Jeu: d Schiedam vierde ged ciplineerd feest 'Kethelse mei den zi n de mooiste van Holland' t Toverlantaarn: opwinding 'in wintermaanden Het Vrije Volk SCHIEDAM Jaarwisseling rustigste van deze eeuw; brandweer bleef achter de oliebollen Fréderique Verheijen maakte Kethels kerkarchief toegankelijk met inventaris Hoeks Welzijn wil camping sluiten Verzamelaar Van Mastrigt knutselt aan meer dan honderd lantaarns Studio fob] Express f - Pasfoto's met kwaliteits garantie Jongens gewond door bijtende honden Abri en ruiten winkels vernield ws PAGINA 4 WOENSDAG 2 JANUAR11991 Door Rein Wolters SCHIEDAM Nog nooit is de jaarwisseling in Schiedam zo rus tig verlopen als de overgang naar 1991. Van een vele duizenden gul dens schade opleverende oude jaarsnacht was nu geen sprake. De brandweer hoefde geen enkele keer uit te rukken. Volgens Folkert Schukken, officier van dienst van de brandweer, is dat sinds men senheugenis nog niet voorgeko men. Ook medewerkers van ande re gemeentediensten, die elke jaar wisseling achter de hand worden gehouden voor het uitvoeren van noodzakelijke reparaties, konden achter de oliebollen blijven. De po litie beleefde eveneens een bijzon der rustige jaarwisseling. Men scheidene plaatsen in de stad zes speciale containers geplaatst voor, het bewaren van opgehaalde kerst bomen. Gesprekken tussen het co ördinerende team (bestaande uit Jan van Hoff, Folkert Schukken en Hans Nossent van de gemeentel en de jongeren hebben geleid tot plekken waar verbrandingen wa ren toegestaan. „Ook deze gang van zaken heeft prima gewerkt. De vuurhaarden waren hevig maar kort en goed overzichtelijk," aldus Schukken. Van Hoff ineent dat ook de sinds half december speciaal inge stelde wijkteams hebben bijgedra gen aan een brok wederzijds ver trouwen tussen politie en jonge ren. Deze teams hebben in ge hoefde slechts vier keer uit te ruk ken voor kleine zaken. Politie-commissaris Jan van Hoff toonde zich vanmorgen ui terst tevreden over het verloop van de feestelijkheden en het gedi- ciplineerde gedrag van de jeugd. „Ik heb de indruk dat alle afspra ken zijn nagekomen. Dat geeft voor volgend jaar opnieuw het no dige vertrouwen." Volgens Van Hoff is het rustige feestbeeld mede een gevolg van het beleid dat is ontwikkeld tussen de politie, ge meentewerken en de brandweer. „Het vroegtijdige contact met groe pen jongeren in de wijken heeft een basis gelegd voor wederzijds vertrouwen." Door de gemeente zijn op ver- sprekken met met name jonge Schiedammers duidelijk gemaakt wat wel en wat niet tijdens de jaarwisseling is toegestaan. Ook het vroegtijdig afschieten van vuurwerk was onderdeel van de gesprekken. Anderzijds blijkt ook het zogeheten BAV- en HALT-he- leid preventief te hebben gewerkt. Ongeveer zeventig jongeren zijn sinds half december opgepakt voor onder meer het te vroeg afsteken 'of het plegen van vadalisme. De helft van hen is jonger dan 18 jaar en heeft intussen via het bureau HALT een alternatieve straf onder gaan. Deze bestond uit het ver plicht bezoeken van een voorlich tingsmiddag over de gevaren van vuurwerk en anderzijds uit een aantal uren de stad schoonmaken De andere helft is boven de 18 jaar. Zij krijgen van de Officier van Justitie een versnelde finan ciële schikking aangeboden. Overi gens loopt de bijzonder strafrege- ling nog tot aan eind deze week. Volgens commissaris Van Hoff heeft de ruime publiciteit rond het Schiedamse beleid in hoge mate bijgedragen aan het succes. De meesten van de opgepakte jonge ren zeiden tijdens hun ondervra ging dat