estdijk in kaart en beeld
Nieuwe
complete
Tosca
Wel vijf
films
van hier'
in 68
Geen 'gescheider concertleven
Open doek
a
door Leo Eiedé
Twee Vlamingen
Lou, WimPim
Afgelast
Prof. Columbus
Sinds '33
HET VRIJE VOL*
•In een huisgezin waar de
ouders piano spelen en die
graag naar de muziek van
Beethoven luisteren zullen de
kinderen misschien zeggen:
•Geef ons maar een trompet;
wij luisteren liever naar de
Beatles.'
Dit zegt de onlangs aan de
Utrechtse Rijksuniversiteit
gepromoveerde dr. Hugo de
Jager uit De Bilt.
HU voegt er aan toe: 'De
overdracht van cultuur in het
gezin neemt in betekenis af.'
De reden?
Vertekend beeld
wmm
1
IN DE FILMLAWINE die
op 1968 afglijdt, vorige week
in deze kolom gesignaleerd,
zit ook een flink brok glad
ijs van de Nederlandse pro-
duktie.
u tuur politiek
richt zich vaak tot
verkeerde mensen
Behalve de tegenstelling in
waardering Beethoven-Beatles
waarschijnlijk ooit: 'Te snelle af
leiding, te veel huiswerk en te
kleine behuizing.'
In een notedop geeft dr. De Ja
ger op rijn bureau to het Sociolo
gisch Instituut te Utrecht in deze
paar «innen eèn van de «"ijzen van
cultuuroverdracht weer®: een ma
terie. die hij ultpcttend bestudeer
de en weergaf in het proefschrift
'Cultuuroverdracht en concertbe
zoek'
Zonder dat men er erg to heeft
zit men bij een gesprek met de
jonge doctor in de sociologie mid
den ir de problematiek van de
cultuurpolitiek, waar het vraag
stuk van de cultuuroverdracht di
rect mee te maken heeft.
Op de huidige cultuurpolitiek
heeft hij veel kritiek.
'Er wordt.' zegt hij. 'te weinig
kwalitatief en te veel kwantitatief
gedacht. Met andere woorden: het
succes van de cultuurpolitiek
wordt aïgemeren naar het aantal
kaarten dat voor een beoaalde cul
turele gebeurtenis is verkocht.
Je krijgt dan een vertekend
beeld. Het kan dan gebeuren dat je
mensen in een zaal krijgt met een
te kleine geestelijke bagage en die
er dan niet vinden wat zij ervan
hadden verwacht.'
De heer De Jager komt daarmee
op het meest essentlele punt uit
zijn dissertatie: de cultuurover
dracht.
'Er zijn." aldus de heer De Jager,
•verschillende kanalen m de maat
schappij waarlangs cultuurover
dracht plaats heeft. De belang
rijks'e Is de "traditionele".'
Dr. De Jager spreekt in dit ver
band van een sociale erfenis. Men
draagt de cultuur over van genera
tie op generatie en dit heeft mees
tal plaats in het gezin, maar ook
op school.
Speciaal bij muziek is overdracht
langs de 'traditionele kanalen' het
belangrijkste.
'Op school.' aldus dr. De Jager,"
'wordt nog wetolg aan kunstzinnige
vorming gedaan. Het zijn meer
vluchtige begroeiingen en het is de
vraag of deze zo hebben aange
sproken, dat het blijft hangen en
men op latere leeftijd van culture-
Se uitingen blijft genieten. Ik ben
er nogal huiverig voor.
Ook de overdracht van cultuur
In het gezin neemt in betekenis
af.
is bij het muziekleven geen
aflossing van de wacht. Er komen
relatief minder jongeren bij dan
er ouderen afgaan. Zelfs de sociale
cultuuroverdracht maakt dit niet
goed.
plex van voorstellingen.
normen en opvattingen «wr ->•««**<.
Daar komt
heel complex van voorstellingen
waarden, nonnen en opvattingen
rondom het cultuurgoed is uitge
kristalliseerd. Dit leidt snel tot
het plakken van etiketten. Je krijgt
dan de situatie, dat een arbeider
wordt uitgelachen als hij naar een
concert ls geweest en er met rijn
collega's over praat.
Nog steeds gaat het bij de cul
tuuroverdracht zo. dat men de din
gen die men goed vindt voor zich
zelf uit het cultuurpakket licht en
gaat aanbieden aan mensen met
dikwijls een heel andere levens
stijl.
Deze bevoogding stoot vele poten
tiële ontvangers af.
Ik rreei dat die stelling «rel
misverstanden sal wekken en men
aai gaan «eggen, dat ik een WD-
er ben of een Ridder van Rappard.
