s gifeffaire begon in 1959
25 jaar
dovemansoren
i
3ÉÉ
Met Het Vrije Volk/Metropool weet je overal van.
m
m w i in
Ifll
mmmrn
mm
metropool
mm
Doór BEN VAN HAREN
«l!S
Sipf»
xpmw
mm0$$WÊÊ3i
Vijfentwintig jaar geleden keken vooral natuurlief-
^""heWoers verlangend uit naar het lange Hemelvaartwee-
'-^nXend.en de vrije Pinksterdagen. Het was al vele dagen
.^-stralend wéér. Er was sprake van een buitengewone
droogte 'fi eri? een aanlokkelijke watertemperatuur.
Zwem liefhebbers1 en hengelaars in de Krimpenerwaard
g»i"en ;andere polders wreven zich in de handen, in die
meidagen van 1959.'vi.j':
twc^ Erjgebeiirde echter iets heel
Sloop
^IJzeren "Goniijn^ln
- <5ouderak: lege hui-
;']hpnderi;imoeieri^onM
ibéydègdèn.weren-
Bij.piiderlterk Aan-tie'IJssel herinnert'èeii opgelegde vuilboot van de ROTEB
rrk'ant ligt het industrieterrein van DaLnicijer in Nléuwerlterk, dé eerste
istréden Schanspolder/dé ^rootste stortplaats.
S.O.S.
i
Rïnu?- Ahltei
in'zijn^le-ly?.;
ment: in de] -
schouw op het
water,,Va.n
"zijn"polder.y
Op, dé achterin
grond zijm
Woning enK§ |f
:naast;hem|||fl
zijh.iind|ereri§
yoiorlv^ië^ toe#
fcomstfiijlnüïfV
strijdt:y:33#>
Dokters -;ï y
Voor wie een moderne/progressieve krant wil lezen. Thuis in de wereld. Thuis in de
wereldstad Rotterdam en omliggende gemeenten. Een krant die regelmatig ook
'voorde dag komt' met verrassende voordeeltjes, wie zou zo'n krant niet
willen leren kennen? U weet vast nog wel iemand
-Voorl.:
J\lo.:
mMÉÊm
§§5<§$t
ÖwsfjPS®*?"""
^a-isjsssfi;
BfeStetg^.
A&&
f
•f.^jjjnfeestelijks.'Niët dat het weer'
r^k^lötséling omsloeg. .Nee, het
J,-.; - bleef nóglange tijd droog eh
Het'onheilkwam uit
ëen' geheel andere hoek.
'SyPp'dié vrijdag, de 7é méi
^1959,-ging ér iets mis bijGou-
'iicjÈ .dërak. Gif van de'insecticiden-
6bri'ek van Shell Pernis, aan-
T^rgeyéêrd met- dé Jacoba 2 van
";%*?-i(Gerrit -Hofstede, verspreidde
._Jtdzich via het werkhaventje ach-
'ter'deTDdrpsstraat van Goude-
r?-.^^ak"övér;de Hollandse IJssel:
^Binnen de kortste keren' wa-
'y^jrjén:''tienduizenden vissen;]'ge-,
:;^4;doótf^èri^ kondigden gemeente-
w ""tfestureri zwemverboden af.
(^^98.000 -handtékéningen
;.]Ó.vyahsportvissers waren enkele
--Tiagen; 'verzameld ,!óndër een
^Profëst.datminister-president
^iriMarijnen en .minister. Korthals
- ——yani—Verkeeren .Waterstaat
Svlak -voor de opening van. het
."^jjjvisseizoen ontvingen.