ze op de hoogte waren van het 'snelrecht' dat wordt toe gepast. In Vlaardingen verliep de jaarwisseling minder rustig dan in Schiedam. De politie arresteerde twee mannen na vechtpartijen en moest ook toezien hoe een houten school aan de Curagaolaan in vlammen opging. Door Han van der Horst SCHIEDAM Jarenlang gaf Fréderique Verheijen creatieve vorming in de vrouwengevange nis. Sinds 1987 heeft ze een heel andere baan: ze werkt op het ge meentearchief Schiedam. Die dras tische keuze heeft veel te maken met het historische huis, dat ze met haar echtgenoot op de Vlaar- dingse Markt bewoont. „Ons huis," vertelt ze, „is een paar hon derd jaar oud. Ik had wel eens on derzoek gedaan in verschillende archieven om de geschiedenis er van na te gaan. De oudste bewo ning die ik heb gevonden, dateert uit 1571. Het is in het bezit ge weest van een hele reeks families, bijvoorbeeld Ketelaar en Pernis. Het is een kuiperij geweest, maar ook een paardestal. Er heeft een stadsboerderij naast gestaan en in ons huis kun je nu nog een houten lijst zien. Daar zat vroeger het gat waardoor het hooi aan de paarden werd gegeven. Toen in de jaren tachtig het sociaal-cultureel werk afgebroken werd, heb ik dan ook als omscholing dit werk gekozen." Fréderique Verheijen, van af komst overigens een pure Rotter damse, liep haar stage op het ge meente-archief in Schiedam. Dat beviel van beide kanten zo goed, dat zij er nu al weer een hele tijd in vaste dienst werkt. Haar eerste grote werkstuk is de 'Inventaris van de archieven van de Hervorm de Gemeente en het Heilige Gees- tarmenfonds'te Kethel en Spaland (1559 1964)'. Dat is een hele mond vol, maar wat betekent het in godsnwm? Fréderique: „Een inventaris is een wegwijzer op het archief. Mensen op de studiezaal die iets willen weten over de geschiedenis van de hervormde kerk in Kethel, kunnen zo gemakkelijk opzoeken, welke stukken voor hen van be lang zijn. Ze hebben allemaal een nummer gekregen. Wie wat meer wil weten over het gemeenteleven, kan dan bijvoorbeeld de notulen boeken inzien. De inventaris begint met een korte geschiedenis van de kerk en van het archief zelf. Ook geef ik een verantwooring over de manier van de inventarisatie. Zo'n gids is wel nodig, want bij elkaar heeft de kerk tien meter archief." Toen de inventaris goed en wel voltooid was, kwam een nieuw stuk boven water, of liever gezegd een heel oud stuk, want het stamt al uit 1471. Het is een zogenaamde vicarie, een lijst van inkomsten van de parochie. Het zat ergens op geborgen bij stukken van een oud- katholiek archief. Dat is niet zo gek, want de Kethelse kerk is pas aan het begin van de tachtigjarige oorlog protestants geworden. Tij dens de gevechten tussen de water geuzen en de aanhangers van de Spaanse koning ging de kerk en een fors stuk van het dorp in vlammen op. Toen zijn wellicht al lerlei archiefstukken meegeno men, bijvoorbeeld door katholie ken die het veiliger vonden voorlo pig de benen te nemen." Wat leert dat kerkelijk archief? Fréderique heeft een boekje in voorbereiding met allerlei gege vens over de geschiedenis van de kerk. Dat moet nog verschijnen, maar ze wil best een tipje van de sluier oplichten. „Het archief van de hervormde gemeente heeft drie afdelingen, die van de kerkvoogdij, van de diakonie en van de icerkeraad, want die hadden elk een eigen verantwoordelijkheid. De kerk voogden zorgden voor het onder houd van het gebouw. 