SACHA MOET
HELPEN MET
MOTO DUWEN
twlltt lm
Drie man uitgewezen:
Deserteurs in
Zweden voelen
zich bedrogen
REIZENDE EXPOSITIE VAN GERUIT RENNER
Dromen over
landschappen
en mensen
:Wfflf.
MfÉl
StiiSj-^a
f?Js
-Sll,
MÉ
«Mali
WOENSDAG 30 DECEMBER 1970
HEI VRIJE VOLK
.Dat brengt me op een idee," riep Sacha Distel uit toen
Stéphane Audran zoals talloze Parijzenaars op de motor-
fiets naar haar werk was gekomen.
Stéphane, die getrouwd is met de bekende filmregisseur
Claude Chabrolkwam voor de opnamen van Sacha's
nieuwste tv-show.
„We gaan naar buiten om een scène met je motorfiets
op te nemen." Maar juist toen het tweetal met de „moto"
voor de camera's stond, wilde het apparaat niet aanslaan.
Distel moest de motor helpen aanduwen.
^ÊÉÊSSÊmM
«•IfP
I f f'fii
téfr
54'.y
f v
-. T; |- -1 L—y*ftDrrÈsiik:'
1 ,s« sIk'#•'*-
1 - - V '4- v- <4*"'
vv4
4**4-4
v *rs'°^s
4s 4 m
-4
rwwpj
door STEPHEN CROALL
STOCKHOLM Ameri
kaanse militaire deser
teurs en dienstweigeraars
in Zweden bereiden zich
voor op een stevige bot
sing met de Zweedse re
gering. Drie jaar geleden
opende het land zijn deu
ren voor hen, nu voelen
ze zich verraden en be
drogen.
Hmm
ICIlIflM
Fries landschap, 1947.
door
WILLEM K. COUMANS
Het Cultureel Centrum in
Venlo heeft 'n overzichts
tentoonstelling van de
Friese schilder Gerrit Ben-
ner (73) samengesteld, die
via Venlo, Nijmegen (14
december) naar Den
Bosch, Hilversum en Gro
ningen reist en ruim een
half jaar onderweg blijft.
Een heel fijne tentoon
stelling van schilderijen
en tekeningen van een
unieke persoonlijkheid, die
eerst laat tot bloei kwam
X - -V
SSgSSKM
a&HSR 'a - M S
v - *c*' - **§'JBSbR
jgppp» A 9 vP s N 'X-i „V
s ,vv-\ »v v -t v--' Xs V s'
- .s'-tczytpfcis<3J
■■'•-.* v 'f';;
«xxyvs'f
■,-»
F f, f y
r t» 7f
s>- 4f'^'r i -
VW»NS*\\ AVv<^^
'H.
yvwv>'/ f^CijVV
.4
yi V4 -44,
_a*; >%.- s
V-4;
.4xvs-v^ J
p&ï*
4i^S»s5&l
«5
K..aM,ï^AsMSX&rs siCMffit.
..A AIX'mZ._1.
c. -^>^sy-<!sc^T f- v?-> c t av+ rms
De deserteurs zijn woedend
over de uitwijzing van drie van
hun lotgenoten, die, nadat ze
gevangenisstraffen hadden uit
gezeten wegens druggebruik,
naar Amerika zijn gestuurd.
Negen anderen wacht hetzelfde
de lot. Het staat wel vast, dat
ze in de Verenigde Staten voor
de krijgsraad zullen moeten
verschijnen in verband met hun
desertie.
Bovendien is het mogelijk,
dat ze opnieuw veroordeeld zul
len worden voor hun in Zweden
gepleegde misdrijven, omdat ze
formeel nog onder de krijgs
tucht vielen.
De Amerikaanse deserteurs,
die zich hebben verenigd in een
comité, wijzen erop dat Zweden,
nadat het in december '67 vier
mariniers had toegelaten en
zich daarmee een ernstige crisis
in de betrekkingen met Amerika
op de hals haalde, sindsdien
een gestadige stroom van deser
teurs en dienstweigeraars heeft
toegelaten. De menselijke over
wegingen, die het land daarbij
hanteerde, zijn nu, zegt het
comité, blijkbaar aan de kap
stok gehangen.
De eerste Amerikaan, die uit
gewezen werd, was Joseph Par-
ra, een 21-jarige Spaans-Ameri
kaan uit New Orleans. Vóór hij
de grens overging, had een
groep deserteurs gedurende tien
dagen een hongerstaking ge
houden, en hadden anderen de
deuren van diverse ministeries
en buitenlandse ambassades
platgelopen.
Joseph Parra zelf deed een
vergeefse poging tot zelfmoord.
De deserteurs zijn nu van plan
omvangrijke demonstraties en
andere acties op touw te zetten.
om nieuwe uitwijzingen te voor
komen, Ze worden daarbij ge
steund door linkse groeperingen
in Zweden en groepen, die tegen
de oorlog in Vietnam zijn.
Een woordvoerder van de de
serteurs, Bill Males uit Chey
enne (Oklahoma) zei: "We zul
len on8 niet veilig voelen eer de
regering ons politiek asiel heeft
verleend, inplaats van alleen
maar een verblijfsvergunning.
Dat is het doel van onze acties.
Het is toch niet te veel ge
vraagd?"
