pluim voor Schiedam
Edith Nieremeyer: van tienerkoor tot operette-stër
Zakkendragers van Anthonisgilde sjouwen en werken als vroeger
Het Vrije Volk SCHIEDAM
Ministerie roemt milieugerichte aanpak in eerste
aanzet voor nieuw nationaal bouwbeleid
Werving vrijwillige brandweer succes
1
Schiedam
moet wennen
aan z'n
vreemdelingen
Mmmm
Molenbeurs zoekt deelnemers
PAGINA 14
WS
ZATERDAG 25 MAART 1989
Door Ben van Haren
SCHIEDAM „We zijn iets
creatiever bezig dan de gemiddel
de gemeente en kijken vooruit hoe
zich de 2iste eeuw zal ontwikke
len. We zijn zelfs bezag ons aan
ons ingebakken minderwaardig
heidscomplex te ontworstelen."
„Wethouder ir. Chris Zijdeveld zei
het deze week bij de opening van
de tentoonstelling 'Een omgeving
.blij en licht van kleur* over de
stadsontwikkeling in Schiedam in
'de na-oorlogse jaren.
„Schiedam," zo benadrukt Zij
develd „mag best kapsones heb
ben." Een pas verschenen nota
van het ministerie van Volkshuis
vesting, Ruimtelijke Ordening en
Milieubeheer (VROM) bevestigt
het.
In de nota 'Bouwen en milieu',
die onlangs verscheen als onder
deel van het spoedig door het kabi
net uit te brengen Nationaal Mi
lieubeleidsplan (NMP), wordt
Schiedam naast 's-Hertogenbosch
en West-Berlijn als voorbeeld ge
noemd voor een nieuw nationaal
.bouwbeleid. De nota, voor de di
rectie Coördinatie Bouwbeleid ge
maakt door het International In
stitute for the Urban Environ
ment, is bedoeld om de milieu
aspecten van het bouwen nader te
"beoordelen. Zoals Het Vrije Volk
donderdag reeds meldde, conclu
deerde topambtenaar ir. C.Vries
man, directeur Coördinatie Bouw
beleid van het ministerie van
VROM, dat door anders te bouwen
het milieu op veel terreinen ge
spaard zou kunnen worden.
„Hoofdconclusie uit deze studie
is dat kennis van milieuvriendelij
ke bouwmethoden wel voorhan
den is, maar slechts in beperkte
kring. Aanbieders en vragers op de
bouwmarkt zijn te weinig bekend
met de mogelijkheden," schrijft
Vriesman voorts. Volgens het NMP
moet in alle maatschappelijke sec
oren zodanig met natuurlijke
hulpbronnen en het milieu de
biosfeer omgaan, dat onze pla
neet leefbaar is en blijft voor gene
raties na ons.
Schiedam komt in de nota naar
voren als de middelgrote randstad
gemeente, die niet alleen de bij
zo'n plaats behorende milieupro
blemen heeft. Dat is trouwens al
een aardig rijtje: geluidshinder
door autoverkeer, lucht-, bodem
en waterverontreiniging als gevolg
van verkeer, industrie en elektrici
teitscentrales, grote hoeveelheden
afval waaronder chemisch afval,
monotone slecht gebouwde woon
wijken en uniform stadsgroen, een
slecht binnenklimaat in gebou
wen, verkwisting van energie, wa
ter en grondstoffen door verliezen
bij produktie, transport en ver
bruik.
Daarnaast heeft Schiedam nog
te maken met luchtverontreiniging
van de petro-chemische industrie
uit het Rijnmondgebied, met bo
demverontreiniging, met opgespo
ten verontreinigd havenslib en
met een door grootschalige kaal
slag in de jaren '60 en begin '70
aangetaste historische binnenstad,
aldus de onderzoekers.
De basis voor een milieu-vrien
delijk bouwbeleid werd gelegd in
1977 toen in een motie de gemeen
teraad vroeg om bij de planvpr-
ming voor Woudhoek-Noord te
streven naar 'een zodanige vorm
geving van woning en woonomge
ving, dat bij het gebruik zo zuinig
mogelijk wordt omgesprongen met
de aan de mens ten dienste staan
de hulpbronnen'. Sindsdien wor
den ambtenaren in die richting ge
stimuleerd en is kennis opge
bouwd Milieuaspecten worden in
het werkoverleg normaal meege
nomen.
