componis
ten opdracht gaf. Jurriaan Andries-
sen is met de zijne nog niet klaar,
Ton de Leeuw wel.
(Van een onzer verslaggevers)
De officier van Justitie mr. W. A.
J. M. Smit heeft thans bij de econo
mische politierechter in Amsterdam
een strafzaak tegen de Nederlandse
Dok- en Scheepsbouw Maatschappij
(NDSM) aangebracht.
De NDSM zal zich op 29 november
moeten verantwoorden voor het
geven van de zgn. 'Zweedse uitkering"
(in totaal ƒ209.000) aan het perso
neel zonder toestemming van de
rijksbemiddelaars.
Door deze uitkering (volgens de
NDSM een voorschot op een door een
Zweedse rederij toegezegd douceurtje
als een bepaald schip op tijd wordt
afgeleverd) zouden de wettelijke
maxima voor de uurverdiensten zijn
overschreden.
Tijdens zijn requisitoir in de zaak
tegen de Amsterdamse Droogdok
Maatschappij (ADM) heeft mr. Smit
reeds betoogd, dat het percentage vaa
de loonsverhoging bij de NDSM
hoger is dan dat van de ADM. Zoals
bekend hebben de ADM en haar
directeur, ir. J. W. R. Thomson. appeL
aangetekend tegen het vonnis van de
economischs politierechter, waarbij
de ADM tot een boete van ƒ10.000
en de directeur tot een boet# van
ƒ1000 werd veroordeeld.
(Van een onzer verslaggevers)
De NV Scheepswerf De Dollard
in Landsmeer is met ingang van 28
oktober failliet verklaard. De 53 ar
beiders die toen nog In dienst waren
zijn door omliggende bedrijven in
dienst genomen voorzover zij niet ,in
de ziektewet iopen'.
Acht arbeiders waren reeds voor
de failliet-verklaring naar elders ge
gaan. Bij navraag werd ons ver
klaard dat de directe oorzaak van
het bankroet gelegen is in de order
portefeuille die de NV van de voor
ganger, de firma Scheepwerf De Dol
lard F. Doornbos heeft overgenomen.
Het werk van de NV zelf verliep vol
komen rendabel. De directie verze
kerde ons dat de NV De Dollard
uiteraard in een andere vorm onmid
dellijk weer aan de slag zou kunnen
gaan als enig kapitaal zou worden
gevonden. De arbeiders zouden, zo
werd verzekerd, onmiddellijk bü de
NV terugkeren.
De NV was gespecialiseerd in be-
drijfsvaartuigen zoals trawlers, sleep
boten en rijnschepen. Er werden veel
buitenlandse orders 'Uitgevoerd.
Er komt gfn Holland-Festival-
opera, maar wel de Kroatische Na
tionale Opera uit Zagreb, zoals
meestal bij haar optreden in het
buitenland aangevuld met een aan
tal van de beste krachten uit de vier
andere Zuidslavische operagezel
schappen.
Miroslav Cangalovic zingt de titel
rol in Boris Godoenow en verder
streeft men naar opvoeringen van
Katarina Ismailowa, Sjostakowitsj'
nieuwe versie van zijn in de Sowjet-
Unie omstreden opera Lady Macbeth
van Minsk. Lukt dat niet, dart spelen
de Zuidslaven „Het huwelijk in het
klooster" van Prokofjew.
Amsterdam krygt verder een festi
valconcert van het Radiofiltoarmo-
nisch orkest en het Groot Omroep
koor onder Fouraet (met het Credo
van Poulenc), Rotterdam een van
zijn eigen orkest onder Decker en
Leiden, Gouda en Naarden de tra
ditionele koorconcerten onder Aribo
(Leiden) en Van der Horst, Szymon
Goldberg dirigeert het Nederlands
Kamerorkest in de Nederlandse pre
mière van de cantate, The good Sa
maritan' van Britten. Dit orkest
geeft ook nog een of meer concerten
onder de Amerikaanse componist
pianist-dirigent Lukas Foss.
