Mislukking vredes offensief Arabieren leidde tot oorlog Den Uyl dreigde achter de schermen 1 HM 4 Vakbondseenheid 1 De laatste zes maanden in Midden-Oosten VOOR EN TEGEN Van Riel in Belg ié De kater van D'66 HET VRIJE VOLK PAGINA 4 f W N iif Pi lil lis ■gSMSSiw: BÜ Feiten Meningen Commentaren Analyses MUURVAST EXCLUSIEF voor Nederland The Sunday Times-Het Vrije Volk NAAR COMPROMIS VERBIJSTEREND DOORSLAGGEVEND J HEILIGE PLICHT Als het allemaal goed af loopt, volgende week in de Tweede Kamer, wordt de vrij heid van de ondernemer heilig ideaal van een negen tiende-eeuvose maatschappij - eindelijk een beetje ingeperkt. Hij zal dan voor zijn investe ringen i7i de overvolle rand stad een vergunning van de overheid nodig hebben. Frits van der Poel laat de mensen praten "V ij De vakcentrales hebben een nieuwe stap gezet op de weg naar grotere eenheid. Die wens leeft al heel Tang bij het overgrote deel van de 1,3 miljoen georganl* seerde werknemers in ons land. De nu voorgestelde federatie is geen volledige fusie.,. Op den duur kan het er wei van komen. Wie iet èp| de sterke wil tot het beleven van een eigen identitffe bij het CNV moet toegeven dat er op dit moment geen eenheids; vakbeweging inzet. J Wij zien het nu bekertd geworden Federatieplan als een eerste| stap op de weg naar een sterkere gemeenschappelijke overtuig en een grotere doelmatigheid. Een eerste stap, meer.nie zich hier nog tegen verklaart bewijst de vakbeweging geen dienst» ZATERDAG 20 OKTOBER 1973 In februari van dit jaar had Hafez Ismail, de Egyptische adviseur voor nationale veiligheid, een ontmoeting met de En gelse premier Edward Heath in Londen. Ismail kwam met een aantal voorstellen tot een vreedzame regeling in het Midden- Oosten. Heath toonde zich duidelijk geïnteresseerd. Tegen het einde van het onderhoud zei Ismail: „Vindt u dat wij nog meer zouden moeten doen om tot een vreedzame regeling te komen?" „Nee", antwoordde Heath, „het is duidelijk dat u alles doet wat in uw macht ligt." Ismails bezoek was onderdeel van een Egyptisch vredesinitiatief dat ook Bonn, Moskou. Washington en de VN omvatte. Zes jaar na de Zes daagse Oorlog van '67 had Egypte nog geen centimeter van de door Israël bezette gebieden teruggezien. Van alle kanten kwamen, verwarrend, de vredesinitiatieven, die vervolgens al weer spoedig wegebden. De meest hardnekkige pogingen draaiden om Resolutie 242. die in november '67 unaniem door de Veiligheidsraad werd aangenomen. Resolutie 242 was met opzet dub belzinnig. In principe werd Israel erin bevolen om zich terug te trek ken „uit de bezette Arabische ge bieden". zonder te specificeren wel ke gebieden dat dan preaies waren, in ruil voor Arabische erkenning van Israel en de vrede. Egypte en Jordanië gingen hier mee akkoord (Syne niet) maar bleven aandringen op een volledig terugtrekken van Israël voordat ze zouden toestemmen in directe on derhandelingen. Israel verklaarde zich ook formeel akkoord, maar eiste directe onderhandelingen zon der concessies vooraf, d.w.z. geen toezeggingen tot terugtrekken. Naarmate jaren van vruchteloze V.