O S, Dronken Proloog met première in Quibns i m Op heterdaad betrapt nederlandt tv/radio ZATERDAG 3 JANUARI 1976/HET VRIJE VOLK/PAGINA 2 A wm jcW - De temperatuur in het bedrijfje is gestegen, vader en zoon gieten het aluminium in de vormen. Pieter Langeveld (65) aan het draagijzer meet de kroes. (door BRAM UIL) 'CHEEDAM herbergt vele bijzondere ambachtelijke bedrijfjes. Ze liggen vrijwel alle verstopt in 'de stad. Het lijkt wel of de Schiedammers niet willen weten dat ze bestaan. Dat is vast de angst om te worden aangezien als een stad die jaren achterop is gebleven. Matrijs te dui^r Het gieten JX:' 150 kilo Het vormen Redactie editie Schiedam: Hoogstraat 76 Schiedam Telefoon (010) 265205 266646 Zoon Peter op de zolder tussen de mallen; rechts onderin ligt nog een hoedenvorm. P 15-jarige leeftijd wordt Pieter Langeveld (65) op het ge meentehuis van Keihei ge vraagd of hi; een vak wil leren. Door bemiddeling van de ar beidsbeurs komt hij in de giete rij van de scheepswerf Furness. Daar gieten ze vooral giganti sche scheepsschroeven. Hij leert er in zeven jaar het vak en gaat bij Meyer en Stegman klein werk vormen en gieten. Hij maakt dan o.a. consoles voor Ja- min. sierwerk en zinkplaten met rust in vrede. Na de Tweede Wereldoorlog begint hij voor zichzelf op de Noordvestsingel in Schiedam. In de „konijnenbuurt" zoals Schie dammers het daar noemen door de hofjes en steegjes, giet Pieter hoedenvormen, want in die ja ren draagt bijna elke vrouw een hoed. Op een paar passen af stand van zijn bedrijfje ligt de Sociale Werkplaats. Als de buurt wordt gesaneerd zoals dat heet wordt Pieter ge dwongen te verhuizen naar de oude veterfabrick aan de Dara- iaan in Kethel. Maar ook daar wordt gesaneerd. Na onenigheid met een compagnon vestigt hij zich in de Kreupelslraat. En driemaal is scheepsrecht: met een schamele 5000.- verhuis- vergoeding trekt een vermoeide Pieter naar de Nieuvvstraat. Be-, halve zijn dagelijkse werk heeft hij dan "s avonds de bedrijfs ruimte geschikt gemaakt van zijn nieuwe adres. Zijn zoon Pe ter (26) komt helpen als hij de Technische school heeft doorlo pen en besluit te blijven. Met z'n tweeën werken ze flink door. De orders blijven gestadig komen. 5 t En dan komt er een domper op het nijvere ambacht. Het pand Hoogstraat 196 verwisselt van eigenaar en daar is de Nieuvvstraat 45b de achteruit gang van. Die heeft de nieuwe eigenaar nodig. Er zal nog veel gepraat moeten worden tot er een akkoord is bereikt. Er is nu nog een sfeer van vertrouwen. En dan wordt het opnieuw ver huizen duktie in stof en hitte. Het is een bijzondere produktie. Want Pieter cn Peter Langeveld gie ten hun vormen nog in de aar de. We volgden twee dagen pro- !lll!lllliiilllllllllllllilllill!tlllilltll!lll!i!l)ltlllltlll Pieter en Pe Ier Er komt wel eens iemand de gieterij binnen met een voorwerp m de hand. Die vraagt dat even af te drukken in de aarde en te gieten. Kijken of dat leuk wordt Vader en zoon Langeveld vragen, dan. altijd of meneer even wil wachten. Dat wordt een lange zit. Vormen en gieten is met zo eenvoudig als zandtaar ten bouwen. gieten nog vormen in aarde Tussen de etalages met televisietoestellen en gasfornuizen-zit een vale bruin geverfde deur. Aan de overkant daarvan vernauwt De Waag de doorgang van de Nieuvvstraat, Er