,Vtlr;,f:Het;was niet de eerste, waar-
p^aehuwïng van' de natuur* tégen
hetjgevaar vande stortingen
—r Van ["Rotterdams vuil" in de"
'uiterwaarden van de Holland-
^fc'-rseXJssel. Al vele malen eerder
;>i't";'waif:-'op verschillende plekken
"^dodeWis aangetroffen en reeds
SW.iö-irl956' had hét gemeentebe-
r^éstuüif van Gpuderak na klach-
tën. wan bewoners.; vuilstorter
i^Van tv Nieuwpoort uit'" Gouda
y4-m Aangeschreven. 'v
afval gestort welke
:M-:! vólgens het contract niet had
yfjfén worden gestort. Zo leg
f een grote 'partij rotte si-
„naasappelen onafgedekt te
W^stinken: Ook was er een grote
^,'lf.paftïj'grijs-witte poeder welke
"%x$%.bij 'Mssing ernstige hinder aan
'.J'iCde '.'.omwoners heeft veroor-
4:~rrrzaajct;,Dezepoeder drong de
huizen binnen én heeft, bij ver-
?J-.u-schillende mensen hetwdsr
4..r^aoedfbedorven en zelfs gaatjes
.^'j^-in'-hetlinnengoed gebrand,"
'stond in dé brie/ van 5 juli
■^.1956::
■yvsSÏL fiDjpfyenijnighéid van sommi-
:/-::§-ge?van;de:gestorte stoffen was
-f'^dus!al bekend. Vuilschippers
-^:?Jeri; werkers óp hét stort in Gou-
derak kregen ook opdracht
hun werkhandschoenen altijd
met het laatst vat mee te
gooien.
Toen in het Hemclvaartwee-
k'end van 1959 de massale ver
giftiging van vis in het groots
te en mooiste deel van Zuid-
Holland' begon; was de bouw
van de nieuwe burgemeesters
woning in Gouderak al aange
vangen. Het was het eerste
huis dat werd gebouwd op de;
zo goedkoop verworven nieuwe
bouwgrond. Later volgden nog
een winkelcentrumpje, 66
koop-en 32 huurwoningen,
Ze staan nu allemaal achter
'hoge Hekken. De bewoners zijn
er al maandeiyjgeleden uit ge
jaagd. Over veertien dagen
gaan de eerste] veertig huizen
in de verlaten, "zwaar bewaak
te Zellingwijk tegen de vlakte.
Wat daarna gaat gebeuren
staat Volgens officiële woord
voerders nog steeds niet vast.-
r. Wel:ls'zeker dat een volledi
ge ontgraving noodzakelijk is
om gevaar' voor de volksge
zondheid nu óf in de nabije toe
komst te voorkomen.
Het" .''Rotterdams vuil" in
Gouderak heeft niet alleen het
zwemselzoen 1959. en vele ja
ren vlsplezier langs de Hol
landse IJssel verziekt. Nu, een
kwart eeuw later, wórden pol
derbewoners nóg door de kwa
lijke effecten van die stortin
gen achtervolgd.
Denieuwste, vereniging van
verontruste bewoners,. .S.O.S.
uit Ouderkerk -a-d. IJssel,
vreest dat in de loop der jaren
ai velen slachtoffer geworden
zijn van' het chemische vuil.
Zij is een inventarisatie-begon
nen van kankergevallen in het
gebiedje" dat grei.st aan de
grootste volgesto IJsselzel-
ling, de Schanspolder.
Aanleiding was de waar
schuwing van een arts uit de
Krimpenerwaard aan de in
spectie van de volksgezond
heid. Een collega in de omge-
'■A'ïi
MSB
ving van -. dat zogenaamde
AVIA-terrein had de afgelopen
jaren veel kwaadaardige aan
doeningen geconstateerd, rap
porteerde hij.', Binnen tien da
gen liet de a inspectie van de
volksgezondheid weten "dat" er
reden tot ongerustheid was.
Een kwart eeuw geleden
waarschuwden plaatselijke
artsen ook al. Het gemeentebe
stuur, van Ouderkerk luisterde
ernaar en gaf Van-Nieuwpoort'
geen hinderwetvergunning-
voor het- volstorten van de
Sehanspoldér. De Raad van
State "overwegende dat de. af
wijzende beslissing van B. en
W. van Ouderkerk gegrond is
op vrees voor* gevaar en scha-,
de door het storten van chemi
sche stoffen" besliste later dat
het Goudse bedrijf die vergun
ning wél moest krijgen.
