HAMVRAAG OP
UNIVERSITEITEN
WIE WORDT
DE KLOS?
5
9
i
Vandaag met Arie Stolk wint internationale cartoonprijs UIT-agenda
mwmwm
IfcJl
mm i
Jk,
tmmM
-
,y90800gi&
jfiÉÉlSl
«SlflIP?
liSiiifc
?éfÉÉ I
•as* JU
^Hitparade
Zorgvuldiger
Toren
Waarschuwend
Hamvraag
Jonge onderzoekers
ZATERDAG 30 APRIL 19S3
i t
De witte wolkenkrab
ber, puist in het ge
zicht van Rotterdam,
vpaar wèl voortreffe
lijk onderzoek wordt
verricht.
Geen
wonder
dat
Rotterdam
v.'/mV'/s''
ifï
GUM
ïr&wi
r -■r'M.EM
Onderzoekers
van de afde
ling neuro-
anatomie aan
het werk. Vol
gens de Raad
van Advies
voor het We
tenschapsbe
leid behoort
deze vak
groep van de
Medische Fa
culteit in ons
land tot de ab
solute top
pers.
goed medisch onderzoek heeft
Van onze verslaggever
BERT VAN DOMMELEN
Hoogleraren in de geneeskun
de slaan zichzelf niet snel triom
fantelijk op de borst, althans niet
nn het openbaar. Ook in hun
kring is het veiliger om jezelf
niet te veel prima-donna-allures
aan te meten, want hoogmoed
komt voor de val.
Voor het oog van de buitenwe
reld reageerden de Rotterdamse
professsoren dan ook nogal on
derkoeld toen een gewichtige ad
viesclub van de minister van On
derwijs onlangs in een "werkdo
cument" vaststelde dat de Eras-
gpius Universiteit voorop loopt
'als het om medisch onderzoek
gaat.
De hooggeleerde dames en he
ren hulden zich in bescheiden
heid en verklaarden hooguit dat
ze "het wel leuk vonden". Maar
in de veilige beschutting van hun
witte wolkenkrabber op Hoboken
wreven ze zich wel degelijk ver
genoegd in de handen. Ook een
wetenschapper is uiteindelijk
maar een mens, en dus gevoelig
voor lof en complimentjes.
En bovendien: dat "werkdocu
ment" van die gewichtige ad
viesclub (de Raad van Advies
voor het Wetenschapsbeleid,
kortweg RAWB) had niet op een
gelukkiger moment kunnen ko
men.
Want ook de wetenschap is
verwikkeld geraakt in een strijd
om lijfsbehoud. Het wetenschap
pelijk onderwijs zal de komende
vier jaar met kracht worden ge-
kortwiekt. In 1987 moet het als
Ljjevoig daarvan 258 miljoen
■—goedkoper zijn geworden. Van
dat bedrag dienen de medische
faculteiten en academische zie
kenhuizen ruwweg 95 miljoen
voor hun rekening te nemen.
'.Er zullen dus klappen vallen,
j^n minister Deetman van On
derwijs heeft aangekondigd dat
hij het minst vruchtbare onder
zoek het eerst zal laten sneuve
len. Dus, redeneren de medische
hoogleraren, hoe voordeliger hun
winkeltje (in het universitaire
jargon vakgroep genaamd) er
bij de RAWB op staat, hoe groter
de kans dat het redelijk onge
schonden door de bezuinigings-
golven kan worden geloodst. Al
'n ze daarop ook weer niet he-
aal gerust, want met die
gse heren weet je maar nooit
i voor onaangename verras-
^fhgen je te wachten staan.
^««Hoopvol is in elk geval dat het
^Werkdocument van de RAWB zo
"*lügemeen als betrouwbaar wordt
beschouwd. Heel wat anders dan
""die "hitparade" van hoogleraren
in de geneeskunde die kort gele
den door drie wetenschappers
van de Vrije Universiteit uit Am
sterdam werd gemaakt.
Sommige professoren hebben
er nog moeite mee om zich te be
heersen als dit werkstuk ter
sprake komt. En dan te bedenken
dat het uitgerekend werd gepu
bliceerd in NRC-Handelsblad, de
enige krant die velen van hen
nog enigszins kunnen waarderen.
Wat hadden de Amsterdam
mers gedaan? Ze hadden eens
uitgezocht hoe vaak hoogleraren
nu worden geciteerd in weten
schappelijke publicaties. Want
zoals een ouderwetse dominee in
een betoog om de haverklap naar
passages uit De Schrift verwees
om zijn stellingen te bewijzen, zo
is het in wetenschappelijke krin
gen gebruik om veel te verwijzen
naar conclusies van anderen.
Het idee van de Amsterdam
mers was dat de professor die
vaak werd geciteerd dus invloed
rijk moest zijn. Ze keken welke
hoogleraren in vijf jaar tijd
meer dan honderd maal in arti
kelen van anderen waren ge
noemd en stelden aldus een
"top-95" van de hoogleraren in de
geneeskunde samen.
