COVERT VAN BRANDWIJK VIJFTIG JAAR STEENHOUWER
Hele serie
inbraken in
Nieuwland
'uusuëJA
sehiedarr
ftederland2
radio
nederiandl
ZATERDAG 24 JANUARI 1976/HET VRIJE VOLK/PAGINA 2
(Van onze medewerker CARL VAN MEERENDONK)
SCHIEDAM/VLAARDINGEN - „Iemand die beeld
houwer wil worden, en in steen wil gaan hakken, zou
eigenlijk eerst voor een jaar of twee in een steenhou
werij moeten werken. Om het materiaal onder de knie
te krijgen".
„De meeste beeldhouwers kunnen eigenlijk niet eens
hakken. Dat komt door de vele andere technieken, die
er zijn. Een beeld wordt in brons gegoten, of ze maken
er zo'n schroothoop van. Mij ligt dat niet zo. Ik heb
bijna mijn hele leven in de steen gezeten".
y
Het Visserymonument.
Govert van Brandwijk, Beeldhouwer. Steenhouwer. Grafmonumenten in elke ge
loenste uitvoering.
Hakken
Eén van Van Brandwijks beeldhouwwerken, het via
duct in Vlaardingen oost.
Kunststeen
„Ik heb mijn hele leven in de steen gezeten".
Duur
Redactie
editie Schiedam:
Hoogstraat 76
Schiedam
Telefoon
(010) 265205
266646
Rietje Taverne, door iedereen hardhandig aangepakt
in onverschillig welke vergadering en door onverschil
lig welke partij.
SCHIEDAM - In enkele uren tijds hebben elf win
kels in Nieuwland een inbreker op bezoek gehad. In
alle gevallen kon men zich toegang verschaffen door
de ruit van de voordeur uit de sponningen te lichten
en naar binnen te klimmen, de ruit is tefkens keurig
onbeschadigd in de betrokken winkel neergelegd.
In totaal werd bijna ƒ900 aan contant geld meege
nomen, werd voor 500 aan rookwaar ontvreemd en
voor bijna 200 schade aangericht.
NOS
15.00 Schaatsen;-EK heren
15.30 Journaal
NCRV
15.32 Sport Ahoy'
16.00 Kijkdoos
16.40 De reizen van Kim
17.05 De trom van Pandaera
NOS
17.30 Schaatsen, vervolg
18.45 TV-inf Marokkanen
18.55 Journaal
VARA
19.05 Guyana Waterland
19.55 De Rudi Carrell-show
NOS
21.35 Journaal
VARA
21.50 Hoe bestaat het
22.40 Man over de vloer
23.05 Simon Carmiggeit
NOS
23.15 Journaal
IKON-NCRV
23.20 Het lied van de week
NOS
18.45 Paulus de boskabouter
18.55 Journaal
KRO
19.05 Peppi en Kokki
19.20 Q en Q, film
KRO-RKK
19.50 't Zand 33
NOS
20.00 Journaal
KRO
20.25 Bij ons In Zuid-Hol
land
21.15 De moord in de lift,
22.05 Brandpunt
22.45 Er zit muziek in
NOS
23.15 Journaal
ZONDAG
KRO-RKK
11.00 Eucharistieviering
TELEAC
14.00 Pech onderweg (3)
14,30 Les Gammas (22)
15.00 Wetenschap in bewe
ging (2)
NOS
16.00 Journaal
16.02 Sesamstraat
16.27 E.K. Schaatsen
-16.55 Voetbal en toto uitsla
gen
IKON
17.00 Vesper
17.30 Wilde Ganzen
NOS
17.32 E.K. Schaatsen;
TELEAC
18.15 De eerste 265 dagen uit
het leven van het kind
NOS
18.55 TV-informatie voor
Turken
19.00 Journaal
AVRO
19.05 Jonge mensen op het
concertpodium
20.30 Hier Parijs hier Jan
Brusse
20.40 Brainwave, serie
21.30 Sonja 's avonds
NOS
22.20 Journaal
IKON-KRO-RKK
18.25 Woord voor woord
NOS
18.30 Paulus de boskabouter
18.35 Rogues rotseiland
19.00 Panoramiek
19.15 Studio sport-
20.30 Dokter ja dokter nee
21.00 Torens in beeld en gt*
luid
21.20 Arthur Rubinstein
21.25 Dokter ja dokter nee
21.30 Journaal
21.35 Zienswijze
22.35 De Indiase Tantraieer
23.00 Journaal
Zie voor radio pag. 15
'Het is 1
allemaal
wel gauw
verteld
tv/y
■G van Brandwijk" staat op
het bord aan de geve! van de
Kethelweg 77 „Beeldhouwer.