zit een emailie bordje van de Metaalunie op die deur. Nummer 45b, het adres van een van de allerlaatste gieterijen in Nederland die nog werken met de hand, mallen en Brussels aarde. Als je de bruine deur door gaat loop je door een steegje, passeer je een tweede deur, een stikdonker gangetje en een der-, de deur. Dan sta je in een met bruingeel stof bedekte bedrijfs ruimte. Hecht voor je uit hangt een mechanische zeef. In de hoek ligt de met de schop plat geslagen aarde opgetast. Er staan twee raamwerken om eenvoudige vormen door middel van een krik af te drukken. Ze kunnen zelden gebruikt worden. Achter het muurtje wat de rutmte breekt staat de smelto ven, verzonken in een betonnen put met stalen platen. De oven werkt op gas. In .de uiterste hoek van de ruimte zie je een werkbank, een ijzerhntzaag en een slijpsteen. Er is nog een soort keukentje waar een kof- fiezetapparaatje pruttelt. De transistorradio staat zachtjes aan en vader en zoon zitten ge knield bij hun vormen. Pieter Langeveld vertelt hon derduit over zijn vak. Geen moeite is hem teveel Hij vertelt het desnoods drie keer. Er ko men hier immers bijna 'nooit bezoekers. Alleen de oude op- windbare klok, waarvan de wij zers en de cijfers door stof en roest nauwelijks meer leesbaar zijn, vertelt dat de tijd doorgaat. De Langeveld's zijn rustige en harde werkers. Er vait binnen niets waar te nemen van het warrige en haastige buiten. Er zijn misschien nog een der tig van dit soort gieterijen in ons land. Maar dat zijn bijna allemaal koper- en ïjzer-giete- rijen. Het grovere werk noemt Pieter dat. Het gieten van alu minium stelt hoge eisen aan de gietvorm, het is fijn werk. En het heeft de naam Langeveld groot gemaakt De tijd heeft het werk na tuurlijk veranderd. Si ids sep tember 1971 wordt er r.iet meer met een cokesoven gesmolten die een mud of tien b -andstof per vier weken nodig had. Nu staat de cokesoven naast de werkbank Want weten doe je her maar nooit.... Het vormen gebeurt in ijzeren ramen waarin de mal wordt ge plaatst. De mal wordt rondom opgevuld met aarde die als merkwaardige eigenschap heeft dat als je het in de hand sa mendrukt er een hechte bal ont staat. Het heeft een vettig ka rakter en het wordt gewonnen in de mergelgroeven van Belgie. Het Brussels aarde zoais het wordt genoemd is meer d,n eén keer bi) het gieten te gebruiken. Om de mal heen "wordt de aarde met de hand gezeefd, want de kleinste oneffenheid kan het gladde oppervlak van het gietsel aantasten. De aaide wordt aangediukt met een spitsstamper en een platstamper voor de toplaag Dan met een stalen liniaal gelijk met de bo venrand van net raam afgesne den. Met een blaasbalgje wot- den de propjes aarde weggebla zen die mets in de voim te zoe ken hebben. Hierna wordt het raamwerk gekeerd. Je kunt de mal zien zitten. Er wordt een tu eede raam op geplaatst en ge vuld, gestampt en afgeweikt zoals daarnet Als je de twee raamwerken van elkaar neemt kun je met een bouten hamertje de voervorm (de ma!) eruit tik ken. Dan hgt de gietvorm voor je open. Een prachtig gezicht. Zijn er dan nog oneffenheden, dan worden die bijgewerkt met lancetten. Zij lijken op lepeltjes. Pieter Langeveld, die aan een moeilijkere mal bezig is als zijn zoon, lijkt op dat moment op een restaurateur. Als de ramen zijn