Deze top-95 oogstte afgrijzen,
en lang niet alleen bij de profes
soren die hun eigen naam er te
vergeefs in zochten. Ook weten
schappers die een eervolle plaats
hadden gekregen hadden er geen
goed woord voor over.
De Amsterdamse onderzoekers
hadden er namelijk geen reke
ning mee gehouden dat weten
schappelijke publicaties in de re
gel door meer dan één persoon
worden geschreven. Eén treedt
er dan op als eerste auteur. Dat
kan de hoogleraar zijn die de lei
ding had van het onderzoek
waarover de publikatie handelt,
maar veel hoogleraren gunnen
de eer van het eerste auteur
schap aan één van hun jonge me
dewerkers.
De Amsterdammers hadden
alleen naar die eerste auteurs
gekeken. Zo kon het bijvoorbeeld
gebeuren dat de Rotterdamse
neuro-anatoom prof. dr. H. G. J.
M. Kuijpers niet in de top-95
voorkwam, terwijl de RAWB
heeft vastgesteld dat zijn vak
groep tot de absolute toppers van
medisch Nederland behoort.
Nee, dan heeft de RAWB de za
ken heel wat zorgvuldiger aan
gepakt. Daar hebben ze niet
slechts naar de eerste auteur ge
keken, maar onderzocht hoe
vaak de conclusies van een be
paalde vakgroep in de internatio
nale medische tijdschriften voor
kwamen. Bovendien hebben ze
bekeken hoeveel de vakgroepen
internationaal gepubliceerd kre
gen, hoeveel redacteurschappen
Prof. Van der
Molen (links)
"Wil je je on
derzoektaak
waar maken,
dan moet een
derde tot de
helft van je
onderzoek
goed tot zeer
goed zijn. In
Rotterdam
zitten we met
20 van de 40
vakgroepen
op de helft.
Dat vind ik
heel behoor
lijk."
Prof. Kuij
pers (neuro-
anatomie):
"Ik heb wer
kelijk geen
idee of ik ook
moet inleve
ren."
ze hebben bij vooraanstaande
vakbladen in de wereld, hoe bui
tenlandse coryfeeën over hun
werk dachten en hoe goed ze bij
Nederlandse deskundigen be
kend staan.
Op die manier, beamen diverse
hoogleraren onafhankelijk van
elkaar, is een vrij betrouwbaar
beeld geschetst van de kwaliteit
van het medisch onderzoek. In
dat opzicht komt Rotterdam er
dus heel goed af. Twintig Rotter
damse vakgroepen vallen vol
gens de RAWB in de categorie
"goed tot zeer goed", twee daar
van horen zelfs bij de beste acht
van Nederland: de al genoemde
groep van prof. Kuijpers en de
vakgroep celbiologie-genetica
van de hoogleraren Bootsma en
Galjaard.
Tegenover die twintig hoog
waardige Rotterdamse onder
zoeksgroepen stelt Nijmegen er
16, Leiden 13, de Universiteit van
Amsterdam 10, Groningen 9 en
de Vrije Universiteit van Am
sterdam slechts 5. De Limburgse
universiteit komt niet verder
dan 3, maar die is nog in op
bouw; het zou niet eerlijk zijn
haar met de andere te vergelij
ken.
Een echte verrassing was die
Rotterdamse koplopersrol overi
gens niet, althans niet voor inge
wijden. "Geen wonder," zegt bij
voorbeeld de decaan van dc Lim
burgse medische faculteit prof.
dr. J. M. Greep. "Querido heeft
die toren indertijd neergezet met
de uitdrukkelijke bedoeling dat
daar vooraanstaand onderzoek
zou komen. Dat is dus kennelijk
gelukt."
Greep, zelf oud-Rotterdammer,
verwijst hiermee naar de nogal
flitsend verlopen start van de
medische faculteit in Rotterdam.
In 1965 besloot de toenmalige mi
nister van Onderwijs Diepen
horst dat er ook in Rotterdam
artsen opgeleid moesten worden.
Hij had grote haast, want hij kon
het aanbod van nieuwe studenten
in de medicijnen niet verwerken.
Of Rotterdam dus maar wilde
opschieten. Een jaar, dat moest
maar genoeg zijn om de nieuwe
medische faculteit uit de grond
te stamp-.-
De opa ..i .«reeg de etiketten
"gekkenwc;.. "barbaarse" en
"Rotterdams grootste haastklus"
mee. Een bouwteam onder aan
voering van prof. Querido deins
de er echter niet voor terug. Het
daverde door alle anders zo
tijdrovende procedures heen,
verwijderde het oude Ahoy' van
Hoboken en bouwde daar binnen
de kortste keren een 117 meter
hoge, 27 etages tellende toren.
Die witte wolkenkrabber zal
altijd wel een van de akeligste
puisten in het gezicht van Rot
terdam blijven, maar wat er bin
nen gebeurt geeft de Rotterdam
mer tenminste weer eens wat re
den tot chauvinisme. Of niet
Vanuit Limburg heft prof.