\r-diplomatie voorbijgingen, ver hardde zich het Israëlische stand punt Nieuwe joodse vestigingen in de Golan, Gaza, Sjarm-el-Sjeik en op de westelijke Jordaanoever we zen er op dat Israël deze gebieden bij welke oplossing dan ook zou blijven vasthouden. In het begin van dit jaar. toen de Arabieren nog geen enkel gebied terughadden en de onderhandelin gen vaster zalen dan ooit. besloot Sadat tot een laatste vredesoffen sief. Zijn gezant Ismail Hafez kreeg de opdracht om ïedete kans ,aan te grijpen. Als het westen Is rael niet meteen kon overhalen tot het principe van volledige teiug- trekking, zou Egypte genoegen ne men met een gedeeltelijke terug trekking plus de belofte van een uiteindelijk zich volkomen terug trekken van Israel. Maar directe onderhandelingen met Israel ble ven uit. In Washington ondervond Ismail sjmpathie van de kant van presi dent Nïxon en de toenmalige mi- ■f cf' v"- x Sadat Assad ni.ster van Buitenlandse Zaken William Rogers. Zijn gesprekken met hen. zo zei Ismail na al loop, waren warm, objectief en vrucht baar. Maar binnen enkele dagen -werd al zijn hoop de bodem inge slagen. Golda Meir liet in Wash ington weten dat ze slechts direct met de Arabieren wenste te onder handelen en dat er niet kon worden gesproken over Golan en Sjarm-el-Sheik. Toen Golda Meirs verklaring binnen enkele dagen werd gevolgd door de verklaring dat de VS nog eens 48 straaljagers aan Israël zou den leveren, zag Sadat zijn ergste vrees bevestigd. Amerika kon, of wilde, Israël niet voldoende onder druk zetten. Als er één moment was dat de huidige oorlog onver mijdelijk'werd, was dat het wel; - De reconstructie van de weg die haar oorlog leidde, voert langs de onderhandelingen binnen de Arabi sche wereld die het nieuwe pact. mogelijk maakten. De hoeksteen van het Arabische oorlogsplan is het pact tussen de presidenten Sa dat van Egypte en Assad van Sy rië', gesloten op 32 september m Cairo. Hun conferentie bekroonde maanden van onderhandelingen over de te voeren strategie. Sadat accepteerde de Syrische eis om haast le maken met de voorbe reiding tot de oorlog. Assad gaf 2ijn ambitie van totale oorlog te- gen Israël op in ruil voor het veel beperkter doel van Egypte: het heroveren van de bezette gebieden. Het eerste teken dat Sadat de doodlopende weg der diplomatie had verlaten, kwam op 26 maart van dit jaar precies tien dagen nadat het initiatief van Ismail was vastgelopen. Sadat liet de Volks vergadering in Cairo weten dat hijzelf het premierschap op zich nam. Hij zei tot, het parlement: „Totale confrontatie met Israel is.onver mijdelijk geworden, of we dat nu waarderen of met. Het ieger zal de oplossing moeten brengen, welke offers dit ook van ons zal vergen. We moeten de wereld laten weten dat wij er zijn en dat wij an 'eren onze wil kunnen opleggen." Jaar eerst, aldus Sadat, moeten wij de opbouw van het leger voltooien en een diplomatiek offensief ont plooien binnen de Arabische we reld. Hij herhaalde zijn bedoelin gen in een interview met News week (zie HVV van dinsdag 10 ok tober, pag. 4). 'Iedereen zal achteraf moeten beamen dat Sadat verbijsterend eerlijk en duidelijk is geveest. Sa dat had met even zoveel woorden gezegd dat Egypte wilde vechten om de Sinai te bevrijden, maar vrijvet niemand wilde hem gelo ven. Het alleen opnemen tegen Israel, dat kon Egypte evenwel niet. De twee landen die het meest als bondgenoot in aanmerking kwa men. waren Jordanië en Svrié. waarvan eveneens gebieden bezet werden gehouden. Maar er varen moeilijkheden. Egypte en Svrie hadden een jaar tevoren alle be trekkingen met Jordanië verbro ken, terwijl ze er onderling zeer verschillende ideeen op na hielden. De kernvraag die Egypte en Sy rië eerst moesten oplossen was: wat wordt de inzet van de komen de ooiiog het heroveren van de bezette gebieden of het bestaan van de staat Israël, zoals Syrië vilde? De onderhandelingen die leidden tot de beslissing dat de bezette ge bieden inzet van de strijd moesten worden, bleken lang en moeilijk. Op 2 april, precies een week na Sadats aankondiging dat de oorlog op handen was. had de eerste ge zamenlijke stafbespreking plaats, toen de Egyptische minister van Oorlog, generaal Ahmed Ismail, een driedaags bezoek bracht aan Damascus. De eindeloze stroom van strategie-besprekingen die jiaarop volgde, geeft aan hoe intens de on derhandelingen verliepen. 