■N
mmmm
Vlt^ptfr
mmm.
mtmm
ïïwëÊM
-*** Vt
'■zr V
ZATERDAG
'^-AUGUSTUS 1986
Het is komende woens
dag precies tien jaar
geleden dat gewelda-
digheden het rustige
Schiedam deden op
schrikken. In het week-
s einde van 6,7 en 8
s augustus 1976 richtten
1 meer dan honderd op
geschoten jongeren hun
- woede op Turken in met
name het centrum van
14 de stad. Het doodsteken
van een makker op de
kermis was de directe
aanleiding.
Het Vrije Volk noemde
de onlusten toen zonder
omwegen rassenrellen,
met de toevoeging "hoe
wel voor ons nog geens
zins vaststaat dat Tur
ken van een ander ras
zijn". Kritiek was er
vooral op de politie. "De
voorzichtigheid is in
Schiedam ontaard in
-slapheid", zo werd de
korpsleiding verweten.
Vier jaar eerder waren
er de rellen in de Rot-
terdamse Afrikaander-
wijk. Ook toen oproer
kraaiers, vernielingen
en de ME. Nederland
1; leek zijn tolerantie
kwijt te raken.
Na de onlusten is het
lJ rustig gebleven in het
tussen Vlaardingen en
Rotterdam ingeklemde
Schiedam. Hoe is het
nu, een decennium la
ter? Is alles pais en
vree? Of sluimert er
nog te veel onder de op-
r. pervlakte?
Mickey Mouse
fpn
PAGINA 9
m
msm*
lm 4 --li
mzscmc*)u*bbv,
Tweèmmft
ZandèmnMm<
ju-s-*
m-istsm
Snelrecht
Begrip
Moskee
J/S
n I.
J K"^« O
Vf/y* T t
Iw"
'X IJ^S V»
1 "ft-
Van onze verslaggever
JAN BOOISTER
Ze wisten het zeker een
fJ' aantal van hen had het toch
'Z met eigen ogen zien gebeuren?
Hun makker John Gijbeis (20)
had ruzie gekregen met "zo'n
Turk", die vrijdagavond 6
T augustus 1976 op de kermis
aan het Emmaplein in Schie
dam. Er was een handgemeen
ontstaan en John werd doodge-
- stoken.
De ruzie ging over een meis
je. Later werd vastgesteld dat
v. de Turkse fabrieksarbeider
AydinX (24) uit Maassluis de
dader was. Maar aanvankelijk
was dat allerminst zeker.
De politie had weliswaar in
een vroeg stadium gesproken
over ','een Turk" als messe-
trekker maar moest dat ver
volgens veranderen in "een
Zuideuropees type". Maar het
kwaad'was al geschied.
Vrienden en kennissen van
het slachtoffer ronselden in de
loop van zaterdag meer dan
honderd jongelui uit met name
i i Schiedam en Vlaardingen voor
wraakacties. Later zouden er
zelfs raddraaiers uit Den Haag
op komen draven
Zaterdagavond was het dan
raak. De hele dag broeide het
al in de stad. De politie wist
ook dat het fout kon lopen en
had wat agenten gestationeerd
bij de kermis. Maar de stoet
i van meer dan honderd
- schreeuwende, joelende jonge
lui trok door het centrum. Vol
gens sommigen voorafgegaan
- door een politieauto.
Met messen, ijzeren staven
en straatstenen waren ze ge
wapend. De een wilde niet on-
j ,derdoen voor de ander. Een
lijstje met adressen wees de
f weg.
Het Turkse café Zafer op de
Hoogstraat stond er op. Zo'n
v honderd stenen werden naar
binnen gegooid. Verwensingen
werden geuit, de inventaris
'vernield.
De eigenaresse van de zaak
was zo bang geworden dat ze
naderhand haar naam niet
durfde noemen. Wel zei ze dat
•v ze getrouwd was met een
Turkse man. Dat bleek ook de
aanleiding voor de vernielin-
-T gen.
