(■MPsiis^
-
«c- N- cÉiiMMlMai
68118
a»*/2£
iilllV!
I
De opbouwen
de leuzen op
de muur heb
ben een wran
ge bijklank
gekregen.
at--*? ->«*;•:' '^-.v
m ttjt*
s \s X" W vO £s VV W" A^ s
Een praktisch
verlaten
speelplaats.
ff £jJj Ji\.'t
rlog brengt
Door WILMA VAN METEHEN en MARIA EMONS
De rooie school ligt superveilig ingeklemd tussen de huizen.
Samsam vormt het middelpunt van een nieuwbouwbuurt in de
i wijk Langeland. Een doorsnee buurtje. Huisjes met een tuin
en voorzien van progressieve rolgordijnen en naambordjes
van het type 'Jan/Nel/Brigit'.
Het zijn geen echte acteurs.
Ze spelen geen rol, maar
zichzelf. En toch doet de
"continuing story of Sam
sam" niet onder voor de eens
zo geroemde serie Peyton
Place. Verwikkelingen voe
ren terug naar een tijd dat
de "rooie" basisschool nog
niet eens was geboren. Wat
voor een buitenstaander sim
pele incidenten lijken blijken
steeds topjes van onontwar
bare vetes.
Hartstochten, sex, intriges,
angst en macht brachten het
prententieuze onderwijsinsti
tuut in het uit de kluiten ge
wassen dorp Krimpen aan
den IJssel aan het randje
van de afgrond. De enige
hoop is een ontsnappingspo
ging naar neutraal terrein.
De sfeer op school is na vijf
jaar loopgravenoorlog on
herstelbaar verziekt. Ook het
buurtje er omheen is daarbij
besmet geraakt.
De leus die op één der school
muren is geschilderd, "Sam
sam is samenwerking tussen
kinderen, ouders, onderwij
zers", wekt nu alleen nog
maar hilariteit. Wie weet
waar die samenwerking toe
heeft geleid moet conclude
ren dat hier althans het ver-
nieuwingsonderwijs en de zo
geroemde ouderparticipatie
nog ver van het Walhalla
verwijderd zijn.
Om mensen niet nodeloos te
schaden hebben we de namen
van sommige betrokkenen
veranderd. Per slot van reke
ning gaat het niet aan om de
handelende personen uit dit
drama met de vinger na te
wijzen.
Het kind moet alle aandacht
hebben, zullen de ontwerpers on
getwijfeld hebben gedacht. Want
de Zonnebloem, de Hyacint, de
Fresia en de Roos zijn geen ge
wone straten, maar woonerven
met bochtjes, holletjes en de be
kende spoorbielzen.
Naast Samsam vullen een
voetbalterrein en een veld met
houten speelobjecten de "brink".
Het is een dorpje op zich. Sam
sam valt er eigenlijk een beetje
uit de toon. Het gebouw heeft
niets van een dorpsschool. Vanaf
de muren van een soort overdekt
zitje in de tijd van aap-noot-
mies zou het een dikke boom met
een bankje zijn geweest
schreeuwen leuzen de voorbij
ganger tegemoet: "Samsam is
eerlijk alles delen. Samsam is
a samenwerking. Samsam is leuk
daar kan je boekjes maken". Net
als in de grote stad hebben de
viltstiftfanaten ook hier toegesla
gen. "Samsam is een klere
school", meldt de tegenpartij.
Het gebouw is mooi en ruim.
Te ruim voor wat na vijf jaar ru
ziën is overgebleven van de
school, vindt wethouder J. J.
Spros van onderwijs. Bijgestaan
door zijn rechterhand, ambten
aar Nap, heeft hij een maand ge
leden de Gordiaanse knoop door
gehakt. Ook hij zag geen subtie
lere oplossing.
"Mévrouw", zegt wethouder
Spros met stemverheffing, alsof
hij alvast oefent voor zijn optre
den in de voltallige gemeente
raad, die zich volgende week
over de zaak buigt, "mévrouw,
vanaf 15 november ben ik met
mijn medewerkers van de afde
ling dagelijks bezig geweest met
Samsam. Avonden lang heb ik
hier in deze kamer sessies ge
houden met teamleden, de ouder
commissie en de ouders. Met de
deur dicht om een werkbare si
tuatie te houden. Maar zó had
den we binnen die draaikolk van
menselijke hartstochten afspra
ken weten te maken, of de kolk
draaide weg, naar buiten, om
daar weer nieuwe moeilijkheden
op te roepen".