Chris Zijdeveld, die in 1974 on
verwacht Cor Bolmers als wethou
der stadsontwikkeling opvolgde,
heeft ook milieubeheer en energie
beleid in zijn portefeuille. De nieu
we aanpak kost wel veel aanpas
sing. „Dat zijn maar mooie verha
len, krijg je gelijk te horen als een
nieuwe aanpak niet snel tot resul
taat leidt. Kinderziektes in een ex
perimenteel project krijgen ook
meer aandacht dan bij een gewoon
bouwproject. Gebrek aan milieu
kennis is vaak een knelpunt."
In de VROM-nota krijgt het
Schiedamse beleid een pluim. „De
aanpak is uiterst praktisch en
pragmatisch. Er worden niet veel
nota's geschreven. Het Schiedamse
beleid voor energiebesparing kreeg
veel aandacht in de Nederlandse
pers, maar er wordt ook gewerkt
aan de verbetering van het afval
beheer, het bevorderen van lang
zaam verkeer en collectief open
baar vervoer en het beheer van de
natuur in de stad. Gaandeweg is
het milieuaspect in het gemeente
lijke inrïchtings- en bouwbeleid
verstrekt en er komen steeds meer
elementen aan bod. Getracht
wordt het publiek hierbij te be
trekken en te motiveren. Bij de
laatste te realiseren uitbreidings
wijk Spaland wordt beoogd in te
spelen op de meest actuele ontwik
kelingen."
Als voorbeelden worden in de
nota genoemd
•~de 184 minimum-energiewo-
ningen in Woudhoek,
de energetische renovatie van
de school Het Startblok,
de renovatie van de wonin
gen aan de Dr. de Visserlaan,
het woningencomplex Schut
tersveld en
de uitgangspunten voor de
woningbouw in Spaland van goed
openbaar vervoer, zo min mogelijk
verharding, geen snippergroen
woningen op het zuiden, een norm
van 600 700 kuub gas per jaar en
het verbod om tropisch hardhoul
en milieuonvriendelijke verf te ge
bruiken.
„Bij tijdige invoering van mi
lieumaatregelen kan op kosten
worden bespaard terwijl de mi
lieukwaïiteit verbetert," conclude
ren de onderzoekers aan de hand
van de Schiedamse voorbeelden.
-w
De werving voor vrijwillige brandweerlieden via de openbare Publex-reclamezuilen (zoals op deze Mupi
by de ingang van het Stadskantoor) is een succes geworden. Tot nu toe hebben zich 69 belangstellenden
aangemeld en dat is aanzienlijk meer dan was ingeschat. Alleen bleef het aantal vrouwelijke kandidaten
ver beneden de verwachting: slechts drie dames meldden zich aan. In verband met het grote aantal kan
didaten houdt de brandweer niet één maar twee informatie-avonden. Deze vinden plaats op 31 maart en
7 april in de brandweerkazerne aan de Breedstraat. Belangstellenden kunnen zich alsnog aanmelden via
tel. 4260128.
Door Ben van Haren
SCHIEDAM De opvoering
van de operette 'Ein Walzer
Traum' van Oscar Straus in het
Passage Theater, volgend weekend,
is één grote regionale aangelegen
heid. Het Rotterdams Operette Ge
zelschap speelt in Schiedam name
lijk onder leiding van een Vlaar-
dings trio. Dick Borst heeft de mu
zikale leiding, Anneke van Gelde
ren de zorg voor de choreografie
en Janka Verhoeff de regie. Hoofd
rolspeelster Edith Nieremeyer is
vooral met de komst van de laatste
naar het ROG zeer gelukkig. „Wat
een vakvrouw is dat, zeg."
Dit weekeinde komt het zestig
personen tellende gezelschap com
pleet ook nog naar Vlaardingen om
bij en met de muziekvereniging
Thalita te oefenen. Edith Niere
meyer komt hiervoor met haar ook
meespelende dochters Esther (11)
en Rachèl (9) weer uit het Brabant
se Steenbergen gereden.
„Ik, ben negentien jaar geleden
in verband met het werk van mijn
man naar Brabant verhuisd, maar
ben toch blij weer in deze omge
ving te kunnen zingen," zegt de 36
jaar geleden in Hülegersberg gebo
ren lyrisch sopraan. Dick Borst, de
Vlaardingse musicus die al vele ja
ren bij het ROG de muzikale lei
ding heeft en dirigeert, heeft haar
bewogen om naar Rotterdam terug
te keren.