Naar mijn mening echter probeer
je op dele wijze van cultuurpoli
tiek bedrijven mensen te lokken,
die eigenlijk niet bij een bepaald
evenement Utais boren.
De cultuurpolitiek ls gericht op
de laags-, betaalde arbeider. Men
vergeet echter, dat men zodoende
de mensen in hokjes indeelt zonder
rekening te boude» met 't feit. das
die mensen vroeger in een ander
hokje stonden. Te weinig wordt
gedacht, dat hele categorieën op de
maatschappelijke ladder zijn ge
stegen. Men dient ook bij de orkest-
directies te beseffen dat men geen
vomogeen publiek in de zaal heeft.
Het 'oude publiek' is veel selec
tiever dan het "nieuws'. Het ls een
heterogeen gezelschap en de pro
grammering van de orkesten moet
daarop zijn afgestemd.'
K_ VAN DER ZWIEP
dr. H. de Jager
Het proefschrift CiXirCK-
OVERDRACHT EN CONCERT
BEZOEK van dr. H. de Jager (Lei
den. Slentert Kroes* 1967, 161 is
een sociologische studie en al» zo
danig te technisch om Ie een dag-
Mad de bespreking te krijgen, die
het in sen vakblad verdient. Hier
wil ik alleen opmerken dat eike
socioloog en ledereen die belang
beeft bij cultuurbeleid dit boek
behoort te kennen, en verder en
kele loose opmerkingen maken.
Belangrijk en voor velen onver
wacht is de conclusie, dat nieuw
«eaêeïïpóbSék ttémxrsaiki is én
een enge muzikale horizon heeft.
Dit ia duidelijk gebleken uit een In
Utrecht Ingesteld en ook door ons
destijds besproken onderzoek.
Onder nieuw concertpubliek
moet niet «orden verstaan de
jeugd, die tn de concertzaal de
grootouders aflost. Bij deze groep
vindt men uiteraard juist vaak een
«neer dan gemiddelde muzikale
eruditie. Bedoeld is dat nieuwe pu
bliek. dat door een actieve cul
tuurpolitiek via de school of an
derszins tot het concertpubliek Is
gaan behoren. Zij houden zich meer
dan de anderen bij bet ijzeren
repertoire en de grote componisten.
(n de praktijk bonden met name
orkesten met deze factor nu al
rekening. De promenadeconcerten
in Botterdam en de Albert-Heljn-
roneerten van bet Amsterdamse
Kunstmaandorfeest zijn in de eer
ste piaats voor dit nieuwe publiek
bestemd en houden zich dan ook
vrij consequent san he' ijzeren
repertoire, raak aangevuld met
muziek die op dr grens van kunst
en vertrooiingsmuzifk Ugt.
Dit is een gezonde praktijk.
Maar als dr. De Jager daaruit de
conclusie trekt dat we meer ge
scheiden concerten moeten hebben
om ieder zijn deel te geven, heeft
hij maar ten dele gelijk. De prak
tijk in lijn eigen Utrecht wijst dit
mede uit: de daar sinds jaren
gegeven concerten van uitsluitend
eigentijdse muziek worden schaars
bezocht. Ze hebben daardoor een
zeer beperkt effrgt.
Door de achterlijkheid van de
geïsoleerd geraakte amusements
muziek van onse tijd rijn onge
schoolde oren op de tijd van 1725-
1SM ingesteld geraakt. Klaar ze
hebben recht op meer. met name
op wat onze eigen tijd voortbrengt
Dit mag dan ook in het algemeen
op geen enkel concert ontbreken,
liet nieuwe (en oudere) concertpu
bliek heeft daarbij hulp nodig.
Beter begrijpelijke en echt instruc
tieve gedrukte concertprogramma's
kunnen daar heel veel aan doen.
R. tt
Als rr nog niet een kom: die
nauwkeuriger op de datum m k:
dan it. de laatste complete Tosca
ren Decca tSET 341-? l~3') cm
stereo, f4?,— t. een gedenkwaardig
geval. Hij is dan namelijk de
zoveelste van een onafzienbare
reeks die teruggaat tot l'Jl*
een halve eeuw geleden dus. Die
twee. die eerste ran HMV en de
laatste van Decca tegen elkaar
spelen, dal is een ducotiek dnea
die teel niet te verwezenlijken tal
ziin.
Overigens kan men. met opna
men van de laatste jaren die
eikaar geluidstechnisch dus beter
partij kunnen geven, te kust en te
keur gaan. En dat lijkt ons nu
eerlijk gezegd de groots e puzzel
voor Iemand die het hevig geemo-
r.or.eerde drama van Puccini met
a|Sé geweld onder voortdurend
bzreilt wil hebben. Welke kiest
nier: u:t ue veelheid van mogelijk-
heden?! De Tosca. Cavaradossi en
Kcv.rpia staan op het repertoire
tan iedere solist met het vereiste
stemtvpe en dat type hoeft men m
dit gevat niet noodzakelijkerwijs a)
te rr.jr te nemen.