21-22 april: Arabische stafchefs komen bijeen in Cairo. 8 mei: Generaal Ismail doet Da mascus aan, via Irak. 19 mei: Sadat brengt bliksembe zoek aan Damascus. 6 juni: Syrische militaire delega tie arriveert m Cairo. 12 juni: Sadat vliegt naar Da mascus voor bespreking met Assad. 2 juli: Syrische minister van Buitenlandse Zaken kondigt m Cairo aan dat Egypte en Syne een gemeenschappelijke Midden-Oos- ten-pobtiek zullen gaan voeren. 5 augustus: De Egyptische genc- raal-majoor Abdel-Latif Najjar houdt m Damascus besprekingen met Syrische opperbevelhebbers. 15 augustus- Mohammed Zayyat, minister van Buitenlandse Zaken van Egypte, bezoekt Damascus. Uit de beschikbare gegetens moet worden afgeleid dat de twee doorslaggevende besprekingen in Hoessein dent Assad op 19 september jn Cai ro aankwamen, waren de meeste diplomatieke cn militaire verschil len uit de weg gerutmd. Syrië had concessies gedaan, Egypte had toe gezegd de voorbereidingen te Ver snellen en Jordanië was' weer in Het Arabische kamp gehaald. Het feit dat Jordanië met van nieet af aan mee ten aanval zou trekken vanwege de schamele luchtverdedi ging. was door Sadat en Assad geaccepteerd. Maar koning Hoes sein zou tenminste niet verrast worden door een voor hem totaal onverwacht losbarstende oorlog. De enige valse noot kwam van, de kant van de Falestijnen, Zij waren teiecht bang dat ze buiten de oorlogsvoorbereidingen werden gehouden. Het 'gevaar van Pa lestijnse bedreiging van alle zorg vuldige oorlogsvoorbereidingen was overduidelijk. In de dagen na de „top" in Cairo zetten de drie be trokken landen alles op alles om de Palestijnse en andere oppositie de tanden uit te trekken. Syrië bijvoorbeeld .sloot een ra diostation dat aan de lopende band het omverwerpen van het regime van koning Hoessein in Jordanië bleef etsen. In Jordanië kondigde koning Hoessein een algemene am nestie af voor alle Palestijnen in de gevangenis In Egypte liet Sadat weten dat alle aanklachten tegen dissidente studenten cn „ongehoor- Jan hoopt dat Israël zal winnen en Marie staat aan de kant van de Arabieren. Dat is een dagelijks waarneembaar verschijnsel. Maar ik wil weten: waarom? Al lebei komen ze met argumenten. Daar .bestaan hele verzamelingen van. Het is de munitie van de mondelinge oorlog. Met luchtbrug en al. Want wie het gevoel krijgt, dat hij zijn kruit heeft verschoten, loopt gauw naar een bijeenkomst van de zionisten of van het Pales tina Comité om zich van nieuw materiaal te laten voorzien. De te levisie is zoiets als de internationa le wapenhandelaar, die aan alle strijdende partijen levert. Discussies tussen Jan en Maric hebben eigenlijk 'geen zin. Want zolang je elkaar met argumenten bestookt, is er op elk woord een weerwoord. En er bestaat een na tuurlijke of strategische neiging om uit jc verhaal weg te laten wat niet zo goed in je kraam te pas komt. Van Jan hoor je eigenlijk nooit onomwonden dat Israël het toegewezen stuk land door verove ring heeft uitgebreid. Van Maric verneem je nimmer, dat de Pale stijnen al 25 jaar lang een eigen staat hadden kunnen hebben als in 1948 de Arabieren niet hadden be loofd, dat ze hcél Palestina konden krijgen. Waar begin je met de argumen ten? Bij Abraham, Isaac en Jacob? Bij het Romeinse imperialisme, dat in de eerste eeuwen van onze jaar telling de joodse verstrooiing ver oorzaakte? Bij de Turken, die sinds 1517 over Palestina heersten? Bij het zionistisch congres van 1897 in