1
Frankelands moderne
ki k op vrijwilligers
SOLO introduceert
ligfiets in Schiedam
Verdachten blijven
steeds ontkennen
Brandweer in actie
bij kerstbomen-vuur
Hij is zelf nog een beetje beduusd van de toenemende belangstelling
voor zijn werk. Nu hij eenmaal erkenning krijgt zet hij ook door en reist
de halve wereld af om 'zijn waarheid' bekendheid te geven; de Pop Wuj,
het heilige boek van de Maya-indianen.
Meer dan twintig jaar werkte Don Arian Ihes Chavez (81), een Maya-ki-
ché indiaan uit Guatemala, aan de nieuwe vertaling en bewerking van de
Maya-bijbel Pop Wuj. „Het was een Don Quichotte-arbeid," zegt de nog
zeer actieve Chavez. Met genoegen wijst hij erop dat het originele geloof
- van de indianen nu weer op schrift staat.
De laatste jaren houdt Chavez zich bezig met het geven van lezingen
voor wetenschappers en belangstellenden. „Het begon toen ik een uitnodi-
ging uit Nederland ontving," zegt hij. In 1983 kwam hij naar Hilversum
om deel te nemen aan een KRO-radioprogramma over de Pop Wuj. Kort
voor zijn vertrek naar Europa ontving hij het ere-doctoraat aan de uni
versiteit van Guatemala. Daarna volgde nieuwe uitnodigingen elkaar,
steeds sneller op.
- In december '85 bezocht Chavez Italië, waar hij een uitgever voor de
Pop Wuj wist te vinden. Momenteel logeert hij bij een vriend in Amster
dam, waar hij een lange 'tussenstop' maakt op zijn terugreis naar Guate
mala.
In oktober 1986 spreekt hij over de mogelijke toekomst van de indianen
in de zogeheten Russell-lezing, die in samenwerking met dagblad Trouw
wordt georganiseerd.
In Vlaardingen geeft Chavez maandag 6 januari aanstaande een lezing
in het Weeshuis aan het Weeshuisplein, als culturele manifestatie van de
stichting Vlaardingen Anders. Het Vrije Volk zocht de indiaanse professor
op in zijn rustieke logement aan de Amstel in Amsterdam.
Hiërogliefen
Het wereldbeeld van de Maya-indianen bestaat uit een op het water drijvende
piramide, waarbij god in de top zit en de mensen op het grondvlak lopen.
Doorgestreept
Piramide
Indiaanse professor Don Adrian I. Chavêz: "weten
schappers zullen pater Jimenez eerder geloven dan
mij".
Don Adrian
in de VA-
RA-studio
in Hilver
sum (1988),
waar hij
ttcssen de
radio-opna
men door
een blik
werpt in
Het Vrije
Volk.
„Onbezoldigde medewerkers" Deetje Steenbergen
(links) en Henny van Oeveren (tweede van rechts)
heipen ouderen met het bakken van appelflappen in
huize Frankeland.
Conflicten
&ï-
jtsz
HET VRIJE VOLK
vlaardinger -sch edam
ZATERDAG 4 JANUAR11986
zeven grote
werken van
een
Maya
indiaan
Van onze verslaggever
TON DAMEN
AMSTERDAM Het gaat
hem goed. Alleen de ouderdom
speelt hem steeds meer parten,
laat de hoogbejaarde Chavez
zijn vriend weten, als deze
hem van het vliegveld afhaalt.
Als hij luistert gaat steevast
de vlakke hand als een schelp
achter het oor. Om de dikte
yan zijn brilleglazen aan te ge
ven, tikt hij driftig op een forse
glazen asbak. Maar hij ver
trouwt erop dat zijn oude li
chaam het nog enige tijd uit
houdt. "Dat moet ook, want ik
moet mijn woordenboek
Spaans - Ki-ché (de inheemse
Maya-taal) nog afkrijgen,"
zegt Don Adrian I. Chavez met
nadruk. "Als ik die dictionaire
klaar heb, zijn mijn zeven gro
te werken voltooid."