Er zit wat meer ruimte in dan
cit.$§fciiaiss het geval is. al zal ce
een een Cailas uit haar beste
dagen al aanstonds beter aanspre
ken dan een Blrg-.t Nüsson of een
Joan Sutherland. Sr is, in verband
met de persoonlijk sterk wisselende
«maak. maar fm oplossing: single
tjes draaien van de voornaamste
aria's uit de complete opnamen
'twee tangspelers' en dan de keus
bepalen. Het kan bij Tosca, want
Gimm*
Fucclni
l.orin
Maazrl
Mr gil
N U-won
-w
Deze twee foto's van Vestdijk als vader zijn ontleend aan een boek dat
zich niet in de eerste plaats met bet persoonlijke leven van de schrijver
bezighoudt: VESTDUK. IN KAART. Het is uitgegeven door Bert Bakker/
Daarnen NV. Den Haag en kost f2250.
Het belangrijkste deel van het boek bevat een bibliografie van Vestdjjks
uitgebreide oeuvre, samengesteld door Daisy Wolthers. assistente van het
Letterkundig Museum te Den Haag.
In een vermakelijke inleiding spot Vestdijk met de werkzaamheden van
de bibüogrufe. Hij vertelt dat beta vaak te gevraagd hoeveel hoeken hij
geschreven had. en dat hem dan in één adem voor de voeten werd ge
worpen dat het meer dan honderd waren. Dat leek hem aan de hoge kant.
Nu kon hsj dus gaan telien, en hij kwam op driehonderd, uiteraard aan
de nog hogere kant. Daar waren ook alle herdrukken bij. Enfin, na op
nieuw te hebben gerekend baalde hJj 'tot 1966» de achtentachtig!
Behalve de interessante bibliografie vindt men in het kostelijk uitge
geven boek enige pagina's otcgrafiscli* gegevens en 29 grote afbeeldingen,
met heel veel zorg bij elkaar gebracht. De portretten, manuscripten en
cuncsa zijn voortreffelijk gereproduceerd.
alles is in elk formaat verkrijg
baar.
De nieuwe Decca springt er we!
uit wat de bezetting betreft Een
Tosca van Blrgit Niisson. de Wag-
uer/:r.s«res die c,- hele Ruig bij
eikaar zong. en een Scarpia van
Dietrich Fsscher-Dieskau, die na
tuurlijk met alleen maar goed is als
liederzanger en Mozartvertoiker,
zijn geen voor cte hand liggende
combinaties. De platen tonen over
duidelijk dat wat dan misschien niet
onmiddellijk opdring*, zich daarom
toch wel met enthousiasme verde
digen laat. De emoties van Tosca
zijn niet hinderlijk artificieel.
Integendeel, en Dlesknu wet een
Scarpia neer ora soms koua
van te worden. Ze laten de twijfel
van de verwondering nergens.
De zekerheden van CoreSU als
Cavaradossi en een half dozijn
andere Italianen die Puccini met
de moedermelk meegekregen heb
ben voegen zich onopvallend in de
lange rij van hun voorgangers:
uitstekend vakwerk, zoals koor en
orkest van de Accidentia di Santa
Cecilia in het geval Tosca passend
vinden, maar waarop wij, bediend
door een hoogst merkwaardige
vaderlandse opera, heus wel ja
loers mogen zijn.
De opname staat onder leiding
can Lorin Maazel. een wonder-
kr.aap die als negenjarige al door
Toscanim zelf uitgenodigd" werd
even een concert dat voor hem
bestemd was, te dirigeren en die er
in zijn reis naar volwassenheid wel
zoveel bijgeleerd heeft dat hem
een Tosca en meer gerust toe
vertrouwd kan worden. J.A.
Franco
Corctll
Flscbcr-
Dtstuu
Een segsman van ome Bioscoop
bond noemt mij In de eerste plaats
De Ring: Waarover ledereen al is
litgepraat voordat-ie is uitge
bracht.' Dat la een aardige aandui
ding van een fUm, die tijdens stju
opnamen meer publiciteit heeft
verwarren dan misschien, waar
schijn tijk, goed voor hem zal blij
ken te zijn.
Men weet het: De Ring moet,
hoewel Nederlands van. makelij.
Internationaal van allure zijn.
Amerikaan John Carruthers (van
"Shadows') en Fraugolae Brian uit
Parijs hebben de hoofdrollen. Pro
ducent ls hippe John Rosinga, van
de Birds Club op het Rembrandt -
plein. Er ls meteen een. Engelse
versie van gemaakt, die To Grab
the Ring moest heten.
