Actrice Petra Verbeek bij psychiatrische patiënten
Water' in
Schiedams
-'Stedelijk'
Sonja Barend
presenteert
iamilieshow
voor AVRO
Wie is gek?
palitol
DENTOFIX
Half procent
van acteurs
tevreden over
toneelsituatie
i
éet
50
"v'i
PAGINA 7
„In de psychiatrie zeggen
we altijd dat het belangrijk
is als mensen zich kunnen
uiten. Dat mensen er toe
worden gebracht hun emo
ties, hun gevoelens uit te
drukken. Het is maar al te
waar. De moeilijkheid is
echter dat we in de psy
chiatrie niet weten hoe, op
welke manier, we de men
sen er'toe moeten krijgen.
Er ging me een licht op
toen ik in een artikel van
Paul Rodenko las, dat als je
iemand een bepaald gebaar
leert, je hem bijna vanzelf
sprekend het gevoel bij
brengt, dat bij het gebaar
hoort".
mm
«jgvVCÏ X'iv Tf-'f m
aak».«s&SH&sa
Petra Verbeek: Ik voel me als eert schilder die zijn doek maar half klaar heeft".
kend getimed.
„Wat wilt u van mij?" vroeg
Van onze verslaggever
ALE VAN DUK
HILVERSUM Sonja
Barend, afgelopen winter
seizoen 22 keer presentatrice
van het NOS-programma op
zondagmiddag, gaat in sep
tember naar de AVRO-tele-
visie. Sonja gaat een nieuwe
grote show presenteren, die
de AVRO komend winter
seizoen op zaterdagavond
maandelijks wil gaan bren
gen.
De nieuwe show zal het in
populariteit moeten gaan
opnemen tegen „Eén van
de acht" met Mies Bouwman
en de BB-quiz .van Berend
Boudewijn.
betaal
nu minder»
150x220 cm
200x220 ent 35;
220x240 cm 3T
ter meuten
(Van onze showredactie)
GORKUMPopmuziek, festivals, drugs, kraakpanden en
hipiesromantiek zijn de verschijnselen waaromheen de 17-
jarige Gerda de Vries het boek Verdwaalde Vlinders heeft
geschreven.
„Ik heb dit boek aanvankelijk voor mezelf geschreven.
Om af te reageren. En niet voor de mensen," laat ze weten
in haar echtelijke woning aan de Gorkumse Langedijk.
n Venco produkt
Gerda (17): Literatuur meestal te langdradig
Gevorit U zich
muiter rost Uw
KUNSTGEBIT?
Mribehripven
Dealefix hnt
U weer olies
kouweal
dBT VRUE VOIR
4 -t* h „^^fj
*3!
(Van onze showredactie)
ROTTERDAM Een half per-
«nt win de Nederlandse toneel-
♦vanstenaars is tevreden met de
'huidige toneelsituatie. Dit blijkt
■*rit een enquête onder toneel
kunstenaars en toneelstudenten.
Van de acteurs is 36*/» met
:>sHes ontevreden, 87»,van de
;'stud«ntea Een bestel met vaste
^toneelgezelschappen heeft zich-
*»)f overleefd. Slechts 15'/» van
de acteurs en 20*/* van de sta
nder! ten ziet heil in het bestel.
Men is voor een bestel waarin
•verschillende organisatievormen
mogelijk zijn. De „gevestigde"
acteurs vinden dat er grote en
Metae gezelschappen moeten
lijnt de studenten hebben voor
keur voor kleine beweeglijke
gezelschappen. Acteurs met hoge
'inkomens (boven 30.000) spelen
'chet Metst in grote gezelschappen.
Acteurs en studenten vinden
dat er te veel schouwburgen zijn
"en te weinig kleine theaters.
(Van onze showredactie)
SCHIEDAM In het stede
lijk Museum van Schiedam
'wordt van 24 juni tot en met 14
augustus de tentoonstelling
.Water" gehouden. De expositie
zal het fenomeen zee op zowel
klassieke als eigentijdse manier
weergeven. In de ntreezaal zijn
werken te zien van Mesdag. Jo
zef Israels, Weissenbracb, Brei-
ienstein en anderen. Verder
hangen er schilderijen van
twintigste eeuwse schilders als
Edgar Femhout» Leo Gestel, Fri-
ten Holt, Sal Meyer en Erf-
man. In een van de zalen zuilen
een aantal strandseènes worden
ingericht terwijl de aula van het
BKaeum zal worden omgetoverd
tot een „waterevenement"drie
hakken waarin waterplanten
weflg tieren en waarin kinderen
met zeilbootjes kunnen spelen.