Bazel? Bij MacMahon, die iets be loofde in 1915 cn Balfour, die weer wat anders beloofde in 1917 - zo dat Palestina niet zozeer het be loofde land werd alswel "het te vaak beloofde land"? Met het geschiedboek in de hand kun jc zo nog een tijd doorgaan. Wil jc het juridisch voor elkaar hebben, dan moet je wijzen op het verdelingsplan van de Verenigde Naties van 1947. Met een ondubbel zinnige meerderheid aanvaard, maar door dc Arabische wereld met een militaire aanval beant woord. Want toen waren ze nog niet zo preuts met VN-resoIuties. Jan en Maric zijn niet tot hun standpunt gekomen door 'aile argu menten voor en tegen op een rijtje te zetten. Een politiek standpunt komt zelden op die manier te voor schijn. Een politiek standpunt is een gevoelsmatige reactie, waar jc later de argumenten bij zoekt. En hoe zo'n gevoel is samengesteld - dat is een ingewikkeld stuk ziel kunde. Dat is een mikmak van be langen, angsten, opvoeding, gewe tenswroeging, agressiviteit, erva ring, verwachtingen en ga maar door. Zo ziet Jan een eeuwenlange ge schiedenis van pogroms cn joden haat. Hij heeft het voor zijn eigen gemoedsrust nodig, dat de joden eindelijk vrijheid en veiligheid len vinden. En hij ziet, terecht oï ten onrechte, maar zeer- begrijp lijk, de superpogrom naderen als hij hoort hoe de voormalige Hitlèr- spion Sadat zich achteloos bereid verklaart miljoenen mensen tt af. feren. Marie ziet de mensonwaardige kampen vol Palestijnse vluchtelin gen, waar met geen goedewil iets aan te doen schijnt te zijn. En 7» wenst geen wereld te aanvaarden waarin dat mogelijk is. Je zou zeg.' gen: die twee moeten weinig moei- te hebben elkaar te vinden. Uti •gaat in wezen orti hetzelfde pro bleem. Maar één iactor doorkruist alles: wie over wapens beschik», wordt door het gevoel van macht bedorven. Dat is vandaag de een en morgen de ander. En het is een knappe jongen, die ons kan vertel len hoe wij aan dit menselijk euvel kunnen ontkomen'. PIET HEIL Damascus plaatsvonden: op 12 juni toen Sadat zijn ambtgenoot Assad wist over te halen om slechts een beperkt doel na te streven en op 5 augustus toen overeenstemming werd bereikt over de te volgen tac tiek Het pact tU"cn Egvpte cn Syrië weid uiteindelijk geratificeerd in Cairo op 12 september, tijdens de top tussen Sadat. Assad en Hoes sein. De top speelde een beslissende jol m de Anjbische vootbereidin gen, omdat daar eindelijk de deli cate taak om Jordanië terug te vooien m liet Arabische kamp met succes werd bekroond. Toen koning Hoessein en presi- zame" journalisten zouden worden ingetrokken. Tegelijkertijd werden „gematig de" Palestijnse leiders zoals Arafat geraadpleegd om erachter te ko men hoe zij stonden tegenover het indammen van „wilde" guerrilla- acties in geval er een oorlog zou uitbreken. De topconferentie had niet alle Arabische verschillen uit de wereld geholpen, lang niet. De hoop was het beperkte doel van de bevrij ding van de bezette gebieden van Syrië en Egypte te bereiken om zo een stuk sterker te staan bij on derhandelingen over al die andere Arabische wensen - zoals de wes telijke Jordaan-oever, de rechten der Palestijnen en bovenal de pe nibele kwestie „Jeruzalem". Maar voorlopig stond het doel van de oorlog duidelijk vast, De Arabische Liga. een losse confede ratie van Arabische staten, hechtte er zeer veel belang aan dat die boodschap niet mocht worden mis verstaan door de wereld. Vorige week maandag, toen de wereld be gon te realiseren dat in het Mid den-Oosten de vierde en bloedigste van alle Israëlisch-Arabische oor logen was losgebarsten, ging et- van Cairo een dringend geheim telexbericht uit naar alle