Ze toonde weinig respect
iJ<J meer te hebben voor de politie.
"Die deed niets," aldus de
vrouw. "Ze kwamen pas In ac-
- tie toen alles achter de rug
was."
r' In café Mickey Mouse werd
brand gesticht. Dat etablisse-
r ment werd bezocht omdat
eigenaresse Sjaan Zwanen-
burg een Turkse vriend had en
-er wel eens landgenoten van
T" hem in de zaak kwamen. Ook
hier keken agenten toe hoe er
vernield werd. En wie daar
-kritiek op had kon zelf een pak
'slaag krijgen.
Verder werden Turkse win-
kels op een soortgelijke ma-
nier „behandeld", plus een kof-
i fiehuis en nog een café. Yilmaz
Sengul behoorde tot de gedu-
t peerde winkeliers. Ook bij hem
vlogen de stenen door de rui
ten.
„Waarom doen de mensen
dit?", vroeg, hij zich toen at
w "„Ik werk hier voor het eten,
|w-'i «voor mijn kind,- voor mijn
Js- vrouw. Waarom moeten ze dan
mijn -ruiten- ingooien? Ik heb
toch -niets te maken met die
steekpartij?'-',
I» '£-•>>.Vii Yilmaz SengulJ heeft intus-
sen wel door dat zijn winkel
tfC: ,<7 niet vernield,!werd omdat de
-
'Er valt wel eens een klap.
Maar verder geen problemen'
V//Z-
;'<s(
dader van de steekpartij Jan
sen heette en vervolgens alle
Jansens m Schiedam de dupe
waren. Hij weet nu dat het ras
senrellen waren.
Maar alhoewel de angst on
der Turken ongekend groot
was heeft Sengul de stad niet
verlaten. Hij woont er nog
steeds, zij het dat hij deze we
ken met vakantie is in zijn ge
boorteland.
Het hete weekeinde voor
Schiedam zat er daarmee nog
niet op. De zondagavond volg
de met ditmaal de moskee in
de Mariastraat ais doelwit.
Al vroeg in de avond hadden
zich daar talloze jongeren ver
zameld. De ruiten van de mos
kee waren er al aan gegaan.
Bewoners brachten hun auto in
veiligheid en al snel ging het
gerucht dat de moskee in
brand zou gaan. Het wachten
was nog slechts op een lont die
aan een bierflesje vol benzine
bevestigd moest worden.
Even over elf uur was het
zover. Maar het flesje beland
de tegen de gevel van het
pand. Vervolgens werd de
brandende lont door een stuk
gegooid raam naar binnen ge
worpen en er ontstond een be
gin van brand. Enkele Turken
wisten het vuur te blussen.
Snelrecht volgde. Politie
rechter mr. C. H. -G. Boot ver
oordeelde een aantal relschop
pers tot drie dan wel vier
maanden onvoorwaardelijke
gevangenisstraf. „Door die rel
len is een stuk bestaanszeker
heid van de Turkse gemeen
schap de grond ingeboord. Het
zou tegenover deze samenle
ving van onrecht getuigen de
daders vandaag al naar huis
te sturen," zo motiveerde hij
zijn straf.
Verder werden de jongelui
met een boete geconfronteerd
van duizend gulden, geld dat
als schadevergoeding ging
naar de Islamitisch-Turkse
Vereniging in Nederland.
De jongelui zelf toonden be
rouw. „Je liet je gewoon door
de massa meeslepen", ver
klaarde er een. En een ander
zei dat de zaak uit de hand
was gelopen omdat de politie
onvoldoende had opgetreden.
Na het roerige weekeinde
was het echter nog niet rustig.
Gelokt door de berichten kwa
men nog een paan- dagen van
heinde en verre opgeschoten
jongelui naar Schiedam om
„agentje te pesten". Maar die
hadden zich de kritiek aange
trokken en samenscholingen
werden vrijwel direct met de
wapenstok uit elkaar gedre
ven.