Die bootjes kunnen in- bet mu
seum worden gehuurd. Vierder
alten er tijdens de expositie
voortdurend films worden ge
projecteerd. uiteraard roet als
centraal thema „water."
Door JAN HEIN DE GROOT
Dit zegt dr, J. F. Caljé, hoofd
van de afdeling sociale psy
chiatrie en geestelijke hygiëne
van de gemeentelijke genees
kundige- en gezondheidsdienst,
op de vraag waarom hij de ac
trice Petra Verbeek heeft inge
schakeld bij wat officieel heet
„het re-socialiseren" van men
sen, die om welke reden dan
ook in de verkreukeling zitten.
„Het kwam me voor dat in
het artikel van Rodenko de
sleutel lag om mensen, die aan
onze zorg zijn toevertrouwd,
inderdaad de kans te bieden
hun gevoelens te uiten. Daar
hebben wij in de psychiatrie
geen mensen voor. Kennis en
middelen ontbreken ons. Van
daar dat ik een beroep deed op k,\«
Petra Verbeek. En ik vind dat |f^|
ze het erg goed doet" 1'viSi
Tegen Petra Verbeek zelf
had Caljé een goed jaar gele
den gezegd, pratend over de
mensen met wie ze zou gaan
werken: „Het gaat erom dat
deze mensen een bepaalde rol
is opgedrongen en dat jij ze
een andere rol leert, hen be
wust maakt van het feit, dat ze
zich laten opsluiten in een ge
dragspatroon dat anderen voor
hen hebben bedacht".
En daarom, losjesweg, alsof
het niet ging om iets dat nog
niet eerder was gedaan: „Kijk
jij nou eens wat je met toneel
kan doen".
Petra Verbeek had op dat
moment nog nooit van Caljé
gehoord. Toen hij haar opbelde
liet ze hem weten nog nooit een
psychiater te hebben ontmoet
en niet stond te dringen er ooit
een te ontmoeten.
„Nou ja," zegt ze nu, „dat
sloeg natuurlijk ook nergens
op. Dus ik maakte wel een af
spraak".
In de loop van het gesprek
werd ze wel kwaad, want „ik
werd erin gepraat". Kw^ad of
niet, getotresseerd raakte we ze
ker. Aan het tem eel zag ze het
al enige tijd niet meer zitten,
omdat de relatie tussen dat to
neel em de maatschappij was
verstoord ei het gemis aan
aansluiting bij jongeren ver
sterkte in nog hogere mate het
gevoel opgesloten te zitten in
een m useum.
Caljé's verzoek was dan ook
zij het onbewust uitste-
Met gebaar 't
gevoel leren
V*'' s!>N"v 'S1
- -• - --V"'"
Y OuoftÜsSte. C. $t
NÜ TO
•*»G
Petra.
„Ik weet het ook niet", zei
Caljé.
„Ik ga geest toneelstukjes op-
voren". zei Petra.
,Jk weet niet of het kan en
Mc weet niet of jij het kan", zei
Caljé weer. „Het gaat erom dat
git.
deze' mensert. een bepaalde Vol
is opgedrongen en dat jij ze
daarvan bewust maakt".
Hoe alledaags deze monoloog
ook mocht klinken, ze ontstak
to Petra Verbeek toch het no
dige enthousiasme om met „de
mensen van Caljé" te gaan
werken. In wat Caljé haar zei
herkende ze elementen die ze
to haar toneel-praktijk ook was
tegengekomen.
„Als je je rol verandert, moet
de ander ook zijn rol verande
ren" Dat zinnetje deed het
hem. Hoe vaak had ze dat op
het toneel niet gemerkt? Eén
acteur brengt, een lichte wijzi
ging aan in zijn rol en dat
maakt het noodzakelijk dat zijn
directe tegenspelers ook iets
aan hun rol wijzigen.
„Iedereen zei over een be
paalde jongen", vertelt re. „dat
hij erg lastig was. Daarmee
was de kous af en. die jongen
bepaald. Toen hebben we to de
groep afgesproken zelf ons ge
drag (rol) te veranderen,
waardoor die jongen gedwon
gen werd zijn gedrag te veran
deren. Dat was wat Caljé be
doelde"
„De groep", dat is een ander
kernpunt Petra Verbeek heeft
direct begrepen dat er slechts
iets te bereiken is als ze volle
dig solidair met de groep is
waar ze mee werkt „Ik heb het
■woord therapie opgezocht
Want wat ik doe heet expres
sie-therapie. Een gek woord
natuurlijk. Er zijn alle mogelij
ke betekenissen voor, maar de-
oudste, die uit het Grieks is
„krijgsmakker-zijn". Dat sprak
me zo geweldig aan, want van
daaruit kon ik proberen me
met de groepsleden te identii-
ceren.