Op deze pagina een histo
risch overzicht op basis van
officiële stukken en hét profiel
van een polderjongen, die in
verzet gaat.
Rinus Anker:
vecht tot 't uiterste
De bijzondere droogte en de
waterontrekking door, Delfland
bi j Leidschenöam maakten dé
waterbehoefte in Rijnland op
Hemelvaartsdag 1959 zo groot
dat het naast de eerder aange
vangen natuurlijke waterinla-'
ting nodig was de grote inma-
lingsinstallatie y&n het ge- i
maal Pijnacker Hordijk bij
Gouda in bedrijf te stellen. Op
deze-wijze wordt ononderbro
ken water van de Hollandse y
IJssél cp Rijnlands boezem ge
bracht tot een totale hoeveel
heid van circa 2.600.000 kubie-
ke 'meter per etmaal.
Aldus beschrijft ir. L. Mus In
genieur Hoofd Technische
Dienst van het hoogheem
raadschap Rijnland; in zijn
rapport van 19 augustus 1959
hoe de poort opengezet werd
voor de vergiftiging van het
visrijke water tussen Gouda
enerzijds en Katwijk en de
Brasemermeer in westelijke
en noordelijke richting.
Hoofdingeniéur F. J. Ribbius
van het .Rijksinstituut voor dé
Zuivering van Afvalwarer be-
schreef op 3 juni 1959 hoe naar
de oorzaak, van de massale
vergiftiging was gezocht-
Hij baseert zich in zijn rapport
op waarnlemengen die door,
hem en] de specialisten Hoeks,
Rodrigues de Miranda, Stoor
vogel en De Regt van zijn in--
stituut zijn gedaan.
Na de ontdekking van de dode-
vis bij Göuderak door een
voorbijvarende kantonnier van
Rijkswaterstaat, op 8 mei 1959,
vrijdagochtend 12 uur, kwam
Ribbius' instituut ook in actie.
"Vissterfte óp de Hollandse
IJssel is herhaaldelijk voorge
komen. De zuurstofhuishou
ding der rivier is zeer labiel,
voornamelijk tengevolge van
verontreiniging door.de stad
Gouda. lp 1959 hadden waarne
mingen d.d: 28 februari én 5'
april echter reeds "tweemaal -
aanleiding gegeven tot onder-
zó'ék. Waarbij de hydrobioloog
bij 'dit instituut drs. B. M. 4.
Hoeks 'stervende vis aantrof
ondanks de aahwezighëid van
voldoende zuurstof. De vér
schijnsélen wezen op vergifti-
'Dit werd telkenmale gemeld -
aan de waterbeheerder, de
hoofdingenieur ïn' hét arron
dissement Rotterdamsche' Wa
terweg, en aan de Inspecteur
RINUS ANKER is inmiddels
37 jaar, getrouwd en vader van
drie kinderen. Hij woont in het
aan Gouderak grenzende bui
tengebied van Ouderkerk a.d.
IJssel, de Lageweg. Een
"schouw ligt in de sloot naast,
hét érf van zijn prachtig opge-
Jkriapte poldcrwoning.
Rinus is geboren eh getogen
in;-;de Krimpenerwaard. Zijn
jeugd brachthij door in Stol-
kersluis, aan de andere kant
van Gouderak/ tegen Gouda
aan! Zijn vader was daar sluis-
wachtër.
V\ Van:; het zwemverbód en de
dóde vissen in 1959 -herinnert
hijzich niets: "Ik was toen
twaalf jaar en kon in de Hol
landse IJssel al lang niet meer
vissen. Het water was bij ons
al'vóór dié tijd door de kaar-
isenfabriek Gouda-Apollo onge
schikt gemaakt."