Allereerst heeft hij de ki-ché
taal moeten reeontrueren.
Daar de indianen nauwelijks
wat op schrift hadden staan en
de Spanjaarden authentieke
geschriften hadden vernietigd,
-is dat een lange studie ge
weest. Het tweede werk betrof
het ontwerpen van het alfabet.
De indianen spreken met me
deklinkers die niet aangegeven
kunnen worden door de ro-
meinse letters, zodat Don Ad-
rién daarvoor nieuwe tekens
t heeft bedacht. Ai die arbeid is
nodig geweest om zijn derde
taak te verwezenlijken; de re
constructie van het schep
pingsverhaal van de Maya-ki-
ehés, de Pop Wuj (boek der ge-
- beurtenissen).
De andere vier grote werken
zijn het stichten van een aca
demie voor de ki-ché taal, het
terugvinden van de Maya-ki-
ehé kalender, het schrijven
van een antropologisch boek
over het Maya-volk en het
woordenboek.
„Maar voorop staat de Pop
Wuj," zegt Don Adridn. „Dat is
het verhaal van de geschiede
nis van ons volk. Een verhaal
,van mensen die voortkwamen
uit de maïs. Het is historie en
tegelijk ook religie. In Europa,
ik heb dit een paar weken te
rug ook in Italië weer gemerkt,
weet men niet hoezeer bij de
Maya's wetenschap en. geloof
verbonden zijn. Het geloof
heeft voor ons dus weten-
schappelijke waarde. Juist
daarom heb ik er zoveel ener
gie in gestoken om de oor
spronkelijke tekst van de Pop
Wuj weer boven water te krij
gen."
Een origineel van de Pop
Wuj in hiërogliefenschrift is
-nooit gevonden. Aan het einde
van de 17e eeuw heeft de
Spaanse pater P. Jimenez een
Spaanse bewerking gemaakt.
-Rond het midden van de ne
gentiende eeuw werd het ma
nuscript van Jimenez terugge
vonden en gepubliceerd. Later
zijn op basis van het boek van
"Jimenez enkele interpretaties
.verschenen onder de naam Po-
-pol Vuh. Volgens Don Adrian
Chavez bevat de Popol Vuh ve-
,1e onjuistheden, die ook In late-
,re versies voorkomen. De fou-
-ten zijn volgens Ch&vez te wij
dten aan invloeden van het
christendom en aan het feit
-dat Himenez en latere verta
lers de ki-ché taal onvoldoende
beheersten.
-1 Chavez geeft enkele voor
beelden van de door Jimenez
gemaakte fouten: "Pater Jime
nez laat de indianen in meer-
mej yamshik - hoek van agave-touw (meetlint)
Shibbai Ba plaats van angst, de onderwereld
shal-<>at be a kruispunt (Maya-kruis)
kaj chéstaak van de hemel
kaj shkut hemelzijden
chè houten pin, staak
Motz a de Pleiaden
yuk vast teken
kam a meetlint
shkut a zij kant
ik- a Venus
kaj ?uk a zeni t
kaj a hemel
Kmil a ster
zuk a top
•<>ij a zon
SCHIEDAM "Je ligt lekker
onderuit en het fietst voortref
felijk." Ziehier de definitie die
Schiedammer Theun Moes
geeft van de "ligfiets", een
vervoermiddel dat binnenkort
in Schiedam wordt gepresen
teerd. Met de fiets hoopt het
vervangende werkproject SO
LO in Schiedam Zuid een gat
in de markt te hebben aange
boord. Wethouder Chris Zijde
veld (energie) zal iiggend en
(ietsend op het allereerste,
door de drie medewerkers ver
vaardigde exemplaar, volgende
week zaterdag de werkplaats
van SOLO officieel openen.