Ik realiseerde me-dat het er
om gaat dat de ene mens de
ander niet als patiënt ziet Wat
is normaal, tenslotte, en wat is
niet normaal? Wat Is de norm
van normaal? Carmlggelt heeft
eens geschreven: heeft u al
eens een normaal mens ont
moet? En beviel het? Dat is een
erge goeie.
De mensen met wie ik werk
zijn vooral nerveuzer en kwets-
1 baarder dan anderen, zeker na
dat ze in een inrichting hebben
gezeten.
Ze hebben zich laten opdrin
gen dat „de anderen" zo gewel
dig zijn, zo normaal. Dat heeft
ze onzeker gemaakt Wat we
doen is in wezen niet anders
dan oefenen van menselijk
contact".
Petra Verbeek gaat er van
uit dat de groep de therapie
bepaalt Zij draagt ideeën aan,
maar als de groep het belang
rijk vindt iets totaal anders te
doen, gebeurt dat Belangrijk is
ook dat iedereen vrijwillig aan
de therapie deelneemt dat elke
deelnemer op een door hem ge
wenst ogenblik kan opstappen.
De therapie heeft ze in
drieën opgebouwd, hoewel de
praktijk leert dat er niet in een
strak schema gewerkt kan wor
den.
In de eerste plaats moeten de
leden van de groep zich losma
ken. Ze zijn vaak geremd en
onzéker. Het vertellen van een
verhaal, door de hele groep
verzonnen, is een middel zich
vrijer te voelen. Het stellen
van vragen in een soort waar
heidsspelletje is een ander mid
del. Het gaat om bet bereiken
van spontaneïteit
„Dat spelletje slaat erg aan.
ze kunnen iets van zich af pra
ten".
In de tweede plaats is be
langrijk het zich bewust wor
den van hun lichaam en de
daarbij behorende expressie.
„Een mens is niet alleen
maar een stem", zegt Petra
Verbeek.
Fn in de derde plaats is er
bet spelen van improvisaties,
die allemaal met de eigen, si
tuatie hebben te maken. „Het
gaat hier vooral om het zoeken
naar aanvulling. De lieve jon
gen, die nooit eens kwaad
wordt, moet toch ook iets
agressiefs in zich hebben. Dus
laten we hem die agressie spe
len. Het bijkomende voordeel
van het spelen van improvisa
ties is dat het groot zelfver
trouwen kweekt."
„Weet je, zegt Petra Verbeek,
het wezen van toneel is tenslot
te het je kunnen identificeren
met een ander mem. Vanuit dit
wezenlijke van het toneel moet
je iets kunnen doen in het ge
val van mensen, die in een in
richting hebben gezeten. Het
klinkt wel allemaal erg stellig,
maar ik voel me als een schil
der, die zto doek maar half
klaar heeft".
53
Gistermiddag heeft Sonja de
NOS laten weten, dat ze komend
winterseizoen niet beschikbaar is
voor het nieuwe zondagmiddag-
programma, dat men bij de NOS
in petto heeft. Sonja: „De aan
bieding van de AVRO kwam ook
voor nnj onverwacht En die kans
is voor mij zo mooi, dat ik hem
niet kan laten schieten".
AVRO-tv-directeur Siebe van
der Zee: „We zitten al enkele
jaren te sleutelen aan de formule
voor een grote publieksshow.
Het zal zeker geen quiz worden,
wel een spectaculaire avondvul
lende familie-show. Een spelletje
zou daar dan eventueel een on
derdeel van kunnen zijn".
AVRO-adjunct-directeur Ger
Lugtenburg: „In Nederland
Liggen de presentatoren en pre
sentatrices niet voor het op
scheppen. Naast Willem Duys en
Mies Bovwman, die het werk al
jaren doen, is er eigenlijk geen
nieuw talent naar voren geko
men".
Sonja Barend: „Toen ik de uit
nodiging kreeg had ik de heer
Lugtenburg één maal to levende
lijve ontmoet Dat was toen ik
op bet opleidingscentrum van de
tv in Hilversum rat Hij kwam
toen een praatje houden".
De nieuwe zaterdagavondsborw
zal Jive" de lucht ingaan. Son
ja: „Sinds ik 1 januari 1966 tof
de NOS programma's ging pre
senteren heb ik alleen maar
live-tv-programma's gedaan.