'Kerkfa briek' heette dat vroeger. De dia konie zorgt voor de armen en de kerkeraad houdt toezicht. De predikant legt samen met de ouderlingen huisbezoeken af. Ze hebben in het verleden een heel belangrijke taak gehad als oplos sers van conflicten. Ze hebben enorm veel bemiddeld. Dan waren er natuurlijk een aantal gedragingen die niet kon den. Vechten bijvoorbeeld, of dronkenschap bf waarzegster. Er heeft eens iemand moeilijkheden gekregen, omdat hij naar een waarzegster ging, toen hij iets waardevols had verloren. Maar wat mij vooral opviel, is hoe verzoenend de mensen met el kaar omgingen. Ze hadden ook zo veel geduld. Natuurlijk werd er wel eens iemand gestraft, maar na een tijd mag hij altijd weer mee doen aan het avondmaal. Er was altijd wel gelegenheid om weer binnen te komen en de andere lid maten mochten zo'n bekeerde zon daar dan niet afwijzen. Over de preken weten we wei- Fréderique Verheyen: „Mensen die iets willen weten over de ge schiedenis van de hervormde kerk in Kethel, kunnen middels de in ventaris gemakkelijk opzoeken welke stukken van belang zijn. nig. Er zit er één in het archief uit 1788 en dat is ook nog een schenking. Iemand had die in een tweedehands winkeltje in Leiden gekocht en vijftig jaar bewaard. Daarna schonk hij de preek aan de hervormde gemeente. Ze waren natuurlijk vooral zui nig op geldswaardige stukken. Die werden heel zorvuldig opgeborgen in de kerkekist Heel belangrijk waren bijvoorbeeld de acten van idemniteit. Als iemand verhuisde, kreeg hij van zijn eigen parochie zo'n acte mee. Daarin beloofde de diakonie voor hem te zullen zor gen, als hij onverhoopt tot armoe de mocht vervallen. Ondersteu ning kreeg je altijd alleen in de pa rochie waar je oorspronkelijk van daan kwam en als een nieuw lid maat zonder zo'n iacte aankwam, bewoog de gemeente hemel en aar de om er toch een te krijgen. Ik krijg de indruk, dat ze er trouwens in Kethel wel behoorlijk bijzaten. Ik schat, dat er in het dorp en de omstreken negenhon derd a duizend mensen woonden. Dat was natuurlijk een klein groepje, maar naar verhouding hadden ze het zeker met slecht." Fréderique haalt er een acht tiende eeuws boekje bij met een beschrijving van wat toen de Hol- landsche Natie heette. Er staat een prachtige passage in over de Ke thelse meisjes: „Dan over 't geheel zijn zij tenger, en de engheid haar- er neigereegen lijven, daar ze vooral al vrij wat bekrompenheid 3 aan de Middel en de Heupen. Zij 2 hebben bijzonder de vermogend- P sten hier mede zoo veel op dat ie- mand, die bij uitstek lust heeft in z een dun toegehaald Middeltje, met eene wijders bekoorlijke Talie 2 (taille, red.), zekerlijk zal moeten toestaan, dat deezen den prijs van f alle Hollandsche Vrouwen strij ken. Hierbij komt nog dat ze mee- rendeels blank en poezelfs van vel, midsgaders zeer net en fijn besnee- den van Tronie zijn." Kethel, om van te houden. HOEK VAN HOLLAND De groepering Hoeks Wel zijn is eventueel bereid de camping in Hoek van Hol land te sluiten, wanneer de ze ook in de komen ie jaren een verliespost voor de deel gemeente blijft opleveren. „Het is op zichzelf al een be lachelijke zaak dat een cam ping verliesgevend is," zegt fractieleider Th. van Eijk. „Maar het is nog veel er ger wanneer die tekorten ook nog in het budget van de deelgemeente moeten worden verwerkt," vervolgt hij. „Wanneer er geen oplos sing wordt gevonden dan moet die camping maar worden gesloten. Als Hoekse inwoners hebben we er wei nig belang bij." Van Eijk ziet overigens nog andere mogelijkheden om de cam ping rendabel te maken. Pri vatisering is één van de ma nieren. Polaroid Door Canis Zijlmans ROTTERDAM „Je moet