SOLO is één van de onge
veer zes vervangende werkpro
jecten die de laatste tijd in
Schiedam zijn begonnen. De
medewerkers zijn allen bezoe
kers van het jongerenhonk De
Dijk, waar ook het idee ont
stond. "We wilden eerst nog
een garage beginnen. Maar die
heb je in Zuid op iedere straat
hoek, er was geen markt voor.
Toen kwam iemand op het idee
om iets met energie te doen."
De aanvraag bij het rijk voor
subsidie werd uiteindelijk ge
honoreerd met een bijdrage
van ruim 30.000 gulden. De
jongeren in Zuid profiteerden
daarmee van het Jongerenjaar
'85.
Hoewel de officiële opening
anders doet vermoeden, is SO
LO al bijna een jaar aan het
werk. In februari '85 werd be
gonnen met de verbouwing
van een voormalig consultatie
bureau aan de Westerkade. De
eerste opdracht die in de werk
plaats werd uitgevoerd betrof
een ijzeren hek voor het even
eens gloednieuwe «vijkcentrum
De Erker in Schiedam West.
Het hek staat om de speel
plaats van de peuters.
"in een blad van de Kleine
Aarde, waar we !id van zijn,
kwamen we de ligfiets tegen.
Nadat ik de tekeningen in Gro
ningen had opgevraagd zijn we
ermee aan de slag gegaan. In
het noorden hebben ze er al
zo'n vijf van verkocht", weet
Theun Moes. Het ligt in de be
doeling om binnenkort te be
ginnen met het maken van
zonnecollectoren. In eerste in
stantie voor volkstuinders. Die
kunnen de collector op een
paai in de tuin zetten en daar
mee water verwarmen. Ook
zijn er plannen om de collecto-
ren in de toekomst aan zwem
baden te verkopen.
In het afgelopen jaar heeft
SOLO al het nodige rendement
gehad. "Vijf vroegere mede
werkers hebben een baan ge
vonden. SOLO is opgezet als
werkervaringsproject. Het nut
blijkt duidelijk bij het sollicite
ren. Als een baas hoort dat je
vrijwilligerswerk doet, kom je
gemotiveerder over. Je bent
ook gemotiveerder", aldus
Theun Mees.
Medewerkers van SOLO krij
gen per dag een vergoeding
van vijf gulden, bovenop hun
uitkering. De solisten hopen te
zijner tijd op eigen benen te
kunnen staan en zonder subsi
dies verder te kunnen. De
rijksbijdrage geldt voor twee
jaar. Op dit moment is onbe
kend wat er gebeurt als deze
termijn verstreken is.
VLAARDINGEN Twee man
nen zijn gisteren door de
Vlaardingse politie in de
Arendstraat aangehouden op
verdenking van een poging tot
diefstal van een auto. Het be
treffen de Vlaardingers E. d. J.
(20) en H. R. K. (18). Een van
de mannen bloedde hevig uit
een wond aan zijn hand toen
hij door de politie werd aange
houden.
Na onderzoek in het Holyzie-
kenhuis bleek dat een pees
was doorgesneden.
Volgens de recherche, die gis
teren met nader onderzoek is
begonnen, blijven de mannen
steevast ontkennen. „Die door
gesneden pees heeft natuurlijk
te maken met een ruitje dat hij
heeft willen inslaan. Maar zo
lang hij alle beschuldigingen
steeds van de hand wijst, staat
nog niets vast, „aldus een
woordvoerder van de Vlaar
dingse politie.
nr-olj
sfctet
ahaloSt
SMfeWl
Jcaj chï~
dere goden geloven. Dat moet
een misverstand zijn, want de
indianen geloven maar in één
god. Ook de Pop Wuj spreekt
van 'één creator'. De verwar
ring is ontstaan doordat de in
dianen hun god meerdere na
men geven. Dat komt omdat
de verschijning van god kan
verschillen. We hebben het
over de god van het land, dat
alles laat groeien, de god van
de regen en zo verder. Toch
bedoelen we steeds dezelfde.