Greep de waarschuwende vin
ger. Natuurlijk, erkent hij, op de
Erasmus Universiteit wordt veel
goed medisch onderzoek gedaan,
maar dat wil nog niet zeggen dat
dc medische faculteit van Rot
terdam dus ook de beste van het
land is.
„Want onderzoek is wel be
langrijk, maar het mag niet
voorop staan. Onze eerste taak is
onderwijs geven; zorgen dat we
goede basis-artsen afleveren.
Door onderzoek te veel als al
leenzaligmakend te beschouwen
vertekenen we de werkelijkheid,"
zegt hij.
In Rotterdam kijken ze er van
zelfsprekend een tikje anders te
genaan. Greeps Rotterdamse col
lega prof. dr. H. J. van der Mo
len, zelf aanvoerder van een vak
groep die als "zeer goed" uit het
onderzoek van de RAWB tevoor
schijn komt: „Wetenschappelijk
onderzoek is een van onze hoofd
taken. Als je nagaat dat van de
315 vakgroepen aan de medische
faculteiten er nog geen tachtig
meer dan middelmatig onder
zoek doen, dan vind ik dat een
teken aan de wand. Wil je je on
derzoektaak waarmaken, dan
moet volgens mij toch een derde
tot de helft van jc onderzoek
goed tot zeer goed zijn. In Rot
terdam zitten we met twintig
van de veertig vakgroepen op de
helft. Dat vind ik heel behoor
lijk."
Een verschil in zienswijze met
op dc achtergrond de actuele
hamvraag; wie is er straks het
meest de klos als er bezuinigd
gaat worden? Vast staat dat
Limburg en de Vrije Universiteit
volgens minister Deetman zeer
in hun activiteiten beperkt moe
ten worden. Daar moeten vol
gens hem in de toekomst voorna
melijk huisartsen worden opge-
ieid, plus andere artsen die niet
in een ziekenhuis werken.
Bij de rest van de bezuini
gingsoperatie wil hij zorgen dat
wat goed is kan blijven bestaan.
„Dus," concludeert prof. Van der
Molen, „als Deetman doet wat
hij steeds gezegd heeft kan hij
niet om de conclusies van de
RAWB heen." Anders gezegd:
dan kan de minister moeilijk an
ders doen dan al dat goede Rot
terdamse onderzoek op poten
houden.
Zo ziet ook prof. Kuijpers het.
Nu zijn vakgroep ais één van de
toppers uit de bus is gekomen
hoopt hij op "een beetje bescher
ming", zoals hij het voorzichtig
zegt. Maar zelfs hij voelt zich
kennelijk nog niet echt veilig. "Ik
heb werkelijk geen idee of ik ook
moet inleveren, en hoeveel dan.
Ik vraag steeds aan het facul
teitsbureau of er wel iets bekend
is, maar daar weten ze het ook
nog niet."
Het ziet er voor hem althans iri
zoverre gunstig uit dat Deetman
weinig blijkt te voelen voor een
"ponds-pondsgewijze" verdeling
van de pijn. Zo'n systeem, waar
bij voorlopig elke faculteit ver
houdingsgewijs hetzelfde inle
vert, heeft hij vrij krachtig afge
wezen.
Kwaliteit telt, vindt de be
windsman. Maar dan niet alleen
dc kwaliteit van het wetenschap
pelijk onderzoek ook die van
de artsen-opleiding en van de pa
tiëntenzorg in de academische
ziekenhuizen dienen een rol te
spelen.
De patiëntenzorg in Dijkzigt
zal overigens niet in het gedrang
komen ais er op de medische fa
culteit wordt bezuinigd, meent
decaan prof. Van der Molen. "We
hebben hier steeds geprobeerd
om de geldstromen voor de pati
ëntenzorg enerzijds en voor on
derwijs en onderzoek anderzijds
gescheiden te houden. Als de fa
culteit moet inleveren zal het
ziekenhuis daarvan niet recht
streeks de dupe kunnen worden.
Wel indirect natuurlijk, want als
er op de faculteit veel goed on
derzoek wordt gedaan heeft dat
een positieve uitstraling naar het
ziekenhuis."
Stel nu eens dat de Rotterdam
se wensen in vervulling gaan en
dat het goede onderzoek mag
blijven. Roest de zaak dan op de
iange duur niet vast? Want dan
mogen de gevestigde coryfeeën
weliswaar doorgaan, maar ko
men nieuwe initiatieven van jon
ge onderzoekers dan nog aan
bod?
"Geen sprake van." zegt prof.
Van der Molen. Voor nieuwe
ideeen van beginnende onderzoe
kers zai de faculteit altijd wat
geld achter de hand houden. "Als
het ministerie van Onderwijs nu
maar zorgt dat we het onderzoek
dat zich bewezen heeft kunnen
behouden, dan zorgen wij dat
nieuwe ontwikkelingen in het
medisch onderzoek een kans
krijgen. Als we dat nalaten zijn
we bezig ons eigen overlijden
over een jaar of tien. twintig
voor te bereiden. Dan eten we on
ze toekomst od