Steenhouwer Grafmonumenten
in elke gewenste uitvoering"
Het steenhouwersvak is m
Nederland aan het uitsterven",
zegt Van Brandwijk „Misschien
ben ik wel de laatste die het
hele handwerk nog heeft ge
leerd Zonder machines
Op 29 maart aanstaande doe
ik het precies vijftig jaar Ik
ben m 1926 als leerling begon
nen Als veertienjarige jongen.
Dat was de minimumleeftijd Je
kreeg een medische keuring, om
te zien of je sterk genoeg van
bouw en inborst was Het was
zwaar werk. toen helemaal, en
stoffig ook".
„Mijn vader was meester
knecht bij de steenhouwerij van
De Vries in de Emmastraat
Daar gmg ook ik m de leer. Je
begon van de grond af aan Met
boodschappen doen. Op je klom
pen. Die droeg iedereen in de
steenhouwerij. Voor als er een
steen op je voeten valt Mijn
eerste karweitje was het bren
gen van een tekening naar een
bouwerij Van een school die ze
toen aan het bouwen waren.
Zoiets vergeet je nooit"
..Verder hield je de werk
plaats schoon En marmer klop
pen. Je sloeg dan oude stukken
wit marmer met een hamer fijn,
om het gruis vervolgens met een
gewicht van 20 kilo te verpulve
ren. De dienstboden van de rij
kelui kwamen dat marmershjp
halen om er marmeren vloeren
mee te polijsten".
Ook ging ik vaak mee met
vrachten Met de handwagen,
om te duwen, of met de rolwa
gen Om te trekken, met een
touw. Je leek wel een sle
perspaard. Zo ging dat vroeger
allemaal'".
„Later was het mijn karwei
om de monumenten te gaan
stellen op de begraafplaats Dan
ging je tussenbeide met duizend
kilo op de handwagen weg We
waren dan met zijn dneen. dus
dat gmg nog net. En door het
grint Je ging de oude Hofiaan
door. en dan de hol op En
daarna kreeg je op de begraaf
plaats zelf ook allemaal grint
Soms brachten we zerken
naar Hellevoetsluis Met de rol
wagen op de melkboot door het
Voornse kanaal Soms bleven
we daar slapen m het militaire
tehuis Als er geen soldaten wa
ren Zo zijn we ook naar Mid-
delharnis gevaren het Haring
vliet over, met de marmeren in
richting voor een kapperszaak,
m een klem bootje Het ergste
was de oude begraafplaats van
Den Brie! Daar zakte je eeist
in de modder met je zware wa
gen, maar als je moest graven
was de klei ondoordringbaar, en
zat vol met stenen".
„Na een hele tijd leerde je
kanten hakken. Op brute stuk
ken steen Dat zijn ruwe stuk
ken Die moesten recht afgehakt
worden Een zeer tijdrovend
werk Het waren vaak grote
blokken, tussen de twee en vier
meter lang
Als die zo'n beetje glad wa
ren. moesten ze scheluw ge
maakt worden Als je over zo'n
blad kijkt, moet je een rechte
lijn zien. Als dat met het geval
is. als de lijn gekromd is. is het
vlak net scheluw Je legde aan
weerszijden, aan de koppen, leg
de je twee slagen Daarin zette
je blokjes, en daaroverheen
twee reien, lange geschaafde
planken Als je daar onderdoor-
keek, kon je zien of je scheluw
was. Je moest net zolang hak
ken. tot de reien éen lijn vorm
den".