Het klinkt weliswaar ver
warrend, maar Jimenez had
toch beter kunnen weten. In
het christendom geeft men
God ook meerdere namen. De
Vader, de Schepper, de God
van de voorzienigheid, de
Zoon, de Heilige Geest en wat
al niet meer. Iemand van een
andere cultuur zou net zo ge
makkelijk kunnen denken dat
christenen in meerdere goden
geloven.
Ook haalt Jimenez werk
woorden en zelfstandige naam
woorden door elkaar. Als de
Pop Wuj ergens schrijft 'we
zijn nu in plaats a', dan ver
taalt Jimenez dat in 'dit is de
historie van plaats a'. Jimenez
schrijft het woord hond op. In
werkelijkheid staat er in de be
treffende passage van de Pop
Wuj iets over gekookte maïs.
Wat Jimenez schrijft is onlo
gisch, want wij Indianen had
den helemaal geen honden,"
aldus Chdvez.
Toch neemt hij het Jimenez
niet kwalijk dat hij ernstige
fouten heeft gemaakt in het
vertalen van de Pop Wuj. "In
tegendeel," zegt Chdvez. „Ik
draag mijn werk juist aan
hem op. Zonder dimenez was
ons scheppingsverhaal geheel
verloren gegaan. Dankzij hem
kon ik mijn wetenschappelijke
werk verrichten."
Hij slaat het boek open en
laat zien hoe zorgvuldig hij
met de tekst van Jimenez aan
de slag is gegaan. Er staan
vier versies van de tekst naast
elkaar in kolommen. De eerste
kolom is het ki-ché van Jime
nez, de tweede kolom is de cor
recte weergave in het originele
ki-ché, de derde kolom is een
woord-voor-woord-vertaling
(en dus onleesbaar) naar het
Spaans en de vierde kolom
geeft tenslotte de uiteindelijke
'goed lopende' versie van Cha
vez, Op pagina 8 van het boek
zien we dat een stuk tekst niet
is vertaald. Waarom niet?
„Omdat Jimenez dit gedeelte
heeft doorgestreept," ant
woordt Chavez. Hij weet niet
wat er in dat stukje tekst
staat. Dat heeft hij immers
niet vertaald. Hij vindt dat hij
uit respect voor Jimenez uit
moet gaan van het oorspronke
lijke manuscript van Jimenez,
ook al heeft deze bewezen zo
nu en dan de fout in te gaan.
Het wordt een lange discussie,
waarna Chavez toch besluit
om het doorgestreepte stukje
tekst te gaan vertalen. Het
duurt dagen, maar tijdens de
reconstructie van de bewuste
passage wordt hem duidelijk
dat Jimenez opnieuw een paar
vergissingen heeft gemaakt.
Het kost Chdvez moeite om
uit te leggen waarom hij zich
zo strak aan de Pop Wuj versie
van Jimenez houdt, terwijl hij
de pater toch meerdere malen
heeft moeten corrigeren. „In
ieder geval is de kopie van Ji
menez de oudste. Daar komt
bij dat wetenschappers Jime
nez eerder zullen geloven dan
mij. Ik ben immers een in
diaan en indianen zijn nooit
geloofd. Over ons wordt alleen
maar kwaad gesproken. Dat
we meerdere (af-) goden ver
eren, dat we heidenen zijn, dat
we wilden zijn, dat we beesten
zijn, dat we lui zijn, dat we
menseneters zijn, dat we
dronkaards zijn en dat we van
de duivel zijn. Mijn boek zal
niet geloofd worden omdat er
vrij revolutionaire dingen in
staan. Net zoals Galileï niet
werd geloofd toen hij zei dat
de aarde om de zon draait en
Morse niet werd geloofd toen
hij beweerde met 3einen cont
act gemaakt te hebben, zo zal
ook ik pas ver na mijn dood
bevestiging krijgen."