Kamermuziek- en solorecitals wor
den, behalve door Richter, ook ge
geven door het Amadeuskwartet, het
Nederlands strijkkwartet, Teresa
Berganza, Elisabeth Schwarzkopf,
Dietrich Fischer-Dieskau (Schubert-
avonden)Mstislaw Rostropowitsj
(alsnog de zes suites van Bach in
de Amsterdamse Noorderkerk) en
dezelfde cellist met Benjamin Brit
ten aan de vleugel.
Een Nederlandse toneelmanifesta
tie is volgend jaar niet te verwach
ten. De toneelgezelschappen, die
hiervoor zouden moeten samenwer
ken, hebben blijkbaar een groeiende
behoefte aan vakantie, aldus Peter
Diamand.
Elckerlyc laat daarentegen Delft
niet in de steek.
Uit het buitenland komen het
Wiener Burgtheater en het Teatro
stabile della cita di Genova. Se ge
ven herhalingen van Goldini's Due
GemeHi Veneziani. een stuk dat in
de afgelopen zomer weinig publiek
trok, maar waarnaar, toen de Ge-
nuezen weer aan de Middellandse
Zee zaten, voortdurend weer werd ge
vraagd. Gestreefd wordt verder naar
een nieuw progressief Nederlands
stuk.
Behalve het Nationale Ballet en
het Nederlands Danstheater komen
nog enkele buitenlandse balletgezel
schappen. waarvan tot nu toe alleen
het Kroatische Nationale Ballet uit
Zagreb heeft toegezegd. Het Natio
nale Ballet brengt de Nederlandse
première van „Don Juan". waarvoor
Vaclav Kaslik zowel het libretto en
de choreografie als de muziek
schreef.
Van de vaste punten van het Hol
land-Festival is al zeker, dat behalve
enkele tentoonstellingen, ook het
harmonie- en fanfarefestival In
Seheveningen, het interationale
beiaardconcours in Hilversum en
het internationale orgelccncours in
Haarlem doorgaan. De jury voor
laatstgenoemd evenement is samen
gesteld uit Hans Haselböck. André
Marchal en Piet Post.
Besprekingen met de Nederland
se televisie-instanties zijn gaande.
Het vroege tijdstip van deze bespre
kingen wettigt mogelijk ditmaal eni
ge hoop op succes.
(Van een onzer verslaggevers)
De Spaamdamse firma W. Kok
stelt Haarlem en het Hoogheemraad
schap Rijnland verantwoordelijk voor
de sterfte van een partij paling door
watervervuiling.
Z(j eist ƒ200.090 schadevergoeding
en heeft de stad, het heemraadschap
alsmede de Staat der Nederlanden
doen dagvaarden.
De firma had een aanzienlijke hoe
veelheid levende paling opgeslagen
in openbaar rijkswater. ZJj stelt dat
dit door lozing van verontreinigd
stadswater Is bedorven.
B, en W. van Haarlem tonen zich
van geen kwaad bewust. Het college
stelt de raad voor, verweer te voeren
tegen d# aanklacht.
Soms denk ik dat dichters
mensen zijn met een gat In
de ziel, waardoor zij koelbloe
dig naar beneden kijken en
dingen zien, die komen gaan.
Zo heeft H. MARSMAN in
visioenen gezien dat hij zich
aan boord bevond van een
schip, dat naar de kelder ging.
De angstaanjagende dichter
lijke droom ging tn vervulling
toen hij in 1940 probeerde over
te steken naar Engeland.
ZO zag HENDRIK DE
VRIES in zijn eerste verzen
bundel 'DE NACHT', versche
nen in 1920, de val van de
eerste atoombom, die zou
plaatsvinden in 1045. Ik doel
hier op een vers met de ge
heimzinnige titel 'ZALGIM',
waarin 'een ster brak' en
waarin 'de volken schreiden'.
'Zij zagen met gedreun de gan
se iucht zich scheiden.' De Vries
eindigt zijn visioen met de
aanduiding van 'd'alverwoes-
tende duw van een raadsel
kracht.'