Aan de hand van een zelf ver
vaardigd tekeningetje legt Spros
uit wat er volgens hem aan de
hand is op Samsam. De steen in
de vijver is de school met het on-
I derwijsvernieuwende Freinet-
systeem. De cirkels eromheen
zijn onderwijzers, de oudercom
missie/medezeggenschapsraad,
de ouders. De grootste kring is
de buurt. "Het is een opeenstape
ling van problemen. Alles loopt
door elkaar heen. Er zijn proble
men tussen ouders onderling,
tussen bepaalde ouders en het
schoolteam en tussen onderwijs-
team-leden. En dan zijn er ver-
vlochtenheden van sommige
teamleden van groepen ouders.
Samsam staat bovendien in een
kleine wijk, waarin privé-zaken,
onderwijsopvattingen en maat
schappijvisies snel algemeen be
kend raken".
"Ouders die hun kinderen naar
de openbare school deden in de
wijk kwamen er na verloop van
tijd achter dat ze ontevreden wa
ren over het Freinet-onderwijs.
Er ontstond schuring tussen
ouders en school, omdat de
ouders zich niet langer con amo-
re met het onderwijs konden ver
enigen".
8 februari. Ogenschijnlijk is er
deze avond in het tentoonstel
lingszaaltje in het stadhuis niets
aan de hand. Eer. gewone verga
dering van de raadscommissie
voor onderwijs. Wel is de publie
ke belangstelling groter dan an
ders.
Bij het begin van de vergade
ring schuift merkwaardig ge
noeg een ploegje naar de rij aan
de raamkant. Vooraan links blij
ven drie mensen zitten, die later
op de avond zullen worden aan
geduid als "de relschoppers". Al
leen vanuit de rechterrij worden
die avond vragen gesteld.
De oplossing van de wethouder
de school overplaatsen naar
"neutrale grond" wordt door
weinigen in het zaaltje toege
juicht.
"Het wordt een eliteschooltje,
net zo'n eiland als de Vrije
Schoo," vreest een moeder. Na
afloop zegt ze dat tot nog toe eli
tevorming juist is voorkomen
doordat Samsam de enige open
bare school in de wijk was. "Al is
het me een raadsel hoe het ooit
zover heeft kunnen komen, een
deel van de schuld ligt misschien
toch wel bij het team. Met name
het hoofd heeft het Freinet-on
derwijs als een soort religie ge
predikt. Men heeft te weinig oor
gehad voor de wijk."
Hoofd van de school Jaap en
zijn vrouw Engelien staan be
kend als zeer hardwerkende
mensen. Engelien is overigens
niet in dienst bij de gemeente,
maar werkt als vrijwilligster op
de school. Dag en nacht zetten
zij zich in voor Samsam. Jaap is
een idealist, met alle kenmerken
van dien. Wat de een als zijn vu
rig enthousiasme ziet beschouwt
de ander als fanatisme.
Door zijn inzet kijken velen te
gen hem op. Helemaal lekker
voelt hij zich niet bij het hem op
gelegde 'voorgangerschap'.
Waarschijnlijk wordt hij steeds
geplaagd door angsten dat de
ii school, zijn "kind", opnieuw door
het slijk wordt gehaald en ten
prooi valt aan ruziemakers.
f Opvallend is dat hij zich bij al-
le problemen steeds op de ach-
tergrond houdt. Het lijkt alsof hij
alles over zich heen laat komen,
i maar niets is minder waar. De
1 moeilijkheden gaan hem niet in
z'n kouwe kleren zitten. Wanneer
spanningen onhanteerbaar wor
den meldt Jaap zich ziek.
Zijn verwevenheid met de
school is groot; zijn verweven-
- heid met ouders die vrijwillig
maar intensief en niet vrijblij-
vend bij het onderwijs zijn be
trokken is dat daardoor ook. Sa
menwerking tussen kinderen,
ouders en onderwijzers is im
mers een kenmerk van deze ver
nieuwingsschool.
Waar zo'n situatie toe kan lei
den illustreert het verhaal van
wijkagent Piet.