Volgens Chavez moet de Pop
Wuj enkele tienduizenden ja
ren oud zijn. Hij komt tot die
conclusie omdat het boek uit
gebreid ingaat op het ver-
schijnsel van een explosie, die
is vooraf gegaan aan de zond
vloed, waarover in de bijbel
wordt gesproken. Hij brengt
die explosie in verband met
het ontbreken van een van de
planeten in hel zonnestelsel.
Ook wetenschappers zijn nog
altijd op zoek naar de oorzaak
van het verdwijnen van die
planeet.
De Pop Wuj gaat uit van het
wereldbeeld van de Maya-in
dianen, die zich het heelal heb
ben voorgesteld als een pira
mide. De aarde is het grond
vlak en God is in de top, „Zo is
het, de mensen lopen op de
grond terwijl God boven is,"
verklaart Chavez een schets
van de pirai.iide, die drijft op
het water. De sterren hangen
in de zijvlakken. Het verhaal
beschrijft hoe de mens wordt
geschapen uit de maïs, als het
water wijkt. De mens zou er
gens in de omgeving van de
Nakshit (Midden-Oosten) zijn
ontstaan en later naar Egypte
(Tuian) zijn vertrokken, van
waar het volk zich over de ge
hele wereld heeft verspreid.
„Een fascinerend verhaal,"
zegt Chavez. „Ik vraag me nog
altijd af hoe ik de kennis en de
kracht heb gekregen om dit al
lemaal terug te vinden en te
bestuderen. Want alles wat ik
weet heb ik mezelf moeten le
ren.
Ik heb nauwelijks scholing
gehad. Maar door ambitie kom
je ver. Toch kun je je ook daar
in vergissen. Toen ik 70 jaar
was wilde ik Frans, Duits en
Engels ga?" leren. Maar al
snel kwam ik er achter dat ik
te langzaam vorderde. Ik ben
nu al in de tachtig en spreek
nog maar een klein woordje
Engels. Ik kan het wel leren,
maar ik ben te oud. I have no
time, see....," grapt de vriende
lijk lachende Don Adrian. Hij
kent de uitdrukking niet, maar
Chavez is een echte self-made-
Lezing Don Adrian I. Chavez
en oprichtingsvergadering
Vlaardingen Anders in het
>«.s
voormalig pandje van Rood
Vlaardingen in Hei Weeshuis
aan het Weeshuisplein op
maandag 6 januari. Aanvang
19.30 uur. Toegang gratis. Met
dank aan vertaalster Mia
Buursma.
VLAARDOINGEN De brand
weer in Vlaardingen moest en
kele malen in actie komen bij
branden die zijn ontstaan door
brandende kerstbomen. Na de
feestdagen zijn de jongeren
weer druk bezia met het kerst-
boompje-verDranden.
In de fietsenstalling van een
school aan de Planciusstraat
stak de jeugd enkele.kerstbo
men in de brand, waarna het
golfplaten-dak van de stalling
werd vernield. Verder zijn er
brandies oftblust in de Kievits-
iaan en de Da Costastraat.
Van onze verslaggever
BART VAN LEEUWEN
SCHIEDAM Een hulpje
in een verzorgingstehuis is
wel aardig, als 'ie maar pre
cies doet wat het personeel
wil. Die houding vindt direc
teur Huckriede van huize
Frankeland in Schiedam
ouderwets. Nee, een vrijwil
liger moet de ruimte krij
gen. Die moet het gevoel
hebben erbij te horen.
Iemand die rechten heeft,
maar ook een stukje verant
woordelijkheid draagt. Ook
beslist niet een persoon die
meent zich alles te kunnen
veroorloven "omdat hij zo
veel voor de tent doet".
Heeft verzorgingstehuis
Frankeland een moderne
kijk op vrijwilligerswerk?