Ook de poging van een groep
jongens om de ruiten van de
ambtswoning van burgemees
ter A. Lems in te gooien kon
worden verijdeld. Turkse ca
fe's en winkels in de binnen
stad hielden toen nog hun deu
ren op advies van de politie ge
sloten.
Gelukkig bleek lang niet
iedereen een hekel aan Turken
te hebben. Eigenaar M. Cagdas
van het Turkse café Istanbul
merkte dat. Hij kreeg in die
dagen een briefje van honderd
gulden in zijn handen gedrukt
van een volstrekt onbekende
Nederlandse man. Zijn aan
vankelijke verbazing sloeg
snel om in ontroering. En die
gevoelens werden nog eens on
derstreept toen wat later een
dametje een grote bos rode ro
zen bezorgde en weer snel ver
dween.
Hoofdinspecteur D. van der
Veen van de Schiedamse poli
tie beloofde snel dat de vraag
of de politie mede schuld had
aan de grootte van de rellen
niet ontweken zou worden. Hij
kondigde een intern onderzoek
aan naar eventueel gemaakte
pohtiefouten.
Het Schiedamse raadslid
Clara Visbeen (PvdA) drong
zelfs aan op een onderzoek van
de rijksrecherche naar het po-
litiegedrag. Maar zover is het
nooit gekomen. Sterker nog, er
is waarschijnlijk helemaal
geen onderzoek geweest.
Op een vraag m die richting
kan een woordvoerder van de
politie geen duidelijkheid ver
schaffen. „Ik heb niet boven
water kunnen halen of er een
onderzoek is geweest."
Hij weet wel dat in de afge
lopen tien jaar de contacten
met de „etnische minderhe
den" verbeterd zijn. „Er is een
reorganisatie geweest bij de'
politie," aldus de woordvoer
der, „en er opereren nu wijk
teams waardoor het contact
met de bevolking verbeterd
is."
De politieman zegt de indruk
te hebben dat er bij de bevol
king meer begrip is ontstaan
voor minderheidsgroepen. „En
bij de politie zelf is er ook het
een en ander veranderd. Tus
sen toen en nu zijn veel agen
ten bij de Schiedamse politie
weggegaan en nieuw gekomen.
Ik denkt dat in die tien jaar on
geveer de helft van het korps
is vernieuwd."
Een concreet actieplan voor
als er nieuwe rellen ontstaan
heeft de politie niet. Wel is er
regelmatig overleg met burge
meester A. Scheeres over met
name de minderheden in de
stad. De actieplannen die er
wel zijn, betreffen calamiteiten
op andere vlakken.
De rellen van tien jaar gele
den hebben er toe geleid dat er
snel regelmatige bijeenkoms
ten kwamen tussen vertegen
woordigers van buitenlanders
en de gemeente. Daarbij wer
den de klokken gelijk gezet.
Dat contact kreeg, geheel vol
gens de gebruiken van die tijd,
de betiteling „overlegplat
form". De burgemeester van
de stad, toen A. Lems, werd er
de voorzitter van.
De gemeente kreeg aldus in
formatie die ertoe leidde dat
er wat mensen met speciale ta
ken werden aangetrokken. Er
kwam een „migrantencoordi-
nator", voor het onderwijs
werden extra krachten in huis
gehaald en een „migranten-
voorlichter" ging in het stad
huis aan de slag.
De gemeente ontwikkelde
een „minderhedenbeleid" en
recentelijk verscheen een
"Proeve van een anti-discrimi-
natiebeleid ten behoeve van
culturele minderheden".
Dat laatste lijkt wat laat,
tien jaar na dato. Maar over
bodige luxe is het ook weer
niet. Een paar maanden gele
den nog maar werd er brand
gesticht m het migrantencen
trum 't Parkweg. Die actie
werd opgeeist door een clubje
rechtse jongeren, waarschijn
lijk van hetzelfde slag als die
van de Nederlandse Volksunie
die tien jaar geleden prompt
actief was.