Van vuilschippers en stort-
werk van Van Niéuwpóort
weet hij wel wat meer: "Bij
Van Nieuwpoort was ik kind
aan huis. Mijn vader moest de
inhoud van-de schepen meten
en ik hielp hem met rekenin
gen schrijven. Ik zat op het
kantoor van Van Nieuwpoort
wel geld te innen. Drie cent.
pér. tón i móesten de schippers
.betalen. Metmijn eigen ogen
heb ik gezien dat ze het. vuil
aan boord verbrandden, zonder
tc betalen terugvoeren en een
'nieuwe vracht haalden."
Rinus moest maar bij het
hoogheemraadschap van de
Krimpenerwaard gaan wer
ken, had vader Anker bedacht.
Zijn zoon, die "doorgeleerd"
had, zag dat hélemaal niet zit:
ten: "Ik was daar wél eens ge
weest en vond het er zo'n duffe
boel dat ik na het horen van
Pa's ideeën heb gesolliciteerd
bij eén transportmaatschappij
in Rotterdam als jongste be
diende. Ik zit daar nog, nu als
transportleider. Ik ben tien
jaar -geleden getrouwd en ben
toen in Ouderkerk gaan wonen.
Een heerlijk huis, in een heer
lijke polder En ik ben niet van
plan me hier te laten wegja:
gen. -;y,yv: - -.
Rinus is nu zelf vader. Hij
heeft drie kinderen. "En van
daar," verklaart hij zijn activi
teiten, voor S.O.S. (Schanspol
der Ouderkerk Schoon), dé
■J '-„x' V.'-**' ----
;.rS.
vereniging waarvan hij secre
taris is. ..-
Tot oprichting van die club
werd veertien dagen geleden
besloten, toen staatssecretaris
van Amelsvoort bij de behan
deling van de hérindelingswet
voor de Krimpenerwaard zei
dat er haast is bij de samen
voeging van Ouderkerk a.d
IJssel en Gouderak, omdat dit
-samengaan noodzakelijk is in
verband met de opslag van
verontreinigde;grond in de
Schanspolder. Inmiddels heeft
een oprichtingsvergadering
plaatsgevonden, Is een bestuur
gevormd en zijn zelfs al de
statuten bij dé notaris gepas-
seerd. Vijftig leden stonden al
heel snel geregistreerd.
S.O.S: wil geen vuile grond
van Gouderak of andere loka-
ties in de Schanspolder. Het
wil schoonmaak van deze
grootste stortplaats van "Rot
terdams vuil" en' wenstdat er
een eind komt aan dé voortdu
rende milieuhinder: vanuit
Nieuwerkerk a.d. IJssel.
Komende maandag gaat het
bestuur van S.O.S. naar het ge
meentehuls van Ouderkerk a.d.
IJssel. Het Is. uitgenodigd om
deel te nemen aan de eerste
bijeenkomst van de Project
groep Bodemverontreiniging
Ouderkerk. Inmiddels heeft het
al tientallen contacten gelegd
en is het gaan vrezen' dat de
oude Schanspolder (volgestort
door en eigendom van het voor
Nieuwerkerks milieuhinder
verantwoordelijke bedrijf Dal-
meijer 'én Van Nieuwpoort uit
Gouda) de officiële gifbelt van
Zuid-Holland wordt.
"Wat ik de laatste dagen al
lemaal gehoord heb. maakt me
steeds angstiger," zegt Rinus
Anker. "Dit raakt me dusdanig
in mijn, ziel, dat ik tot het
uiterste zal vechten. En ik sta
niet alleen... Er zijn er veel
meer met zo'n gevoeL"
der Visserijen te Utrecht. De
voorvallen hadden slechts I0-4
kale betekenis: bepaalde aan-,. I
wijzingen omtrent de oorzaak"
waren er niet. Deze waarschuw
wingen hadden echter tenge-
- volge.dat dé Rijkswaterstaat
bijzonder waakzaam was en
op 8 mei direct ingreep.