.Daarna werden de lange
kanten gehakt, tot je een richel
om het blok had, op de juiste
diepte De rest werd er met een
puntijzer afgespitst, tot het een
beetje vlak was Om de groeven
te verwijderen gmg je dan fijn-
spitsen en vervolgens boujarde-
ren De boujard is een zware
hamer, van een kilo of vijf,
waarop een ijzeren kop met
grove tanden zat vasgewigd
Hiermee werd het blok aardig
glad. maar er kwamen puties
van Deze werden weggewerkt
met de ciseel, een platte beitel
Officieel heet dat schareren.
maar wij spreken van de
schreerslag".
„Vervolgens haalde je er met
een grof stuk carborundum de
ruggetjes eiaf Na nog een keei
schaperen kwam het „Zoeten",
met zoete, dat is zachte, carbo
rundum Dan kwam het .pui
men met puimsteen Hierna
kon je gaan polijsten Tegen
woordig wordt het allemaal ge
zaagd, dat gaat sneller".
rvr* a
„Er zijn nu officiële staatsdi-
plomas gezel- of meestersteen
houwer Dat was er m mijn tijd
niet bij Niet dat het zo veel
voorstelt De weinigen die voor
dat diploma opgaan hebben het
vak net als ik in de praktijk ge
leerd, maar die praktijk is we!
veranderd"
.Toen ik wat ouder was heb
ik. omdat ie als steen houwer
vee! met de bouw te maken
krugt. vnf jaar vaktekenschool
gedaan Op de Nijverheids
Avond School Daar leerde je
borstweringen tekenen, en
puien Alles moest natuurlijk op
schaal Dorpels, lateien en neu
ten, waarin de deurstijlen wer
den vastgezet, in de dookgaten.
Vroeger werden die met. lood
aangegoten, daar hakte je een
speciale sleuf voor," de loodsleuf.
Tegenwoordig wordt dat gespij
kerd".
Dorpels hakte je uit vier me
ter lange zuilen, die zo uit de
steengroeve kwamen Die moes
ten eerst gekloofd worden
Langs het spiijtviak maakte je
een aantal ovale kielgaten Hier
werden stalen wiggen in gesla
gen tussen ioodpiaten. om be
schadiging van de steen te voor
komen. Alles gmg met de hand'
Het oor. waarmee de dorpel te
gen de neut sloot, en de afwate
ring Soms, in een brede dorpel,
werd onder de deur een sleuf
gehakt om het laatste water op
te vangen".
„Puien werden gefrijnd. Lan
ge evenwijdige richels waren
dat. Je hakte met de beitel
haaks op die gleuven, een slag
erin, en een slag eruit".
„Voor de woningbouw ge
bruikt men. bijna geen natuur
steen meer Wel voor banken en
kantoren Na de oorlog is er ook
kunststeen op de markt geko
men Ook voor grafmonumen
ten Het is natuurlijk met zo
duurzaam als graniet -of hard
steen. Cement met een kleurtje.
Op de meeste kerkhoven Vnogen
geen kunststenen meer geplaatst
worden Het verweert te 'snel'.
Een lettertje is er zo weer uit".
„Maar ja, in dingen, die een
ander geleverd heeft, ga je na
tuurlijk tpch al geen opschrift
bijhakken. als er een familielid
of zo bij moet liggen Dan haal
je je eigen vak naar beneden."
.In 1943. m mijn onderdui-
kersttjd. ben ik voor mezelf be
gonnen als beeldhouwer. Ik had
toen inmiddels zeven jaar
kunstacademie achter de rug Ik
zat ondergedoken bij de Rotter
damse beeldhouwer Gerard
Hoppe, een leraar van de acade
mie In zijn atelier heb ik mijn
eerste beelden gemaakt. Na de
oorlog werkte ik zowel voor de
overheid als voor particulieren
In 1950 maakte tk het Visserij-
monument voor Vlaardingen.