vastgezet met bouten en moeren tegen de opwaartse druk, en een ingiet- pijpje van ongeveer 20 cm is ge plaatst staat de vorm gereed om gegoten te worden. De vorm is maar een keer ie gebruiken. Peter maakt vijf vormen gietklaar vandaag. Het zijn kegels voor een aardappel- schilmachine. Bij de fabriek waar ze worden afgeleverd wor den messen ingefreesd. Pieter maakt twee vormen klaar. Twee moeilijke. Het is een schijf voor dezelfde machine met sleuven van een centimeier dun, waar ook later messen in worden ge freesd. Ais je de mal uitneemt zouden de sleuven uiteen kun nen vallen. Daarom steekt Pie ter zo'n driehonderd stalen naalden ter versteviging in de sleuven. Het keren moet hij sa men met Peter doen, want al leen de mai weegt al 1j0 kg. Va der en zoon hebben nooit ruzie Er valt geen ongetogen woorr, en het rustige karakter van bei den en het gestadig werken met grote nauwgezetheid en vakbe kwaamheid, dat alles verklaart wellicht de grote kwaliteit van het gietwerk. "Waarom wordt er .zoveel moeite gedaan in gietvormen die je maar een keer kunt gebrui ken? Hoe komt het dat de giete rij nog zoveel orders heeft en zelfs een rooskleurige toekomst in het vooruitzicht heeft wat haar bestaan betreft? Het ant woord is niet zo moeilijk. Een matrijs voor machinaal gieten kost 20 a 30 duizend gulden. En de hele mallenzolder van giete rij Langeveld staat vol met vor men die zo weinig per jaar moeten worden gegoten dat een matrijs of kokil daarvoor te duur ie. De overt is gebouwd m Cuyk en verhit de staven aluminium tot 6 a 700 graden Celsius. De broodjes komen van de Duitse metaalindustrie. De legering is 87"u aluminium en 13»n sehcium als verharder om het aluminium draaibaar en tapbaar te krijgen. SCHIEDAM - Nadat hij met succes een inbraak had gepleegd in Bazar 1001 aan het Broers- veld, werd de 20-jange F.J.S. door de politie aangehouden. Even te voren kreeg de politie de melding binnen dat er een inbraak werd gepleegd in de winkel. Op het moment dat de pohtie bij de bazar arriveerde zag men de jongeman, die geen vaste woon- en veibhjfpiaats heeft, wegwandelen met een stapel vuurwerk onder zijn arm. Di rect na zijn aanhouding bekende hij, volgens de politie, erg viot dat hij eerst de etalageruit van Bazar 1001 had vernield, om vervolgens het uitgestalde vuur werk weg te nemen. De pohtie zegt dat FM.S. geen onbekende voor hen' is; voor een verder verhoor wordt hij nog vastge houden op het politiebureau. SCHIEDAM - De pohtie heeft op de Burgemeester Knappert- laan in de buurt van de Bos- boomlaan de 42-jange M.D uit 1 Vlaardingen aangehouden, in een dronken bui was de man achter het stuur van zijn auto gekropen, knalde toen eerst te gen een boom en reed daarna een lantaarnpaal omver. Omdat de beide blaasproeven positief uitvielen, werd de Vlaardingcr voor een bloedproef meegenomen naar het politiebu reau aan de Lange Nieuwstraat Toen dit achter de rug was bracht de politie de man naar het Noletziekenhuis, wapr hij aan zijn verwondingen werd be handeld. Daarna reed men hem t ter ontnuchtering weer terug naar het politiebureau. Door de twee botsingen werd zijn auto zwaar beschadigd. V HSL De glimmende broodjes wor den op de oven voorverwarmd anders springen ze- de kroes uit. i De oven staat aan en blijft 1 minuuu; :blazeii om ..