Ook bij de VARA, bij Dagje
Ouder en het tienerprogramma.
Ook „Op lokatie" van de NOS
was live. Dus dat is het pro
bleem niet Het probleem is wel
of ik tot kan,"
Sonja heeft ook een uitnodi
ging ontvangen to augustus en.
september een speelütarol te
spelen in de nieuwe film van
Pitn de Ia Patra en Wim Ver
stappen: VD.
Sonja: JZe hebben me dat ge
vraagd, ja. Maar ik moet eerst
tot script zien en voor die tijd
zeg ik niet definitief ja. ik heb
nog nooit in een speelfilm ge
staan, het is natuurlijk wel een
hele ervaring, lijkt me. Be zie
wél, eerst heerlijk met vakantie".
ill
**1
Terwijl op
tot eerste net
to het huis van
Martin Peyton
de spanning
ten top steeg, zond de KRO
«en voortreffelijke documen
taire uit over een psychia
trische kliniek in de Ameri
kaanse staat Fensylvania, die
beslist niet minder spannend
Orer «en periode van
anderhalf jaar, volgden twee
cameramensen vijf pattitoten
kt een kleine ktiniek, waar
patiënten en begeleiders in
gezinsverband samenwonen
en die geleid wordt door dr.
Albert Honig, een originele
psychiater met een heel per
soonlijke aanpak.
Honig praat bijvoorbeeld
met zijn patiënten in de keu
ken, de huiskamer, schreeuwt
ze. houdt ze in zijn
Het ztet er soms
uit. als hij als een
soort bulldozer door geroe
te» probeert heen te duwen,
met een -veertienjarige jongen
woeste», die zelfmoord-
arigtagea toeft en alleen
contact wil hebben met
tonden.
Maar het belang van de
Mm heeft niet zoveel te
maken met de reportage over
de privémethode van dr.
Honig en zijn staf, of de ont
roerende breiden, die erin
wwrtenaen. De ex-marinier,
stemmen hoort, de
schizofrene student, die heel
«dfrerzekerd binnenkomt,
agressiever
wordt en
een positieve oot»
doomaakt, of het
>t, dat volkomen
leeft to haar
wereld, gevoed moet
w zich niet zelf aan
kleedt te i Honig*»
dwingende hulp „doorbreekt"
Ook niet met het maat
schappelijk gezien betrekke
lijk „goede" «inde van de
film dat laat zien hoe Pat op
«en kantoor werkt, achter
een schrijfmachine, Fteter de
schizofrene jongen tol «en
krant gaat werken en de «x-
mertater weer gaat studeren.
Er wordt ons ook eerlijk ver
teld, dat het niet altijd goed
afloopt en dat Mark; de
jongen met zelfmoordpogin
gen» uiteindelijk echt zelf
moord «leest,
Er is ook in Nederland de
laatste tijd veel belangstel
ling voor wat wij „gek" en
„gewoon" noem». En voor de
methoden en instellingen,
waarmee wat wij „gek" noe
men weer „gewoon" gemaakt
wordt. Jan Foudraine, de
Nederlandse psychiater, die
de toelichting tot de film gaf,
laat in zijn boric „Wie is van
houtzien. dat die begrip
pen nogal doorelkaar lopen.
We zijn allemaal gek aan het
denken.
Maar wat de film liet zien,
is onder andere dat psychia
ters en begeleiden helemaal
geen goochelaars roet on
duidelijke trucjes, medicijnen
en instrumenten hoeven te
zijn, maar warme mensen, die
dingen doen en zeggen, d ie
wij zelf ook' zouden kunnen.
WIJ vinden to tot land van
Jk» maar gewoon, dan doe
je al gek genoeg", gek een
beetje eng. Er wordt met een
boog been gelopen om iemand
die niet helemaal „snik" is.
Ja kijk Marty Feldman
mag het wel. In „The best of
the comedy-machtoe", waar
voor hij to Mentreux de
Gouden Roos kreeg, zag u
hem gisteravond de briljante
absurde dingen doen, waar u
hard om heeft mogen lachen.
Maar stelt u zkh voor dat
die schitterende klapwie
kende aristocraten met hun
kroontjes op, of het man
netje, dat achter zijn auto
band aanrent, niet voor tele
visiecamera"* gestaan* hadeten
en daar (tot zeer terecht
overigens), internationale
prijzen mee verdiende, maar
gewoon xo op straat liepen,
zonder dat tot zelfs maar een
reclamestunt was. U zou
Marty Feldman dan mis-
sshies esk te ?ts Mltetric §*«-
treffen.