leden en sympathisanten van de Arabische Liga waar ook ter wereld. Het bevatte in extenso het Ara bische standpunt en besloot: „Con cluderend staat vast dat de Ara bische actie gerechtvaardigd, mo reel verantwoord en legaal is vol gens artikel 51 van het Handvest van de Verenigde Naties. Er is geen sprake van agressie, geen sprake van een poging om gebie den te bezetten of te veroveren. Maar het terugveroveren en be vrijden van aile bezette gebieden is een heilige plicht voor alle vrije, zichzelf respecterende volken." Het contrast met de wilde Arabi sche oorlogspropaganda van 1967 was opmerkelijk. Toen de oorlog uitbrak, haastten "de Israëlische lei ders zich uiteraard te verklaren dat hun staat wedexom gewikkeld was in een strijd om*het voortbe staan van hun natie. Maar tot op de dag van vandaag is er niets dat erop wijst als zóu Egypte of Syrië zijn afgeweken van het beperkte doei zoals zij dat in hun telexbe richt openbaar maakten. De werkgeverslobby in de Kamer heeft zich de afgelopen dagen- duchtig geweerd. Schouten (A.R.), die namens de drie confessionelen sprak vond zelfs dat het vergun ningenstelsel tegen de christelijke visie op de maatschappij ingaat. Hij zei dat tegen de katholieke werkgever Lubbers, die de KVP aan het kabinet heeft afgestaan. Het daverde weer van de plei dooien voor de eigen verantwoor delijkheid van het bedrijfsleven alsof nu nóg niet bewezen is dat die eigen verantwoordelijkheid niet veel verder reikt dan de eigen neus lang is. Maar goed, het zal allemaal best goed aflopen, want Den Uyl heeft gedaan wat wij vurig van hem ge hoopt hadden. Hij wil niet door de knieën voor de behoudende uitleg van een christelijke visie op de maatschappij. In een gesprek ach ter de schermen heeft hij Andries- sen laten weten dat hij desnoods het „onaanvaardbaar" over heeft voor de wet selectieve investerings regeling en daar heeft hij groot gelijk m. Ais dit eenvoudige ver gunningensysteem voor een nood- gebied al niet mag van de confes sionelen kunnen we nog veel meer vergeten. Overigens merkwaardig dat de angst voor de overheid, zo groot is bij een club die vijftig jaar de dienst in die overheid heeft uitgemaakt. Zelfkennis? Het wordt tijd dat ik nog eens onderdak verleen aan een oude be kende logé in deze rubriek, mr. Harm van Riel (VVD). Op hot feest van het zestigjarig Liberaal Vlaams Verbond heeft de tweede man van "onze" VVD de Belgen eens haarfijn uit de doeken gedaan hoe het bij ons met de politiek is gesteld. Het zit zo, volgens Van Riel: „Het kabmet staat onder lei ding van de zonder twijfel bekwa- Mr. Harm. van Kiel, het orakel van de VVD. Naast hem partij- voorzitster Haya van Someren. me en fatsoenlijke socialist drs. Den Uyl, wellicht de enige man van wezenlijke politieke betekenis in de gehele combinatie. De confes- sionele coalitiegenoten doen zich vertegenwoordigen door figuren van het tweede plan. Een mengsel van opportunisten, christen-socia listen en gelegenheidsfiguren, zoge naamde stop-gaps, gatenopvullers. De laatsten moesten mede dienen om het kabinet in de ogen der wat behoudendere katholieken een be scheiden mate van decentie te ver schaffen." De Belgen zullen na afloop wel blij geweest zijn met het bestaan vaii hun noordelijke grens, want, zei t£an Riel: „De directe belastin gen. worden in Nederland vastge steld en gei'hd op meedogenloze wijze, een manier die buiten Enge land en Scandinavië nergens na volging vindt, terwijl de zoge- .naamde inkomensnivellering - het bestelen der burgerij onder druk der rode vakbonden - door het ka binet Den Uyl met ijver en toewij ding wordt ondersteund. De Nedei- landse