Wanneer komt de première?
Niemand die met zekerheid enige
datum weet te noemen.
Voor eind februari, vermoedelijk
In Krlterion Amsterdam, is de
première bepaald van De Vijanden,
regiedebuut vaa Hugo Claus. Dese
episode uit het Ardennenoffensief,
Kerstmis '44, toont Bons Radems
kers in Feldgrau in zijn eerste
optreden vóór de camera's (nadat
hij er voor vijf Dims steeds als
regisseur achter had gestaan)
Het ia een Belgisch-Nederlandse
ELLEN VOGEL: monsieur
coproduktie net als Monsieur
Hawarden. waarvan de eerste ver
toningen vrij kort op die van D«
Vijanden gaan volgen.
Ellen Vogel heeft in dit kos-
t muntstuk van de jonge Vlaamse
regisseur Harry Ktimel de titelrol:
een travestiet alt de vorige eeuw,
ka steclbewoonster, die in baar
dagboek allerlei 'galante avontu-
ren'-ln-mannenkieding optekende.
Met Een Winterdag als werktitel
ook wel: Er Gaat Geen Vlieg
tuig Meer Naar Zagreb heeft
baardige Louis van Gasteren een
soeelfilm In aanmaak, waarvan de
opnamen vertraging ondervinden
door de riekte van zijn vrouw, die
de hoofdrol speelt.
Stilte omgeeft ook de activiteit
vaa tweeling' Wim (Verstappen)
en Pim (de la Parr»), die vorig
Jaar de wereld Jotzcf Katvis en
Liefdesbekentenissen schonken.
Doordat Kat ós zoveel opzien
baarde op het Oberhausen-fesiival
zijn Wim Pim in onderhandeling
geraakt met Duitse fiünexploltan-
ten. De Bioscoopbond weet er ver
der niets zinnigs van te zeggen.
John Carruthers tn de Nederlandse Jüm De Ring.
Dan was er nog het Ajax-avun-
tuur van Bert Haanstra 'afge
last* omdat de 11 van Jaap van
Praag ergens in Praag, of waar
dan ook. in hun opmars naar
Europacup-triomfen zijn blijven
steken.
Haanstra had al duizenden me
ters opwindende kleurenfilm op
hun halletjes-trappen verschoten.
Daar is twintig minuten uit aan
elkaar geplakt. Het resultaat was
onlangs, bij verrassing, zichtbaar
in Groningen, bij een feestelijk
gebeuren in het Concerthois.
Vooral ook om het magnifieke
commentaar van Philip Bloemen -
daal. zegt de Bioscoopbond, moet
deze gekortwiekte Ajax-AUeman'
zo snel mogelijk óveral to het land
draaien.
ROS HOUWER: eigen Heimat
Tot slotProfessor Columbus.
Met deze vriendelijke komedie over
een boekenwurm-op-jaren, die veel
minder droogstoppelig blijkt te
zijn dan iedereen dacht, maakt
Rob Houwer zijn eerste Nederlands-
Duitse coproduktie.
Hagenaar Houwer heeft ln wei
nig tijd ln Mlinchen een bloeiend
filmbedrijf uit de Beierse grond
gestampt. Op de festivals van
vorig jaar was hij met drie aan
dacht trekkende Duitse 'Jungfllme'
van de partij. Het wordt tijd,
hoorde men allerwegen zeggen, dat
hij eens ln zijn eigenlijke Heimat
aan de slag zou gaan.
Professor Columbus 'in kleuren,
op breedbeeld) laat dit verlangen
in vervulling gaan. Alle bijrollen
worofn door Nrderiancïers ge-
speeld: de titelrol ls voor Rudolf
Platte,
Rudolf Platte: zegt die naam
hier niets?
Best mogelijk. Maar bij al onze
oosterburen wordt hij als een groot
komiek beschouwd. Dat ls niet zo
verwonderlijk. Hij filmt al jaren.
Al sinds "33, om (pijnlijk) precies
te zijn.
Ik Tind rijn naam vermeid bij
Joseph Wulf: Theater und FUm
lm driften Beicb'. Op pagina 359
somt deze secure document a tic.
naast Heinrteh George en Claus
Clauses als hoofdrolspelers, ook
Rudolf Platte op In de lijst van
medespelers van Hitlerjunge Quez.
Dit hetzwerkje van Hans Stein-
hoff, nazifllmer van het eerste uur,
bui? september 1933 op de Kurfür-
stendamm In Berlijn in feestpre-
mlère met Adolf Hitler *1*
eregast,
Duitsers zijn nu eenmaal ver
slaafd aan secure documentatie».