"Sex is de ziekte van Sam
sam," benoemt een der ouders de
oorzaak van alle ellende. "Wijk
agent Piet wilde de rijen niet
sluiten en moest er aan geloven."
Als we aannemen dat de helft
van alle verhalen over hem waar
is komen we tot de volgende re
constructie: Piet heeft een zoon
tje op Samsam. Evenals andere
ouders raakt hij geboeid en be
trokken bij het Freinet-onder
wijs. Hij stelt zich kandidaat
voor de oudercommissie, wordt
gekozen en krijgt een méér dan
vriendschappelijke band met een
mede-commissielid, Ria. Beiden
zijn getrouwd. De partner van
Ria is bevriend met Jaap.
Weldra ontstaan in de Bloe-
menbuurt roddels en spanningen
die hun hoogtepunt vinden in het
ouderkamp in Ulvenhout. "Dat
was daar tentje in, tentje uit."
herinnert zich één van de ouders.
Nu komt vriend en hoofd Jaap
ten tonele. Hij onderneemt lijm
pogingen. Volgens Piet gaat hij
daarin veel te ver. Tijdens een
emotionele vergadering van de
oudercommissie roept de wijk-
Symbolisch?
Michelle en
An ja, dissi
denten die
niet recht ge
noeg in de
Freinet-leer
bleken.
s agent dat Jaap Ria's huwelijk
kapot heeft gemaakt. Deze op-
j merking wordt aanleiding tot
i een uitvoerige correspondentie
over en weer.
Een kenmerkend citaat uit een
j brief van Ria, die geheel de toon
3 heeft van een schuldbekentenis:
J „Door mijn zwijgen (per slot van
rekening ken ik de waarheid)
i heb ik er med' voor gezorgd, dat
t de persoon van Jaap evenals zijn
4 functie als schoolleider van Sam-
f sam, in discrediet is gebracht. Ik
realiseer mij daardoor hem en
s zeker ook Engelien en daarnaast
f het team en de goede naam en
eer van de school in zijn geheet
een zeer gevoelige knauw te heb-
ben gegeven."
Kort daarna wordt Piet de toe-
gang tot de school ontzegd. Jaap
vindt dat de politieman in zijn
ouderparticipatie te ver is ge-
gaan: „U hebt als oudercommïs-
sielid, volgens de wet, geen be-
I sturende taak in de school. U
l heeft zich die taak wel toegeei-
gend," laat hij hem weten,
i De brieven zijn privé, maar zo
privé dat alle leden van de
j oudercommissie worden bedol-
j ven onder afschriften.
Piet legt zich bij zijn verwijde-
i ring uit de oudercommissie neer,
F nauwelijks vermoedend dat de
i affaire nog een flinke staart zal
krijgen. De wijk, Piets dagelijkse
werkterrein, blijft bezig met het
s gedrag van deze oom agent. Dit
zou ter sprake zijn gekomen bii
i de Stichting voor Maatschappe-
lijke Dienstverlening, waar de
voormalig wethouder de scepter
zwaait die ooit de rooie school
ir :lusief Jaap heeft binnenge
haald. Deze ex-wethouder zou
Piets superieuren hebben geadvi
seerd de agent vanwege het on
derhouden van een privé-relatie
over te plaatsen. Piet, die tot zijn
pensionering wijkagent had wil-
len blijven, mocht naar verluidt
kiezen: of zijn handel en wandel
zou worden nageplozen, of hij
kon "op eigen verzoek" verhui
zen naar de surveillance-dienst.
it Tot zover de reconstructie.
ft Er is meer aan de hand met
Samsam. De verregaande be-
trokkenheid van de ouders en de
intensieve samenwerking waar-
*'1 op de school zo prat gaat verva
al gen de grens tussen wat wel kan
|1 en wat niet kan.
I De ouders worden met stencils
1 overstelpt, er worden urenlange
discussies gevoerd over demo-
p cratie. Sommigen raken er zo
i; door meegesleept dat ze de
school en hun privélcven niet
i meer uit elkaar kunnen houden.