Mijn laatste grote opdracht was
een monumentale wand voor de
tunnel van Vlaardingen-Oost.
Over die beeldhouwertj kun je
een aparte bijbel volschrijven.
De comite's waar je mee te ma
ken krijgt Allemaal heren, die
nergens vanaf weten, en die
denken, dat ze jou alles kunnen
voorschrijven, over jouw vak
Om je rot te lachen
„Ik heb het met altijd gemak
kelijk gehad Vlak na mijn
trouwen, m '56, we waren toen
net verhuisd, kwam de beste
dingsbeperking. Niet alleen alle
overheidsopdrachten, maar ook
een aantal van particulieren
waren plotseling van de baan
Toen ben ik weer overgestapt
op grafmonumenten, daar heb
ik altijd mijn brood mee "kun
nen verdienen In de overbrug
ging of de contraprestatie heb
ik nooit willen lopen Daar kan
niets goeds uit komen."
Ook in de restauratie was. van
Brandwijk actief. „Voor monu
menten in Den Briel, Rotterdam.
Kethei enzovoorts heb ik dingen
gemaakt Daar had je plezier
van, vooral ook, toen de graf
monumenten steeds soberder en
vlakker werden."
„Het werd te duur voor de,
mensen. In stijlen en beeld
houwwerk gaat teveel tijd zit
ten, en dat is geld. Als je nagaat
wat een graf tegenwoordig kost.
In 1972, toen. ze in Holy met be
graven begonnen, gingen de
eigen graven eenentwintighon-
derdzoveel gulden, voor twintig
jaar. Nu is dat 2600 t
„Toen mijn vader in 1960
stierf kocht je nog een graf voor
150 gulden, voor vijftig jaar. En
de grafrechten, het graven en
het dichten, waren toen 50 gul
den Nu 506 Den schiet er wei
nig over voor" een grafmonu
ment".
„De laatste tijd doe Ik Tiet wat
rustiger aan, voor mijn gezond-
heid. Ze zeggen wel eens. dat je
van werken met dood gaat,
maar je slijt er wel van." Ik doe
nog wat grafwerk. Niet veel
meer. Dit jaar wordt ik 65 Ik
hoop. als ik die leeftijd bereikt
heb weer wat te gaan beeld
houwen, Kleine dingen."
„Weet je. met al dat grafwerk
zie je precies hoe het gaat met
een mens. Het is allemaal m een
week bekeken."
JN DE WANDELGANGEN
VAN HET STADSKANTOOR
Eén van de beroemdste gangen in deze stad zijn de zogenaamde
„wandelgangen" van het Stadskantoor waar - als er weer eens
zonodig vergaderd moet worden de leukste dingen gezegd wor
den. Het ene na het andere politieke kopstuk mag zich al kreunend
over alweer een nota of alweer een goed c.q. slecht voorstel bulgen
om daar het hare en zijne over te zeggen.
Voor vele politieke dieren een
kolfje naar de hand, voor ande
ren een moeilijke bevalling, met
een beetje geluk wordt m ver
eende krachten een grap be
dacht om daarmee het geheel
van droog geleuter te larderen.
Voor de met-sprekers onder
de aanwezige vergaderaars biedt
de vergadenng-in-kwestie mo
gelijkheden te over om grappig
te interrumperen, gekke opmer
kingen of sneren tegen de buur
man maken of zomaar een raar
hoofd te trekken.