Op welke schaal thans in
Schiedam geopereerd wordt
weet de gemeente niet. Maar,
zo staat in de "proeve": "Toch
menen wij te kunnen stellen,
dat elke uiting er van op zich
voldoende reden is om een ge
meentelijk beleid te definieren
en uit te voeren."
In het stuk wordt aangege
ven wat de gemeente kan doen
als werkgever en als overheid
slichaam. Het leidt tot weinig
verrassende mededelingen
over bijvoorbeeld voorlichting
en het in dienst nemen van
mensen uit minderheidsgroe
pen.
Over de rellen van tien jaar
geleden wordt in het stuk niet
gerept. Is dat onwetendheid?
De voorlichter die ons helpt
heeft in ieder geval nooit van
de onlusten gehoord. "Maar ik
zit ook nog maar vier jaar bij
de gemeente Schiedam," ver
ontschuldigt hij zich.
En de Turken zelf? Zij vorm
den tien jaar geleden onge
vraagd het mikpunt van de
rellen. Zij schrokken zich toen
lam, vluchtten deels de stad
uit, haalden hun naambordjes
van de deuren of zochten an
derszins de anonimiteit.
Een rondgang door de stad
leert dat het Turkse café Zafer
is verdwenen. Na de rellen zijn
er nog een paar keer ongere
geldheden geweest en is de
deur definitief dicht gegaan.
De Turkse zaak op de Korte
Dam, indertijd ook met stenen
bekogeld, is eveneens weg.
Overeenkomstig het huidige
consumptiepatroon kunnen er
nu broodjes shoarma worden
gekocht. Het eethuis heet "gril-
room".
We stappen binnen bij het
Turkse café Kent Palas aan
het Broersveld. Het is er stil.
Beheerder M. Kaplan leest een
Turkse krant.
Hij herinnert zich dc rellen
nog wel. Kaplan woonde tien
jaar geleden in de Maria
straat, nabij de moskee. "Veel
Turken zijn na de rellen nog
een flinke tijd lastig gevallen,"
weet hij. Daarbij viel wel eens
een klap, of er werd met water
gegooid. Dat is zo nog een paar
jaar doorgegaan.
Winkelier Yilmaz Sengul
heeft daar ook last van gehad.
Bij zijn winkel werden stenen
door de ruit gegooid. Hij is ook
met zijn handel gestopt.
Kaplan haalt er een paar an
dere Turken bij. Zelf heeft hij
niet veel gemerkt van moei
lijkheden. Hij legt zijn landge
noten uit dat we willen weten
wat er zoal veranderd is, of ze
merken dat de gemeente de
zaak nu beter in de gaten
houdt.
Maar de Turken gaan weg.
Ze willen niet praten. "Ze zijn
een beetje bang," legt Kaplan
uit. "Ze willen geen moeilijk
heden. Als ze nu praten ge
beurt er straks misschien
wat
Kaplan weet dat Turken las
tig worden gevallen En dat er
wel eens een klap valt. Meestal
gebeurt dat als er drank In het
spel is, drank die soms ook de
oorzaak is van ruzies tussen
Turken onderling. Wat dat be
treft verschillen ze niets van
Nederlanders.
Er komt een andere Turk
binnen, een jongere. Hij be
heerst het Nederlands redelijk
en neemt ons mee naar een
verderop gelegen koffiehuis.
Maar ook daar wordt gezwe
gen. Althans in het Neder
lands. Wat er aan Turks alle
maal wordt gezegd kunnen we
niet volgen.
We worden verwezen naar
de moskee waarvan ze de
straatnaam niet duidelijk kun
nen maken. Het is ze vergeven
dat ze moeite hebben met het
uitspreken van "Francois Ha-
verschmidtlaan".
We vragen er naar M. Yil
maz, zoals ons geadviseerd is.
Ook bij hem is de bereidheid
om te praten niet groot. "Nee,
er zijn geen problemen, alles is
opgelost."
We worden naar de moskee
aan het Raam verwezen. Daar
in is ook de vroegere moskee
van de Mariastraat gevestigd,
wordt ons verzekerd.