Het 170 ton metende schip Ja:
coba 2, waarvan het lossen
vrijdagochtend 7 uur bëgonneri
was, werd. beschouwd als de
meest waarschijnlijk-veront-ï>
reinigingsbron. De inhoud van-
dit schip was geheel afkomstig
van Shell-Pernis. Een monster,
werd achteraf verzameld van;-.
uit de kraan-grijper gevallen*?-
korrelig materiaal. Het lossen
van verdér afval van Shell-
Pernis werd geweigerd; het
stortingsverbod werd, weldra
uitgebreid, tot de andere che
mische bedri j ven. Daarente-
gen'werd het storten van indif
ferent materiaal met kracht
voortgezet, om het "schuldige"
materiaal zoveel mogelijk in
te kapselen."
Ribbius verhaalt in zijn rap-
portage verder over de invloed
van de enorme waterverplaat-,
sing naar Rijnland op.de ver-
spreiding van het-gif. dat bij
proeven zelfs dodelijk bleek
voor vissen bij verdunning tot
èèn op duizendmiljoen. -
"Het gebéurde heeft de aan
dacht gevestigd op de gebrek-.
kige organisatie, van de afvoer
van vaste afvalstoffen der in-
dustrie. In casu bleek Shell-
Pernis een contract te hebben;"
mét het schoonmaakbedrijf
Daco, dit had op zijn beurt een-
contract met'het transportbe- -
drijf Van Nieuwpoort en i'.
laatstgenoemd bedrijf had se-*
dert 74 jaar een'stortvergun- li
ning Konder zekere voorwaar-
den) van de Rijkswaterstaat.'1.;
Verder schrijft Ribbius nog:
"In het bijzonder de groei van. -
de chemische industrie maakt
eeii'strakkere organisatie nö-
dig." Vi ;v-
Eind 1959 vraagt Van Nieuw-;.-
poort in Ouderkerk vergunning
aan voor ophoging van de poK;
der "De; Schans". Het gemeen?-
tebestuur Jianteert naover-"
leg met het ministerie van So-."
ciale Zaken en Volksgezond-
heid hiervoor de hinderwet'.-
Omwonenden tekenen bezwaar
aan. Ook de twee huisartsén
van Ouderkerk en Gouderak.
trekken aan de bel.
De dokters Bouman en
Leeuwenburg schreven op 28
januari I960: "Wij zijn van oor
deel, gelet op vorige ervarin-
gen, dat deze vuilnisstort
plaats een bedreiging gaat
vormen voor de volksgezond-
heid door de niet te vermijden
aantrekking van ratten en in
dekten,-om van chemische ver
ontreiniging nog te zwijgen."
Een hinderwetvergunning
wordt uiteindelijk bevochten
voor dé Raad van State, ander
half jaarna de ramp,van Gou
derak. Allerlei uiterwaarden -
langs de IJssel konden daar-
door worden volgegooid. Ze
staan nu zonder uitzondering
op de lijst van wegens bodem-.,
verontreiniging te saneren ge;;
bieden.
Op 2 mei 1984 schrijft de Krim-
pense gemeentearts Dr. A. 2
Prins aan de inspectie Volks- f
gezonheid: "Dokter Vegter uit-
Ouderkerk a.d. IJssel bevestigt
dat in de omgeving van het
AVI A-terrein afgelopen jaren
veel kwaadaardige aandoenin
gen waren voorgekomen. Er is}
geen sprake van steeds dezelf
de ziekte of aantasting van
hetzelfde orgaan."
Op 11 mei 1984 reageert de in
spectie: "Wij hebben de zaak
onderzócht en zien geen aan
leiding te veronderstellen dat
sprake is van een toename van
kwaadaardige aandoeningen."
Naam:
Adres
Postcode:.
.Woonplaats:
als beloning kies ik een handdoek of'een een parkerpen
De nieuwe abonnee is:
Naam:
Adres:
Postcode:.
-Voorl.:.
-Ncu
-Woonplaats:
betaalt per maand/20.61 betaalt per kwartaal 60.98
De eerste 14 dagen krijgt uw abonnee de krant gratis.
Vul in. knip uil en stuur op in een open envelop naar Het Vrije Volk, aid. Oplage Zaken. -.
Antwoordnummer 1579.3000 VB Rotterdam. Oë postzegel betalen wip