Een benauwend visioen is ook
het verhaal. 'IN DER STRAF
KOLONIE' van FRANS KAF
KA (1883—1924). Het is het
verhaal van een beul en zijn
terechtstellingsmachine. Een
surrealistisch beeld van toe
komstige gruwelen in concen
tratiekampen.
Toen Kafka in 1917 dit ver
haal voorlas In München op
een bijeenkomst van mensen
die belang stelden in literatuur,
deed hjj dat. volgens Max Pul
ver. bijna verlegen en met een
stem. waarin verontschuldiging
doorklonk, maar zijn beelden
drongen messcherp door in de
ziel van zijn toehoorders. Hij
was nog maar nauwelijks hal
verwege zijn voorlezing of er
vielen mensen flauw. Anderen
vluchtten tegen het einde de
zaal uit. overweldigd door het
visioen van de dichter.
ATeel van wat Kaf ka geschre-
ven heeft en van wat hij
zelf bij testamentaire beschik
king had willen laten verbran
den. is pas jaren later begre
pen. Kaf ka zelf heeft geweten
dat wat voor het ogenblik raad
selachtig was in zijn werk.
later verklaard en herkend zou
worden. Zijn jeugdige vriend,
de Tsjechische dichter GCS-
TAV JANOUCH, schrijft in
zijn 'GESPRACHE MIT KAF-
KA' (FISCHER BÜCHEREI,
1961, nr. 417) dat Kafka op-
merkte dat er soms jaren
voorbij kunnen gaan voordat
het oor rijp is voor een be
paalde geschiedenis.
In 1920 toonde Kafka zich
ernstig verontrust over de reli
gieuze beleving van 'DE IDEE
DUITSLAND."
'Men beseft dat nu nog niet
goed," aldus Kafka in 1920,
'maar dat komt omdat de Tem
pel van de Duitsers nog niet
verwoest is. Dat komt nog."
'Hoe bedoelt u dat?' vroeg
Janouch verbaasd. 'De Duit
sers zijn toch geen theocratisch
volk. Ze hebben toch geen
nationale god in een eigen
tempel?'
'Dat wordt algemeen aange
nomen, maar in werkelijkheid
is het anders.' antwoordde
Kafka. 'De Duitsers hebben de
god, die het ijzer liet groeien.
Hun tempel is de Pruisische
generale staf.'
'Daar moesten we beiden om
lachen.' aldus Janouch, maar
Kafka voegde aan zijn woor
den toe: 'Ik meen het in volle
ernst en lk lach alleen maar,
omdat jij lacht.'
De toen nog heel jonge
Janouch heeft jaren later
de verwoesting van de Duitse
Tempel met eigen ogen aan
schouwd. Hij was 37 jaar toen
de Tweede Wereldoorlog uit
brak. Janouch nam deel aan
het verzet, kwam in de gevan
genis terecht en begon daar na
te denken over de gesprekken,
die hij als jongeling had ge
voerd met dr. Franz Kafka in
het gebouw van de ongevallen
verzekering voor arbeiders te
Praag. Hij herinnerde zich dat
hij een dagboek had bijgehou
den van die gesprekken.
De meningen, die Kafka ver
kondigt in Jaouehs boekje,
zijn niet verouderd. Het toe
vallige. het incidentele, het in
de tijd geïsoleerde was voor de
dichter Kafka aanleiding tot
gesprek, maar hij werpt tel
kens weer een blik in de diepte,
waarover ik in het begin sprak.
Hij zoekt de waarheid: hij be
schouwt dichten en spreken als
'EEN EXPEDITIE NAAR DE
WAARHEID.'
Meestal verdrinkt ons ge
sprek, onze conversatie, in het
incidentele. Kafka, beseffend
dat de dichter 'een profetische
opdracht' heeft, bezondigde
zich niet aan geleuter, aan
wat hij zelf noemt "Wortge-
wimmel.' Hij heeft dingen ge
zegd en geschreven, die de
kem raken van ons bestaan.
Ten slotte nog een laatste
opmerking van Kafka met be
trekking tot het werk van
Picasso: 'kunst loopt voor. zo
als een horloge soms voor
loopt.'