burgerij is door dit alles in hoge mate gealarmeerd en actief geworden. Het gaat nu om haar voortbestaan als onderdeel van het Nederlandse volk." Over de KVP: „Wat vandaag overbleef is een groep van door liet Eoeval bij elkaar gebrachte drenke lingen. samengeklonterd op een verbrokkelend vlot, en dat temid den van een noordwester orkaan. Er is kraak noch smaak meer aan het clubje, een leider ontbreekt en de vraag is nog uitsluitend wie misschien als individu zal overle ven. Het koolwitje, het gele vlin dertje met de zwarte stipjes op de vleugels - die zwarte stipjes staan voor monseigneur Gijsen - vloog uit en slechts een verschromDelde concon bleef achter." En: „De leider van de Nederland se Rooms Katholieke Tweede Ka merfractie mr. Andriessen is eerder een verstandig kind in de boosheid dan hoofdschuldige. Achter hem immers staat de aartsengel, geval len, Lucifer, die het Roomse Paleis in brand stak. Deze staatsman, dr. ir. Dick de Zeeuw genaamd, ver enigt in zich alle kwaliteiten van een gekookte kreeft: de politieke kleur, de staatkundige behendig heid en de vooruitziende blik. Wat zich bij de confessionelen afspeelt is bijna uitsluitend onbelangrijk "gekibbel van eerzuchtige diadooch- jes, die al twistende de erfenis van een Romme, een Beel, een Coiijn verdobbelen, zulks onder het sluwe hoongelach van drs. Den Uyl en de zijnen. Hoe anders ligt dit bij ons libe ralen. Wij worden aangevoerd door de jonge Wiegel. Iemand die naar znn aard en politieke talent boven ons alien uitsteekt en die wij gaar ne als onze leider aanvaarden. Wiens woord voor ons, bij alle li-, berale terughoudendheid toch wet is omdat wij >n hem geloven." Tot zover Van Riel in Belgie. 'ife Nog iemand om te laten praten is Jan Terlouw, de opvolger van Van Mierlo; als fractievoorzitter van D'66 in de Tweede Kamer. Hij sprak bij Moviekat: „Van een man zegt men nimmer dat hij een kater is, hoogstens dat hij er een heeft. Soms leidt dit toK misverstanden.-,; Als ik zeg: dr. \V. Drees jr. heeft -* een kater, dan weet u onmiddellijk wal ik bedoel - u /uit wellicht vragen-'cen angora of een Cyperse - maar als ik opmerk dat de heer Mellema of de heer Smalletibroek een kater heelt, dan koopt u mis schien een zoute haring: goed voor alle gevallen." Toen Jan Terlouw deze grap op .zipi drinkende oud-collega's verzon wist hij nog niet dat hij zelf een geweldige kater zou krijgen van de verkiezingen m Zaanstad. Zijn hele club trouwens. Het Rotterdamse-;* D'66' overweegt zelfs om maar he-" lemaal met meer mee te doen aan dc raadsverkiezingen na liet weg vagen van D'66 in Zaanstad. Mis schien niet zo onverstandig. Wel onverstandig natuurlijk om aan een plaatselijke verkiezing in een rood bolwerk als de Zaanstreek zo veel waarde te hechten, maar een club die z'i weinig moreel heeft dat het van zo'n plaatselijke verkiezing diep m de put zit heeft eigenlijk geen recht meer om nog mee te vechten. Verstandiger is De Brautv, wiens club (DS70) gehalveerd werd »m Zaanstad, maar die duidelijk liet merken dat hij niet vindt dat Zaandam nu uit mag maken of de club nog levensvatbaar is. Plaatse- f lijke factoren, nietwaar? Trouwens toch amusant hoor, die comments-,, ren van politici op zo'ii plaatselijke verkiezing Neem nou zo'n An driessen (KVP). Die verklaart gias-'i; hard dat de winst van de KVP infl Zaanstad de opiniepeilingen van de laatste tijd logenstraft. Kom, ta>m<§ Frans, zou ik willen zeggen, dat J meen je niet. liet verlies van de KVP komt niet uit de getoo's.. De,, slag zal m het zuiden' vallen. Tot straks dus. fi

Gemeentearchief Schiedam - Krantenkijker

Het Vrije volk | 1973 | | pagina 2