Edith: „Ik ken Dick nog uit de
tijd, dat ik zong in zijn koor „De
Maastieners", Hij wist dus ook wat
hij aan mij had en vroeg me naar
het ROG te komen toen hij hoorde,
dat ik het bij het operettegezel
schap in Bergen op Zoom niet meer
naar mijn zin had. Dat gezelschap,
waarbij ik acht leuke jaren had,
ging operettes in het Nederlands
zingen. En daar hou ik niet van.
Operetteliederen moet je in hun
oorspronkelijke taal zingen, Duits
of Italiaans dus."
Zingen is de lust en het leven
van Edith Nieremeyer. Ze komt uit
pa
ih&i yohUrV "t
i?f -.»*"■>«*' ff
HÉSH
\ÉB r»
Ü^ÉëlÉi
SKI
«S
vi
Edith Nieremeyer neemt als hoofdrolspeelster Prinses Helene ook by de repetities een
plaats in bij het Rotterdams Operette Gezelschap.
centrale
een muzikale familie, stond al vier
jarige al te zingen, zat in een popu
lair jeugdkoor, deed aan talenten
jachten mee, zong tot voor kort in
backingkoortjes, maar heeft een
zangbereik van de lage B tot aan de
hoge F, ideaal voor de operette.
Eens hoopt Edith Nieremeyer door
te dringen tot de groep van be
roepszangeressen in ons land. In
november kreeg ze van Christine
Deutekom, naar wie dirigent Piet
Struïjk haar had verwezen, te ho
ren dat de zangcapaciteit hiervoor
zeker aanwezig is. Het wachten is
op een kans. Het knelpunt is echter
het gebrek aan beroepsgezelschap
pen. Alleen de Hoofdstadoperette
kennen we in ons land en die is al
voorzien van een uitstekende lyri
sche sopraan.
Wel krijgt Edith regelmatig uit
nodigingen voor concerten en on
langs kwam er een verzoek van
een semi-beroepsgezelschap. Ook
bij het ROG krijgt ze, net als alle
andere solisten een vergoeding.
„Het gaat om geringe onkostenver
goedingen. Je bent net kappervrij
hierdoor," zegt Edith, die de afge
lopen weken zeer regelmatig in de
auto de vijftig kilometer tussen
Steenbergen en Rotterdam aflegde
voor een repetitie.
In Ein Walzer Traum speelt
Edith Nieremeyer de rol van Prin
ses Helene, die onder haar stand
trouwt met de in het kasteel dood
ongelukkige luitenant Niki. Er
komt veel muziek en dans voor in
de operette, die al in 1907 werd ge
schreven en in 1920 en 1931 ver
filmd. Het ROG, waarin ook Tiny
van der Waarde en Jopie Vons
meespelen, geeft twee voorstellin-
gen: zaterdagavond 1 april begint
|o Ein Walzer Traum in het Passage-
is theater om 20.00 uur en zondag-
middag 2 april om 14.30 uur. Kaar-
Si ten zijn telefonisch te bestellen bij
m W. van Nieuwenburg (4208158), L.
van der Berg (01899-24762) of bij
het Passageyheater (4269563).
v.. Door Rein Wolters
SCHIEDAM Dobbelen om
zakken met graan te mogen vullen
,en deze vervolgens óók in een
schip te mogen laden. Werkloos
heid is geen verschijnsel van de
laatste jaren. Wie een vaste baan
wil hebben, moet er soms keihard
voor knokken tegen de gevestigde
orde. Maar in vroeger jaren be
hoorde dat evenmin tot de uitzon
deringen, bijvoorbeeld onder de
zakkendragers. Sommigen van hen
hadden niet alleen af te rekenen
,r met de willekeur van superieiiren,
maar ook met hun concurrerende,
„armoelijdende maten. Vond een
baas hen geschikt, dan waren ei
i altijd nog de dobbelstenen die be-
l paalden of de knuisten uit de mou-
wen en de kapzak op het hoofd
,ekonden. Net zoals nu waren er ook
toen méér werklustigen dan ba
nnen.
Op het Molenfestival (zaterdag
20 mei) keert een stukje folklore
rond de zakkendragers van weleer
terug. De stedelijke zakkendragers
werken samen in het Anthonisgil
de. De acteurs van 'deken Hagen-
doom' laten het harde ambacht
herleven. Him zweet zal vloeien
onder het gewicht van de balen.