Iedere Schiedamse vergader-
liefhebber heeft zich de afgelo
pen twee weken dan ook koste
lijk kunnen amuseren bij al die
vergaderende politici, vrijwel
iedere avond was er we! een
gratis voorstelling m het Stads
kantoor Als het geen begro-
Ungsdebat was, dan was het wel
een andere „belangrijke" bijeen
komst Wat speelt er nou zoal
achter de gordijnen van de
Schiedam se politiek' Wij geven
u een kleine bloemlezing
Onbetwist winnaar in de
wandelgangen is Rietje Taverne,
de fraktiev.'orzitter van het
CDA. die steeds meer opvalt
sinds ze steeds minder het
j woord mag voeren Haar rol m
de Schiedamse politiek lijkt dan
wel uitgespeeld (tweede voorzit
ter Rosman neemt steeds vaker
de verkondiging van het CDA-
standpunt voor zijn rekening).
gymnasium .fluisteide' zij de
pers in het oor dat mevrouw
Visbeen overdag gewoon werk-
maar :n de afdeling Roddels
katten en .sneren" speelt ze de
hoofdrol
Haar opmerking aan Lcms
adres dat hij in hei afgelopen
Jaar van de Viouvv de vrouwe
lijke raadsleden voortdaiend af
gekat had werd „fdoende
beantwoord met ,U vergist
zich Ik heb met alle vrouwelij
ke leden snerend behandeld, dat
was alleen maar tegen u ge
richt
De afw ezige (zieke) w ethouder
Claia Visbeen kreeg er ook op
Tavcrmaanse manier van langs
Tijdens het moeizame debat
over het voortbestaan van het
teil Of de pers niet even kon
uitzoeken of dat inderdaad waar
was
Visbeens ziekte vormde trou
wens in de afgelopen weken
meer aanleiding tot wandel-
gangpnetpraat. Het grapje dat
Rosman erover maakte (dat de
ziekte wel op een handig mo
ment kwam) deed PvdA-er De
Jong in woede ontsteken; een
hef meelevend praatje van
VVD-er Verhulsdonk aan Cla
ra's adres werd m dank afgeno
men
Een interrumperende me
vrouw Taverne werd tot min
stens tweemaal toe ingrijpend
de mond gesnoerd, eenmaal door
haar partijgenoot Rosman die
met toestond dat Rietje de mi
crofoon greep, de andere maal
toen zij reageerde op een ant
woord van Lems aan Rosman
„Stil daar Ik praat tegen me
neer Rosman" kre»g mevrouw
Taverne te slikken
Een woedende wethouder Zij
develd kon met verstikt stemge
luid tegen wethouder Colle zijn
giam kwijt over „dat wicht Ta
verne" nadat ze zijn binnen-
stad.sbeleid hardhandig had aan
gepakt
Mevrouw Taverne Duidelijk
de gebeten hond bij alle par
tijen nu zelfs al bij haar eigen
En dat heeft ze nou toch ook
weer niet verdiend
In de Troelstralaan kregen
twee winkels de inbrekers te
gast; uit een levensmiddelen
zaak werd 480 meegenomen en
rookwaar met een waarde van
ƒ250. een drogisterij werd ƒ45
lichter gemaakt terwij! hier ook
zegelboekjes a ƒ50 weggenomen
werden.
Op hgt Wibautplem zijn dne
wirtkelï "bezócht; bij een drogis
terij werd ƒ50 gevonden en bij
een speelgoedzaak-'106 Een !e-
vepsmiddelenzaak, stond mok op
het lijstje van de inbrekers,
maar hier was geen geld in kas
Ook aan de Nolenslaan moes
ten drie winkeliers eraan gelo
ven, Een levensmiddelenzaak
raakte 185 en rookwaar a 250
kwijt, terwijl een bezoekje aan
een dameskapsalon en een
snackbar niets opleverde.
Als laatste waren een winkel
aan de Parkweg, de 's Grave-
landseweg en de Snelliussmgel
aan de beurt, uit geen van deze
zaken werd iets ontvreemd
maar er werd wel veel schade
aangericht.
Buiten Nieuwland is nog een
inbraak gepleegd, en wei bij de
sigarettenzaak van de heer B v.