Het heeft er alle schijn van
dat de Turken liever helemaal
geen publiciteit hebben, dat ze
bang zijn dat Nederlanders zo
alleen maar op verkeerde ge
dachten worden gebracht. Zit
de angst er na tien jaar nog zo
diep in of gebeurt er vandaag
de dag nog te veel?
We proberen het nog een
keer bij de moskee aan het
Raam. Hataj Cavusoglu wil
ons wel te woord staan. Hij is
al twintig jaar in Nederland.
„Wat was er tien jaar gele
den?", vraagt hij wat achter
dochtig en onwetendheid vein
zend. „Vertel even, misschien
ben ik het vergeten."
Als we de bedoeling uitleg
gen weet hij het weer. Nee, de
gemeente helpt nu goed, er
zijn geen problemen. „De bur
gemeester is hier een paar
keer geweest en die luistert
goed."
We krijgen te horen dat er in
de buurt wat problemen zijn
geweest met jongeren, Turkse
en Nederlanders. Dat is toen
opgelost door de politie. „Nu is
het beter. Gelukkig kunnen we
het samen zo oplossen. Maar
verder geen problemen. Alles
is goed. Dat moet u opschrij
ven."
De laatste jaren is er ook
niets gebeurd, althans niets
noemenswaardigs. „Alles is
honderd procent netjes. We
zeuren ook niet. U moet goed
schrijven, hè. Dat moet u belo
ven."
M. S. Kurt verzekert ook dat
het allemaal wel meevalt. „Ik
ben al achttien jaar hier en
heb nooit last gehad. Acht jaar
geleden heb ik wel wat ge
merkt, maar nu met meer. Ja,
toen was Ik bang, maar dat is
over."
En het recente brandje m
het migrantencentrum 't Park
weg? Daar weet Kurt mets
van.
Worden we van het kastje
naar de muur gestuurd? Heeft
de Turkse gemenschap die ty
pisch Nederlandse gewoonte
zich eigen gemaakt?
Marijke van Zeggelen denkt
dat dit met het geval is. Ze is
migrantencoordinator bi j - de
gemeente en hoort in die func
tie natuurlijk wel eens wat.
„Discriminatie en racisme",
zo weet ze dan ook, „zijn on
derwerpen waar door Turken
moeilijk over wordt gepraat
Men doet dat niet. Of dat nou
angst is of beleefdheid, ik weet
het niet. Misschien weten ze er
ook met veel van, 'of willen ze
het niet weten."
Van Zeggelen is ervan over
tuigd dat er net als elders in
Nederland ook in Schiedam
wordt gediscrimineerd. „Bui
ten kijf", noemt ze dat. Maar
hoe erg het allemaal is, weet
niemand.
„En er met Turken over pra
ten is heel moeilijk Bovendien
is er de affaire bij 't Parkweg
geweest in maart. Met dat
brandje. Dat was allemaal niet
zo schokkend, maar het zorgt
wel weer voor schrik."
In zo'n sfeer blijven Turken
het liefst anoniem. Of bena
drukken ze dat ze geen proble
men willen. „Een goede inven
tarisatie van mogelijke moei
lijkheden is dan ook haast niet
te krijgen."
Zo'n 150.000 gulden bedroeg
de schade tien jaar geleden. Er
is nog geld ingezameld omdat
de verzekering de stenengooie-
nj met dekte, maar genoeg
was het met.
Wat nog erger was was de
doodsangst onder de volkomen
onschuldige Turken die onver
wacht met hysterisch geweld
werden geconfronteerd. Dat
heeft zonder twijfel veel diepe
re wonden geslagen.
En Aydin I., de dader van de
steekpartij? Die zit gevangen
in Turkije, weet Hataj Cavu
soglu. Daar is hij tot twintig a
dertig jaar gevangenisstraf
veroordeeld voor zijn vergrijp
in Schiedam. Het is een straf
die in ieder geval zwaarder is
dan hij ooit in Nederland zou
hebben gekregen.
f!:./-.'»* W?'