Voorzitter Jan Hagendoorn, ei
genaar van een waterbehande-
lingsbedrijf, en zijn gildebroeders
hebben ruim dertig schippers be
reid gevonden om gedurende het
Molenfestival in de binnenhavens
af te meren. Verder organiseren
zij een unieke maritieme tentoon
stelling in De Korenbeurs. De
overkoepelende werkgroep Molen
festival is bijzonder ingenomen
met het kleurrijke aandeel van het
Anthonisgilde. Met veel enthousi
asme en ongekende creativiteit le
veren de zakkendragers jaarlijks
een belangrijke bijdrage aan het
evenement.
„Volgend jaar bestaat ons Gilde
vijfjaar. Eigenlijk zijn de zakken
dragers in 1985 uitsluitend terug
gekeerd ter opluistering van de
200ste verjaardag van molen De
Vrijheid. Maar het sloeg zo aan dat
enige maanden later het Anthonis
gilde officieel werd opgericht,"
vertelt Hagendoorn enthousiast.
Zijn dertig leden tellende groep
treedt niet alleen op tijdens evene
menten in de Brandersstad. „Re
gelmatig ontvangen we van buiten
de stad uitnodigingen om feesten
op te luisteren. We waren al in
Voorburg en bijvoorbeeld ook bij
de Furiade in Maassluis. Voor ons
optreden ontvangen we een ver
goeding en daarvan betalen we de
onkosten weer. Zo simpel is dat.
We werken als het ware voor ons
geld, ha, ha."
De leden van het Anthonisgilde
zijn werkzaam in beroepen van
hoog tot laag en in leeftijd varië
ren ze van 20 tot 55 jaar. Het is de
opzet dat ze 's ochtends omstreeks
tien uur met hun karwei begin
nen. Volgens traditie wordt er
vóór het Zakkendragershuisje aan
de Oude Sluis eerst gedobbeld om
het werk. Wie komt er wel aan de
slag en verdient enige stuivers en
wie niet en keert met lege handen
terug naar moeder de vrouw. Ver
volgens lossen de uitverkorenen
ruim zes ton graan. Dat wordt in
balen-gestopt en per paardenslee
naar de Korte Haven vervoerd,
waar de zakken in een ander schip
SCHIEDAM Verzamelaars
van molenartikelen kunnen
deelnemen aan een Molenruil-
beurs op 20 mei in het dien
stencentrum De Vier Molens
aan de Nieuwe Damlaan 766.
Wie in het bezit is van bijvoor
beeld lepeltjes, tegels, prent
briefkaarten, miniatuur mo
lens, onderdelen van molens,
werktekeningen van molens
etc. en deze op de beurs wil ex
poseren of ruilen, kan contact
opnemen met mevrouw M. Th.
H. de Groot via tel. 4705500.
De Molenbeurs wordt geor
ganiseerd in samenwerking
inet de VVV en staat in het te
ken van het Molenfestival
1989.
worden geladen. Is deze klus ge
klaard, dan lossen de zakkendra
gers uit een beurtvaarder bijna
drie ton kolen, bestemd voor de
twee stoomboten die liggen afge
meerd in de Lange Haven.
Bij de Vismarkt meert om
streeks het middaguur een vissers
boot af. Vishandel Fillekes houdt
een originele visafslag. Rond de
klok van één varen de zakkendra
gers 'in armada' met een aantal
schepen vanuit de Korte Haven
naar de Noordvest. Het schip met
de graanlading bevindt zich daar
onder en zij meert af bij molen De
Noord, waar de mannen de lading
naar binnen sjouwen. Ook bij de
branderij De Tweelingh wordt
meel afgeleverd. Na hun inspan
nende werk nemen de leden van
het Anthonisgilde met nog enige
honderden andere mensen deel
aan de molenmaaltijd op de
Noordvest, Later in de middag va
ren alle schepen terug naar de
Lange Haven, Schie en Korte Ha
ven.
De oude schepen arriveren in
de havens in de dagen voorafgaan
de aan het Molenfestival. Zo groeit
de sfeer van dit vooijaarsevene-
ment langzaam naar een climax.
Op vrijdag- en zaterdagavond
krijgt een en ander een extra fees
telijk karakter door de feeërieke
verlichting op de schepen. Op zon
dag 21 mei varen de schepen hal
verwege de middag weer uit.