«-.schoon te worden. De smeltkroes gemaakt vancarberuridum 'Jstaat jn de. oven' op ëeh onderlaag 'van 'het zelfde materiaal. Na-1 minuut is de temperatuur bereikt en slaat de oven aan.. Op -een winterse dag zoals nu doet dat aange naam aan. maar m' de zomer is het niet.te harden? Pieter heeft nu ook druppels op zijn voor hoofd staan. Eij zit 40 kiio alu minium m de kroes om in 5 kwartier vloeibaar te worden." Peter draait een shagje en luis tert naar zijn vader die vertelt over vroeger. Over de verschil lende hoedenvormen. Mallen waar de hoeden *door middel van stoom mee werden ge vormd. Over de tijd na de oor- - log dat je geen me'aai mocht verwerken. Over het verdwijnen van oude ambachten. Dan slaat de oven af. De ruimte is bloed heet. Het deksel wordt van de oven gedraaid. Vroeger moest je dat met z'n tweeen eraf tillen. Dat hoeft nou gelukkig niet meer. Aan het draagijzer tillen de Langeveld's de kroes uit de oven. Even moet het aluminium afkoelen. Tot aan het moment waarop vader deskundig aan de kleur ziet dat hel een lekker papje is. Het soortelijk gewicht van het vloeibaar aluminium wat nu zo helder als water lijkt bedraagt 2,7. Er worden twee flinke lepels vuil uitgeschept. Op alle gietvormen liggen nu gewichten om de opwaartse druk tegen te gaan. Op Pieters mallen nog altijd een gewicht van 150 kiio. Dan schuifelen ze ieder aan een kant van het draagijz,er van de oven naar de vormen en gieten ze vol, waar bij er nog moet worden nage- vuid door de inkrimping van het aluminium, wat ontstaat door de afkoeling. Er stijgt rook uit het Brussels aarde. In het gietloonje zie het gietsel stollen. Een moment wordt er ge wacht, dan wordt met hamers de samengebalde hete aarde uit het raam geslagen. Op de beton nen vloer ligt het resultaat. Geen zichtbare bramen. Het gootje is een knots geworden die straks nog moet worden af gezaagd. De aarde wordt bijeen- geschept en besproeit met water. Het kan nog wel een keer ge bruikt worden, Pieter loopt naar de werkbank en laat wat sier- gietwerk zien. Een jachtschotel uit 1755 en een bord met paar- denhoofden" in tin nagegoten. probeersels die Pieter in kont- akt bracht roet de tingieter uit het Rotterdamse Delfshaven. Maar voor siergietwerk is wei nig" tijd, Er, moet brood op de plank komen, Geen dag arbeid kan" gemist wórden. „En den Uyl maakt het ons niet gemakkelijk", verzuchten beiden, „We hebben het niet slecht maar -ach, de vrouwen willen ons graag eens een dagje in de week thuis zien maar dat gaat eenvoudig met." Het giet werk van Langeveld heeft er ■zijn faam door gekregen. Het harde werken heeft zijn resulta ten opgebracht. Vreemdsoortige industrien doen een beroep op de gieterij. Frames voor de Nederlandse Speciaaldrukken'jen, naamplaat jes, kapjes, vermen voor het va cuum trekken van plastic, vlees- en patat-bakjes (sinds de olie krisis niet meer zo m trek) en de wandplaten voor de Maas- tunnelverhchting m Rotterdam, wisselen o.a. elkaar af. Onlangs is hij 65 geworden maar ze zegt Pieter; -„Voorlopig stop ik nog niet met werken, want ik zou met weten wat ik thuis moet doen". Later vertelt hij dat stoppen* over -zo'n- jaar of drie wel nodig is. En dan^kan Peter het bedrijf voortzetten. Dat "doet hij metplezier. Als het maar niet tegen zit, zie je ze denken. Want verhuizen