Het belang van films of
«andere «temmen", is dat ze
misschien tets van onze
De verdwaalde vlinders van
voor het abnormale weg
nemen. Ik hoop op nog veel
meer.
Mira Rafalowicz
Dekens kunt U het hete jaar
door kopenmaar juist nu
zijn ze spotgoedkoop. En een
extra deken te nooit weg, voor
al ris U eens iemand ta rispen
hebt.
Double fee*, acryl dekens in 3
mazen en in de kleuren rood/
oranje, goud/beige en oranje/
ton Deze dekens uit de prijs-
serie wm 37.SQ, t «W» en
1 GVSOt
prijzen de dsur uit.
wftj* V
Woemtisgmofgwt om 9 ut» be-
gfet sp tt Ie rissedszsrfmap
ven deze aetyt deken» in de
kleuren roodfonmje, goud/bet-
grtn oranje/beige en de meten
180 220.200 220 en 220 x
240 cm.
Géieméfift otietèmt
Hot winkelen waard
Gerda
Bij de Utrechtse „sten", die in ten worden wel gecorrigeerd,
haar paperback wordt doorge
licht, hoorde Gerda als 15-Jang
meisje destijds niet. Zij stelde to
de weekends desondanks haar
ogen op scherp af en verwerkte
haar observaties to verhalen.
Het voltooide manuscript bleef
echter maanden onopgemerkt
liggen. Totdat kennissen er bij
baar op aandrongen het naar
uitgeverijen te sturen. „Bruna
herkende to haar terstond een
geboren vertelster", schrijft deze
uitgeverij op de achterflap.
J3e verhalen", zegt Gerda,
tien dagen geleden getrouwd
met Rinus, „zijn grotendeels ge
fantaseerd. De heb er natuurlijk
wel gevoelens in verwerkt maar
ik heb die dingen niet werkelijk
meegemaakt" Gerda, die over
dag facturen ordent bij een
autohandelaar, laat zich niet
ontmoedigen door haar gebrek
aan taalvaardigheid.
„Men wilde het boek eerst
compleet met fouten uitgeven,
maar dat mocht niet van de di
rectie. Ik heb alleen maar de
huishoudschool doorlopen. Ik
schrijf achter elkaar door. Het
interesseert me geen lor hoeveel
taalfouten ik maak. Ik let ook
niet op de zinsbouw. Als het
voor mij te moeilijk is, dan k«s
ik het hardop voor en vraag me
af: gaat het ermee door. De tou-
Ati ik erop moet letten, dan
wordt het verhaal zo onwezen
lijk."
Verdwaalde Vlinders is op de
markt gebracht onder het pseu
doniem Gerritje van Jaime en in
een oplage van 4JOO stuks. De
schrijfster overweegt nu ai een
tweede boek te schrijven. „Het
wordt een beetje filosofisch
boek. Ik ga erin verhalen over
de menselijke verhoudingen.
Misschien ben ik er volgend jaar
mee klaar", zegt Geria, die zich
niet bekommert om literatuur.
(„Meestal te langdradig.")
Haar eerste boek handelt over
het Utrechtse meisje Channel,
dat zangeres wordt bij de pop
groep Black Sensation. JDe fei
ten", weet Bruna. „worden ech
ter niet op modieuze of sensatio
nele manier naar voren ge
bracht, maar nuchter en onbe
vangen aanvaard ais versenjjn-
selen die onlosmakelijk bij deze
tijd toren. Voor iedereen die wil
weten waarover tegenwoordig
een meisje van 16 Jaar droomt
en toe zij droomt"
„Men moet mij echter niet
voor kinderlijk houden", be
weert Gerda tenslotte, die meent
op haar kalenderleeftijd vooruit
te zijn.
Bevestig Uw kunstgebit voor da gehete
dog door hei 's Morgens mm mm
mei hef speciale DeaSof te-poeder ie be-
sliwsien. DR - xt»;*' s
hechtauddri verleen! Uw tandprothese
gedurende de gehete dog een stevig
en betrouwbaar houvast, U Ine* m
weer eten we* U wenef, U kent tochen,
spreken of hoetien zonder In moei-
liAheden te gerolten. Als U tedere
ochtend wat Deetofix op de griste-
ploot strooit, kaar U
dot U een kunstgebit i
y tof esssj y zift naftaa!
constateren!
Meer don - 600 tand
artsen in de gehele
wereld roden hun po-
titrsten oon Dentofix te
Ïitbroikefl, Het is ver-
irijgboar in oite apo
theken en étogktmm
f. tjsr per plastic
strooiflocon.