Twee zinnen uit een grote
personeelsadvertentie in een
lokaal liuis-aan-huisblad:
„Wij zien vrijwilligers niet
als handlangers voor onbe
duidende bezigheden", en
„De passende vrijwilliger
heeft invoeling met de oude
re zorgbehoevende mens,
dringt zich niet op en weet
meningen van anderen ten
aanzien van zijn inbreng te
waarderen."
Directeur W. J. B. Huc
kriede vertelt wat Franke
land niet wil: „Van vrijwilli
gers afhankelijke mensen
maken, aan wie gunsten
worden toegestaan onder lei
ding van bevoegd personeel.
,Zo van: we willen je alleen
op dinsdagmiddag, 's och
tends loop je in de weg."
Huckriede praat liever over
"onbezoldigde medewerkers.
Ze moeten zich ook gedra
gen als personeel. Dus: leid
je een activiteit van tien tot
twaalf uur, dan moet je er
zijn."
De waarheid iigt in het
midden. Huckriede wii geen
vrijwilligers die zeggen
„Wees blij dat ik kom", maar
evenmin vindt hij dat ze er
zijn om de nare klusjes op te
knappen. Elke vrijwilliger
krijgt een vaste taakom
schrijving en werkt onder de
hoede van een contactper
soon. Voorbeelden van onbe
taalde oanen worden ge
noemd ln de laatste adver
tentie: begeleider, medewer
ker activiteiten, secretaris
bewonerscommissie, mede-
opleiding gevolgd, zeggen ze
dan," aldus Huckriede. Hij
vindt dergelijke conflicten
gezond. Een goed gesprek
moet volgen met als uit
komst een duidelijker taak
afbakening. Want er zijn
grenzen. Het betaalde perso
neel blijft ln de eerste plaats
verantwoordelijk voor het
welzijn van de bewoners van
het verzorgingstehuis.
werker technische dienst.
Hij schetst het harmonieu
ze beeld van twee mensen
die een vereenzaamd leven
leiden en elkaar de helpende
hand toesteken: een langdu
rig werkloze en een bejaar
de. De vrijwilliger gaat met
de Frankelandbewoner een
straatje om, boodschappen
doen en naar de dokter.
Maar er zijn meer mogelijk
heden. Iemand met een te
korte werkweek elders helpt
een paar uurtjes in de week
achter de bar of in de keuken
van huize Frankeland.
Huckriede gaat prat op de
"open sfeer" die in het Schte-
damse verzorgingstehuis
(van katholieke signatuur)
heerst. „Of je nu kopstuk,
hulpkok of receptionist bent,
iedereen mag het hier zeg
gen als het beter kan. Het is
beslist niet zo dat de leiding
alles weet." Tegelijk erkent
de directeur dat zijn sys
teem „maar ten dele werkt.
Mensen zijn niet ideaal, er
zijn altijd wel problemen."
Natuurlijk zijn er perso
neelsleden die klagen over
de bemoeienis van vrijwilli
gers met hun werk. „We heb
ben toch niet voor niets een
Maar Huckriede kan een
voudig niet meer zonder
vrijwilligers. De personeels
bezetting is ontoereikend om
van het tehuis een ideale ge
zellige verblijfplaats te ma
ken (190 medewerkers ver
zorgen bijna 300 bejaarden).
„Ja. als het. Rijk ons budget
halveert kunnen we ook blij
ven draalen. Dan schuif je
het eten naar binnen, je geeft
iedere bewoner één keer per
week een badbeurt en bekijkt
't verder maar. Niemand
gaat daaraan dood, maar
het is geen leven meer."
Huckriede zou het leven
van de bewoners juist willen
verrijken en daarbij kan hij
ontelbaar veel vrijwilligers
gebruiken. „Zoals je in een
restaurant achter elke tafel
een livrei kunt zetten, kunt
je hier achter elke bewoner
een vrijwilliger zetten...".
i.|
{r 1