met een dure gasinstallatie is niet gemakke lijk. -En waar vind je een ge schikt pand? Vragen die de fak- tor tijd moet oplossen. Want de tijd gaat nu een woordje mee spreken bij alurrumumgietenj Langeveld. IIIIIIIIIIIIIIIIIIllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllilllllllllllllllMIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIII SCHIEDAM - De Eindhovense toneelwerkgroep Proloog brengt morgenavond 4 januari in de Quibus aan de Langè Haven de lande lijke premiëre van de produktie „Schoiierenverzetjc". De opzet van dit nieuwe programma over het onderwijs is niet, zoals voorheen, gebaseerd op een bestaand thema. Proloog heeft „Scholierenver zetje" gemaakt aan de hand van gesprekken met leerlingen over hun directe ervaringen op een scholengemeenschap. Globaal bestaat „Scholieren verzetje" uit het verhalen van de pogingen die scholieren van de scholengemeenschap „Rigi- diuscollege" doen om ondermeer tijdens de lessen, m de school krant en in het schoolparlement allerlei onderwijsproblemen aan de orde te steiien. Hoewel die pogingen met veel resultaat hebben, ontstaan er uiteindelijk toch diverse kleine acties in verschillende schoolklassen. Met behulp van, zoals Proloog het noemt, onrechtvaardige straf maatregelen drukt de schoollei ding die acties de kop in. Naast dit alles geven de con cierge van de scholengemeen schap en de zestiende eeuwse rijke koopman Rigidius. naar wie de school werd vernoemd, in „Schoherenverzetje" hun vi sie op school en maatschappij Aan het eind van het pro gramma stellen de vijf spelers van toneeiwerkgroep Proloog het pubhek de vraag: „Als je inzicht wilt verwerven in de re latie van school en maatschappij en strijd wil voeren voor funda mentele veranderingen, waar moet je dan beginnen: binnen de school of juist daarbuiten?" Na afloop van een programma praten de mensen van Proloog altijd met hun publiek over het geen ze met hun toneelspel wil den vertellen. Tijdens de discus sies over „Schoherenverzetje" wil de toneelwerkgroep onder werpen aan de orde stellen als. Waarom is de school zo inge richt. Wat is de relatietussen schooi en maatschappij en wat kun je veranderen op school? Volgens Proloog valt hun nieuwe programma „Schoheren verzetje" te vergelijken met hun programma's die ze voor wer kende jongeren maakte. De lan delijke première van Scholie renverzetje" begint morgen avond om negen uur in de Qui bus. De toegang is gratis. ,li!lllHIIIIIII!lilillll!jllllII!ll!!lllillllllilllllll|l!lll!l!lllill!|||Hllllll||!llllllH|ll||j||linil||||lllll!IIH!lll!ll 4 NOS 1 15.30 Journaal VARA 15.32 O, gaat dat zo 16.15 Jong geleerd, oud ge daan 17.10 De film van ome TV71- lem NOS- 18.45 TV-iijf. voor-' Marokba- nen 18.55 Journaal AVRO v 19.05 Wie van de drie 19.40 Mash 20.05 Angélique (4) 21.35 Journaal 21.50 De Gebroeders Ham-., mond 22.40 AVRO's sportpanorama 23.20 Journaal IKON-NCRV 23.25 Het lied van de week NOS 18.45 Paulus de boskabouter 18.55 Journaal KRO 19.05 Peppie en Kokki 19.20 Q en Q 19.50 't Zand 33 20.00 Journaal 20.25 Het commando der wrake, western 21.50 B"andpunt 22.30 Hoera, we leven nog 23.20 Journaal ZONDAG TELEAC 14.30 Les Gammas les 19 15.00 - 15.30 Voorl. progr.: Pech onderweg NOS, 16.00 Journaal 16.27 Skiën: samenvatting World Cup 16.55 Voetbal- en Toto-uit