E, aan de Singel. Hier werden
65 pakjes shag plus vloei uit een
automaat gehaald. De schade
aan de automaat bedraagt 150
DUITSLAND I
18 35 Pmocehto poppenfilmsene f915
kt 19 50 Informatie en amusement 2060
lourn en weerb 20 15 The Cruel sea, speel
film 2215 Trekking van de lottogetallen,
Aansluitrnd Tournaal 22.35 Gesprekken
23.35 All about SJurlev fümportret 035-0 4#
Journ
DUITSLAND TI
!8I5Kung~Fu tv-serte 1900 Journ 1531
Das Haus am Eaton Place tv-sene 29.1$
Spelprogr 21 45 Journ 21 50 Sport-reporta-
gei on lottogetailen 23 05 Crossfire 4tnen-
kaan.se film o 30 Journ
DUITSLAND III
18 06 Progr over milieubescherming
(HerhIS 30 God en de wereld IS 00 Zand
mannetje 19 05 AktueeJ wetenschappelijk
mag 19 30 Sport en nws uit Noordrijnland-
Westfalen 20 00 Journaal en weerfoer 20.15
KultureeJ mag 2100 Toneelstuk van dt
maand 22 30 Tips voor le/er* 2245 Journ.
BEUG IK NED
18 00 Ti-Ta-Tovenaar 18 05 The bov who
stole an elephant Disneyftlm 18.50 Le veql,
Canadese lekenfitm 19 00 Populair boeken-
mag 19 45 Journ 20.15 Wies Andersên-
show 2105 Amusementsprogr 22.00 Duw,
Amerikaanse speelfilm 23 10-2* 30 Journ
/ONDAG
DUTTSl AND I
14.30 Kinderprogramma 15.30 Ktnderfum-
vene 15 30 Het avontuur van het Dra
henfliegen' 16.15 Mu/ikale reportage
TA>k Force Police 1745 Natuurfilm
18 30 Journaal 18 33 .Sport 19 20 Reporta
ges van buitenlandse korrespondenten. 2ww
Journaal en weerbericht 20 15 Natuurt uw
2100 Wolfziegel 22.30 Progr tgv Wereld-
Lepra-Dag 22.45 Journaal en- weerbericht
22.50 Klassiek concert
DUITSLAND II
12.00 Zondagsconcert IZ50 Wetenschap**
lijk programma 1300 Journaal 13 02 AK-t
tuahtelten eA muziek 1345 Kleut^rpro-;
gramma 1415 Pa per moon 14.40 Informatie
ve serie ^15 10 Journaal 15.15 ClefGawg*
heidsprogramma 1320 Feiten m de
om om heen 15 55 Humoristische teksten
17 00 Journaal 17 02 Sport-report age
1*00 Dagboek ujt de Evangelische wereio
18 15 The Waltons «ene 19 00 Journaal
1910 Per»-pektieven uit Bonn 19 30 te»
Pompeiaans landhuis en /»jn geheim 20«*
Vrolijke verhalen 2100 Journaal en
21 IS Waarnemingen m Zaïre 22 00 Lw
seau de feu. ballet 222J5 Journaal
DUITSLAND Til ,4
18 00 Rat fur Ratlose 18 45 Postbu* V>
50 19.60 Zandmannetje 19 95 Prisma van
het westen 19 45 Tele-Gramme plus Sport
20 00 Journaal en weerbericht 2015 D0cu*^
men fair programma over onze ontwik**
lintsgeschiedems 21.50 Amusementsphf
gramm* 23 20 Programma over het m
staan van een Land-Art werk in de
2J.40 Journaal
BELG IK NED t 1<h,,
10 25 Eurovisie Skiën vanuit KitwWyJ
11 00 Confrontatie J2.00 Weekjournaal
Over? kult m Vlaanderen 12 55 Eu^ ti
skiën 14.30 Eurovisie WK Vel dn J den
Chiuay dArzerques 14 43 Open
1315 Labyrint 17 15 Sesamstraat 17
ner klanken 1145 Ti-ta-tovenaar IM»**
Pool tot Evenaar 19.45 Journaal
*Sportweekend 20 30 Brainwave 212®
Musiea 22 15 Toren van Babe! doc
Journaal
i
pi
Zt
ui
to
oc
ze
tei
Pli