In samenspraak, met de vaste-
gebruikers heeft het gemeentebe
stuur de Korenbeurs voor drie da
gen ter beschikking gesteld. Er
komt een tentoonstelling van aller
lei voorwerpen uit de scheepvaart.
Bezoekers kunnen diverse artike
len bekijken en soms ook kopen
zoals: haipsluMngen, sextanten,
zeekaarten, ansichtkaarten, pa
trijspoorten, boeken, scheepsmo
dellen enzovoort. Aan deze mari
tieme gebeurtenis werken diverse
organisaties mee zoals de Stichting
Openluchtmuseum Binnenvaart
Rotterdam, de Vereniging Stoom
vaart, het Zeecadetcorps Jacob van
Heemskerk, de Vereniging tot be
houd van het zeilend bedrijsvaar-
tuig, de Zeilvloot de Zeeuwse Stro
men, lekko VBS en Martin de
Geer te Rotterdam.
Door Han van der Horst
SCHIEDAM - Drie weken voor
waardelijk en zevenhonderd vijftig
gulden boete leverde het uitdelen
van racistische pamfletten in
Vlaatrdingen op, aan,enkele uiterst
rechtse jongelieden, jlë" hadden de
zelfde daad iri'Schiedam verricht,
maar daar maakte de politie geen
bezwaar. Is ScMedam dan„racisti-
scher? Dat'is'lastig'te zeggen,,Het
is wel zo, datJ de, Schiedammers
ook in het verleden regelmatig
moeite hebben gehad met vreem
delingen. En dan hoef je niet al
leen te denken aan de anti-Tur-
kenrellen die een jaar of twaalf ge
leden in Het Westen en in Oost
woedden. Het anti-vreemdelingen-
gevoel begint hier al in de acht
tiende eeuw.
Toen was Schiedam een van de
weinige steden in heel Nederland
waar volop werk was. De ene
branderij na de andere werd opge
richt en je kon zo aan de slag. Die
reputatie drong zelfs tot Westfalen
door, waar toen grote armoede
heerste. Honderden werkloze Duit
sers trokken naar Schiedam om
een baantje te vinden bij de bran
derijen. Ze vestigden zich in lage
huisjes die grondspeculanten in de
achtertuinen van de grote Schie
damse woningen optrokken. En de
echte, de oorspronkelijke Schie
dammers vonden, dat zij zich niet
aanpasten. Dat leidde tot enorme
rellen en zware gevechten.
Tegenwoordig beschouwen de
nakomelingen van deze eerste
gastarbeiders zich als op en top
Schiedammers. Het zijn de Van
Osnabrugges, de Wasmans, de
Hersbachs, waar ik zelf via mijn
moeder aan verwant ben. Elke
Schiedamse familie met een iets
Duits klinkende naam is van gas-
tarbeidersafkomst. Dat laat je mij
meren over de toekomst. Zouden
over een eeuw özul of Aluc ook ty
pisch Schiedamse achternamen
zijn?
De tweede keer, dat er in Schie
dam echt grote moeilijkheden
rond vreemdelingen ontstonden,
was tijdens de Eerste Wereldoor
log. Toen kwamen er grote aantal
len Poolse vluchtelingen naar Ne
derland die her en der in opvang
centra werden ondergebracht. Op
de Lange Haven was er ook een en
de Polen zwierven met melanch
olieke ogen door de stad, ze zongen
him liederen van thuis en ze wer
den verliefd op Schiedamse meis
jes. Dat leidde tot heftig protest en
zelfs in de gemeenteraad presteer
de men het erover te klagen, dat
deze Polen zomaar brood aan de
meeuwen voerden, hrood van 'on
ze' belastingcenten. Echt uit de
hand gelopen is het niet, want na
de Eerste Wereldoorlog werd Po
len een onafhankelijke staat en de
meeste vluchtelingen keerden te
rug. Maar er zijn er wel een paar
blijven hangen.
Wat leren deze ervaringen?
Schiedammers houden in eerste
instantie niet van buitenstaanders,
maar op den duur raken zij er wel
aan gewend. Dat zal wel samen
hangen met de eigenzinnige bin-
nenvetterigheid die iedereen hier
met de paplepel krijgt ingegoten.
L
1
i o-SiiilS.
Y