Hij voegde eraan toe, dat de
regering- op .haar beloften is te
ruggekomen, en de deserteurs
nu meer als politieke lastposten
behandelt dan als vluchtelin
gen. Volgens hem is de houding
van de sociale diensten en de
arbeidsbeurs vijandig geworden.
"Ze graven de grond onder onze
voeten weg, en gebruiken daar
bij de drughysterie als wapen.
Wij hebben de drugs niet uitge
vonden.
Sommige deserteurs zijn er
aan geraakt doordat ze in moei
lijke- omstandigheden kwamen,
en zich daar moeilijk bij kon
den aanpassen. Maar je zou
toch zeggen, dat ze met een
poos in de gevangenis zitten
hun schuld aan de gemeen
schap hebben betaald!" Som
migen geloven, dat de Zweedse
regering haar houding heeft ge
wijzigd, om zodoende de relaties
met Washington weer wat te
verbeteren. Anderen voeren
daartegen aan dat die relaties
op het ogenblik beter zijn dan
ooit.
Zweden heeft nu ruim 500
Amerikaanse "officiële" deser
teurs en dienstweigeraars bin
nen zijn grenzen. Ze zitten in
alle hoeken van het land. Vol
gens de jongste officiéle cijfers
hebben 558 jongemannen zich
bij de autoriteiten gemeld. Een
kleine 50 zijn intussen weer ver
trokken. Aan 484 is een
verblijfsvergunning uitgereikt
36 aanvragen zijn nog in be
handeling. Hoeveel er klande-
stien in Zweden zijn. is niet be
kend.
Meer. dan 200 jonge Amerika
nen kwamen rechtstreeks uit de
Verenigde Staten, 233 kwamen
uit West-Duitsland, en 22 uit
Vietnam.
V-i v
-iX Mi V. V
fïf, V'^tW
,v t
Benners retrospectieve werk
opent met een schilderij uit
1947: Fries landschap, opge
bouwd uit heldere kleurvlakken,
kinderlijk en ongecompliceerd
van opzet, met iets van de ver
wondering die heel zijn werk
kenmerkt. Het is alsof Benner
in zijn werk op zoek is naar het
verloren gegane paradijs. In
zijn eerste officiële werk toont
hij zich verwant aan Hendrik
Werkman, de Groningse druk
ker die door Hans van Straaten
'óe drukker van het paradijs'
werd genoemd.
Gerrit Benner vindt het para
dijs terug in het Friese land
schap, dat hem blijvend inspi
reerde tot schilderijen waarin
hij op lyrisch expressionistische
wijze het landschap van zijn
verbeelding gestalte geeft.
Benner, getooid met een
droefgeestige walrussnor, man
van veel ambachten en even
veel ongelukken, die als schil
der en behanger eerst laat 's
avonds aan vrij schilderen toe
kwam, weet wat hij waard is, In
1945 verbrandt hij al zijn oude
werk en begint opnieuw: schone
griffels, nieuwe leien. Er moet
zich in zijn werk en leven zoiets
als een bevrijding hebben vol
trokken. Zijn nieuwe uitgangs
punt luidt: 'Je moet niet aan
het resultaat denken. Je moet
de gedachte aan kunst van je
afzetten. En dan je zelf' zjjnV
rustig doorwandelen in je eigen
gebied.'
Benners ontdekking van eigen
mogelijkheden loopt vrijwel
parallel mét de opkomst van
het abstract-expressionisme en
de Cobra-beweging. Hij maakt
kennis met Appel en Comeille,
die hem in Leeuwarden gaan
opzoeken en tot de ontdekking
komen dat daar in het hoge
noorden een geestverwant huist.
In 1954 verhuist Benner hij
is dan goed zestig naar Am
sterdam, betrekt er het oude
atelier van Karei Appel en be
gint een nieuw leven als vrij'
schilder. Het klimaat doet hem'
goed en erkenning blijft niet
uit. Officiële onderscheidingen
vallen hem ten deel en er gaat
geen maand voorbij of de stugge
Fries heeft wei ergens een ten-
toonstelling. Benner evenwel
bltjft zich zelf: een sterk naar
binnen gekeerde kunstenaar die,
dromend over de landschappen
van zijn jeugd en puttend uit
zijn herinnering en niet afgeleid
door uiterlijke vormen, ver ver
wijderd immers van het Friese
landschap, een heel eigen ge--
bied verkende en creëerde, dat
op de wereld van de eerste mor
gen ljjkt. Landschappen, nog
niet aangetast door de vooruit;
gang, mensen en dieren in de
natuurlijke ruimte van het land
schap kortom een paradijselijke
wereld. In heldere, soms dik op-
gelegde verf, die tapijtachtige
structuren oplevert, leeft Ben
ner zich uit, speels en uitgela
ten, maar ook vertederd en heel
ingehouden, en met een schil
dersvreugde die ongekunsteld is
en zich concreet openbaart in
schilderijen met een expressio-
nistische herkenbaarheid.
Een van Benners gaafste
schilderijen waarin hij ziek
het zuiverst uitsprak heet
'wind, water, wolken'. Het ie als'
het lied van een schilder die
ontdekt heeft dat hij met kleu
ren zingen kan. En het is Ben
ners toon die de muziek maakt
in zijn voor deze reizende ten
toonstelling metzorg gekozen
werken, die een boeiend beeld
geven van zijn gestage ontwik-
keling: Gerrii Benner wandelt
rustig door. Zijn jongste werken
zijn heel weids en ruimtelijk.
„i v