je voorstellen dat in vroeger tijden tijdens de donkere wintermaanden een artiest met een buikorgel en een toverlantaarn op z'n rug in zo'n afgelegen Boerendorp kwam, waar de mensen nog nooit iets van de wereld hadden gezien. Die ver telde de voor hen meest onbegrij pelijke en vreemde verhalen en toonde op een muur lichtbeelden van de pyramides in Egypte, wilde beesten uit Afrika, sprookjes en de werking van het zonnestelsel. Dat was voor die boeren de opwinding van hun leven." Aan het woord is de Rotterdam se toverlantaarnverzamelaar C. van Mastrigt. In het dagelijks le ven drijft hij een tweetal winkels voor reformprodukten, maar als de winkelier even tijd heeft knut selt hij aan z'n meer dan honderd toverlantaarns en hun toebehoren. „Er moet nog heel wat in elkaar gezet en geordend worden, maar ik heb er te weinig tijd voor," stelt Van Mastrigt, die als één van de weinigen Nederlanders lid is van zowel de Amerikaanse als de Brit se Magic Lantern Society. Door speuren op beurzen, vei lingen en markten wist de winke lier heel wat 'optisch speelgoed' bij elkaar te scharrelen. Zo heeft hij in z'n grote hobbykamer een chromotroop staan, de voorloper van de caleidoscoop, waarin kleu rige symmetrische figuren zijn te zien. De stereokijker geeft diepte werking aan speciaal gefabriceer de foto's van naakte dames en in de ronddraaiende zoótroop is door de spleetjes een galopperend paard te zien maar het troetelkind blijft zijn verzameling waardevolle to verlantaarns. De winkelier, die al vijftien jaar aan het verzamelen is, heeft ze in alle soorten en maten. De elektrische Duitse Hora is een vrij moderne, die op een stof zuigerde lijkt. De Engelse, rond 1880 door Watson Zon gebouw- Verzamelaar Van Mastrigt met het gloei- lichte bran- dertje uit 1922 tussen zijn toverlan taarns: „Het vinden van de juiste licht bron is altijd een probleem geweest." de Biunnial heeft twee glimmende koperen lenzenkopers die als drei gende kanonslopen uit de houten projectiekist steken. „Daarmee kunnen met veel meetwerk meer dere beelden over elkaar geprojec teerd worden. In theaterzalen gaf men er ten overstaan van veel pu bliek complete voorstellingen," weet de verzamelaar, die ook nog een soortgelijk apparaat met drie- lenzenhouders in zijn bezit heeft, te vertellen. De kist heeft een pe troleumlampje als lichtbron. Een ronde spiegel werpt het licht op een condensor, die het bundelt en de lens zorgt voor de scherpstel- ling. Het gedeeltelijk afgedekte schoorsteentje bovenop het indruk wekkende apparaat zorgt dat wel de oliewalm maar geen licht uit het kastje ontsnapt. Zeeslagen Door de projectie van verschil lende afbeeldingen over elkaar kan een handige vertoner zelfs be wegende beelden op het witte doek vertonen. Te zien zijn gigantische zeeslagen, compleet met lichtflit sen van afgeschoten kanonnen, rookpluimen, zinkende schepen en een plotseling intredende avond schemer. Sommige projectieglaas jes zijn voorzien van een mecha nismen, die, bijvoorbeeld, een mo len laten draaien. Andere zijn hol en leveren door er kleurstof of kristallen in te druppelen de mooi ste schouwspelen op. De meeste toverlantaarns, de voorlopers van de dia- en de film projector, lijken met hun gebogen schoorstenen meer op stoomma chines dan op de huidige projectie- apparatuur. De kleine lantaarn van de Duitser Ernst Plank uit 1890 is zowel geschikt voor laten zien van de oude beeldplaatjes als de eerste films, die met de hand werden afgedraaid. De Fransen waren gespecialiseerd in het ma ken van de