Binnen de muren van de linkse
k school wordt een kritische instel-
ling gepropageerd. De ouders
emanciperen. Op het moment
'd dat ze wakker worden geschud
uit hun idealisme richt hun extra
«I kritische blik zich ook op Sam-
sam en het Freinetonderwijs. De
gelovigen verlaten hun secte en
keren zich tot 's mans grote
verbazing tegen de leermees-
5 ter. Dan wordt het zaak hem niet
'4 langer op handen te dragen,
li maar de poten onder zijn stoel
i vandaan te zagen. Gevolgen:
K spanningen, onrust,
t Ook het steeds maar ter dis-
cussie staan van het onderwijs,
het voortdurend veranderen van
p voor ouders toch al onbegrijpeiij-
ke lesmethodes draagt hiertoe
bij. Enkele onderwijzers en
P ouders hadden het niet zo begre-
6 pen op al die vernieuwingen.
Werd het kind er wel wijzer van?
Staartdelingen, aardrijkskunde,
I tafels van vermenigvuldiging
fc niets van dat al was terug te vin-
den in het Freinetonderwijs.
g Ook op dit vlak ontstond een
I splitsing, vooral binnen het
I team. Discussie over de vraag of
je goed bezig bent is gezond, ze-
ker op een school die aan ver-
nieuwingsonderwijs doet. Maar
op Samsam pakte het ook al
f weer door de hartstochten heel
B ongezond uit.
Twee leerkrachten, Anja en
8 Michelle, huilden op de dag dat
5?
ze te horen kregen niet meer
welkom te zijn op Samsam. Wet
houder Spros had tot overplaat
sing van het duo besloten wegens
een onherstelbare breuk tussen
de onderwijzeressen en de rest
van het team.
Sinds een conflict met het
schoolhoofd over de onderwijs-
staking afgelopen november was
het voor Anja en Michelle zo
klaar als een klontje dat ze
voortaan bij de "dissidenten"
zouden worden ingedeeld. Ver
moedelijk was er al eerder spra
ke van disharmonie in het team.
Anja: "Hoofdleidster Marja heeft
me verweten veel te prestatiege
richt te zijn in m'n klas. En pres
tatiegericht is een vies woord op
Samsam. De leesscore van mijn
kinderen was veel te hoog, werd
er gezegd."
De twee onderwijzeressen zit
ten nu met het gevoel veroor
deeld te zijn tot overplaatsing
omdat ze niet zuiver waren in de
leer. Bij een incident over cen
suur barstte de etterbuil en be
gon een zoveelste episode van
Samsam Place.
Eerder, naa ae rooie school om
weer een andere reden negatief
in de belangstelling gestaan.
Grote onrust ontstond toen om
"contactspelletjes" in de hoogste
klassen. Verhalen over betasten
boven de gordel waren voor
ouders aanleiding om bij de
schoolleiding te informeren wat
dit te betekenen had.
Het bericht dat een leerkracht
aan de spelletjes meedeed bleek
in overeenstemming met de fei
ten. Dit leidde zelfs tot een re
chercheonderzoek naar de ver
meende pedofilie van de onder
wijzer. Ouders dienden alsnog
aanklachten in bij de politie. Een
agent zegf er over: "Die verkla
ringen zijn in zeer emotïoneie
sfeer gedaan. We moeten er eerst
maar eens de waarde van vast
stellen. Maar eerlijk gezegd ge
loof ik niet dat er iets aam de
hand is dat tot een strafrechter
lijk onderzoek zal leiden."
Ondertussen beschuldigen
ouders elkaar ervan smerige
roddels naar buiten te hebben ge
bracht. De leerkracht in kwestie
heeft zich ziek gemeld.
Het treurigste van alles is
eigenlijk nog dat de leerlingen
het kind van de rekening zijn. Ze
zien jufs en meesters gaan en ko
men. Over hun hoofden heen
wordt de loopgravenoorlog uitge
vochten. Sommige kinderen krij
gen geen beoordeling omdat de
.vorderingen niet bekend zijn.
Het onderwijssysteem dat
geen kind uit de boot wil laten
vallen omdat het afkerig is van
de "afvalrace" 'laat zo een hele
boel kinderen in de kou staan. In
de topjaren had Samsam zo'n
tweehonderd leerlingen. Nu, vijf
jaar later, is dat nog niet eens de
heift, hoewel de wijk niet minder
kinderrijk is geworden. En intus
sen vragen velen zich bezorgd af
of het met Samsam ooit weer
goed zal komen...
i