slagen. IKOR 17.00 Vesper 17.30 Wilde Ganzen NOS 18.55 TV-informatie voor Turken 19.00 Journaal KRO 19.05 Wickie de Viking, jeugdserie (13)" 19.30 Assepoester, ballet 20.30 Pygmalion, toneelspel -i 22.10 Heel de mens: een progr. over menselijke mogelijkheden HV 22.40 Werk voor mensen, ar beid en vrije tijd NOS 23.00 - 23.05 Journaal IKOR-KRO-RKK 18.25 Woord voor woord NOS 18.30 Paulus de Boskabouter 18.35 Roques Rotseiland, tv- serie (1) 19.00 Panoramiek 1 19.15 Studio Sport met ca. 20.00 Lotto 1 20.30 Ot en hoe zit het dan met Sien? Homosexue-' le vrouwen 21.00 Oom Janus: een dubbel, portet van Europese bouwwerken en monu menten 21.30 Journaal 21.35 Markant: Dr. Arthur Lehning 22.40 Beeldspraak 23,05 - 23.10 Journaal. DUITSLAND 1 18 35 Pmocchio sprookje 1915 Akt 1950 Kurz vor 8 20.00 Journaal 2015 Mtr ist manches schon passiert, dokumentaire 21.45 Trekking van de lottogetaiien aansl jour- naai 22.05 Der letzte Wagen, Amerikaanse speelfilm 2340-23.45 Journ DUITSLAND II 18 00 Kung Fu tv-sorie 19,00 Journ 1930 Disco *7b 20 15 denn der Wind kann nicht lesen Engelse speelfilm 22,00 Journaal 22.05 Reportages interviews en lotto. 23.20' Wienerinnen. tv-spel 0.50 Journ DUITSLAND UI 18 00 Cristoph Columbus, film 18.50 Fehx de kat 19 00 Telegrammen 19 05 Voor Joe- gosl werknemers 19.15 Herdenkmgsprogr, 20.15 Rivhard lil. v Shakespeare 23,20-23 30 Songs van Shakespeare, BELGIE NED 18 00 Ti-ta-tovenaar 18 05 Disneyland, tv- serie 18 50 Inf progr 19.45 Journ 20.15 Su perstar 75 sportcompetitie 21.25 Akt 22.10 Kruts of munt. detectiveserie 23.00-23.1$ Journ ZONDAG DUITSLAND I 12,00 Journaiistenforum 12.45 Journaal Aansluitend weekjournaal 13.15 Regionaal journaal 14 00 TV-kntiek 14.45 Kinderpro gramma 15,15 Wereldkampioenschappen ^kien 16 05 Wir pfeifen auf den Gurken- kontg, filmserte 16.55 Task Force Police tv-serie 17.45 Reportage 18 30 Journaal 18.33 Sport 19-20 Reportages van buitenl korrespondenten 20.00 Journaal en weerbe richt 2015 Hande gut - alles gut klucht 21 30 Reportage uit Korea 22.15-2220 Jour naal en weerbericht DUITSLAND II 10.30 We» mmmt die Liebe ernst7 oude speelfilm 12 00 Zondag-concert 1250 We tenschappelijk progr 13 00 Journaal 13 02 Weckkroniek 13 45 K'euterprogr 14 15 Kim Sc Co. tv-sene 14 40 Homo musicus, dok serie 15 10 Journaal 15.15 Akt- Zorgen kind 1520 Rep over 50 jaar Lufthan sa 15 55 Sport 17 00 journaal 17 02 Sport» 18 00 Dagboek uit de Kath kerk 18.15 Bo nanza westernserie 19 00 Journaal 1910 Bonner perspective 19 30 Dokumentaire 20 15 Dokumentair progr 21.45 Journaal en sport op zondag 22.00 operafragmenten 22.50 Journaal DUITSLAND III 16 30 Muztekprogr 17.15 Mtt der Kamera 'dbei. tv-serie 18 00 Film over de ontdek kers v-olumbus Cook en Company 190™ Liederen dansen en beelden uit Grieken land 1915 Reportage 20.00 journaal en weerbericht 20.15 Amusementsprogramma. 21.00 The Common tv-spel 22.35-23.20 Goodbje PicgadPiy. film BELGIE NED. 15.00 De woonschuit Engelse lv_se"f T515 Gevarieerd rondagmiddagprogr 17.15 Sesamstraat 17.40 Concert 18.40 Ti-ta-toce- naar 18 45 De geschiedenis van het huwe lijk dokumentaire 19.45 Journaal 20,00 Sportweekend 20 30 Het gekroonde paard, toneeist 22 30 Journaal Zie voor radio pag. 13

Gemeentearchief Schiedam - Krantenkijker

Het Vrije volk | 1976 | | pagina 1