lambescoop, een tover lantaarn, die over een olielamp welke bijna iedereen in die dagen bezat, kan worden heengeschoven. De eerste 'Laterna Magica', die zijn hoogtijdagen beleefde in de vorige eeuw, is de uit de zestiende eeuw stammende schaduwwerpen. Pas honderd jaar later, nadat de befaamde Nederlandse natuurkun dige Christiaan Huygens ontdekte hoe de juiste lenzen shjppen, kon den heldere heelden op de muur worden 'getoverd'. Het vinden van de juiste licht bron is volgens de verzamelaar al tijd een probleem geweest. Alles is geprobeerd, van de kaars, olie- en gaslamp tot de electrische gloei lamp. Van Masstrigt hierover: „De apparaten werden na iedere ont dekking steeds weer omgebouwd. Hoe meer licht hoe mooier het beeld. Probleem is alleen dat een te sterke lichtbron meestal zoveel warmte geeft, dat de afbeelding op het projectieglas kans loopt te be schadigen. In de vorige eeuw werd nog geëxperimenteerd met een gevaar lijk mengsel van zuur- en water stof in combinatie met een kalk- blokje. Net als bij de latere gas branders, waarbij spiritus moet worden opgepompt, zijn er een aantal geëxplodeerd. Zelf heb ik in een oude lantaarn nu een halog eenlamp gezet. Het is weliswaar niet authentiek, maar zorgt dat ik veilig de unieke afbeeldingen kan bekijken." Sagen Meer nog dan naar de antieke rojectie-apparatuur gaat zijn be langstelling uit naar de plaatjes die er mee zijn te vertonen. Duizenden vaak door beroemde miniatuur schilders met de hand op glas ge schilderde afbeeldingen heeft hij verzameld over de meest uiteenlo pende onderwerpen. Er zijn evan gelische voorstellingen te illustra tie van de verhalen op de Zondags chool, fotografisch gemaakte pla ten uit de vroegere koloniën voor de Missie, sprookjes, sagen, ro mans als Ben Hur en Don Quichot- te, Wagners Nibelungenring die met zang en muziek van een or kest werd vertoond, kort moralise rende beeldverhalen en weten schappelijke verhandelingen over uiteenlopende onderwerpen. De kracht en allure van de to verlantaarn lag, volgens Van Mast rigt, in de totale mysterieuze ambi ance en de vertelkunst van de ver toner, die met rookgordijnen en het laten zien van voorwerpen, welke zojuist op het doek waren vertoond, het publiek in vervoe ring wist te brengen en in de ver halen meesleepte. De verzamelaar ziet kansen voor de toekomst van de toverlantaarn. „Het apparaat is op zijn retour. Men raakt uitgekeken op de af standelijke vertoning van speel films. Er komt steeds meer behoef te aan gezelligheid, sfeer, nostalgie en een goed menselijk verhaal van een boeiende verteller. Inmiddels trekken alweer een aantal mensen rond met de toverlantaarn en wor den weer als voorheen spectaculai re voorstellingen gegeven," besluit Van Mastrigt. Overval met traangas levert geen buit op SCHIEDAM Een onbe kend gebleven overvaller met een Vlaams accent heeft maan dagavond een overval gepleegd op het Totall-tankstation aan de Horvathweg. De dader spoot traangas in het gezicht van de pompbediende, maar deed geen greep in de kassa. Zonder buit verdween de overvaller. De pompbediende werd ter plekke behandeld door broeders van de geneeskundige dienst SCHIEDAM Twee uit hun eigen tuin losgebroken rothwei- lers hebben bijtwonden toege bracht aan twee jongens van zes jaar. De twee kinderen wa ren in een andere achtertuin aan de Westpoldersuaat bezig met het opslaan van gevonden kerstbomenDoor j buurtbewo ners werden ze ontzet. De hon den werden in hun eigen tuin teruggedreven. Een van de jon gens moest' in het ziekenhuis aan zijn lichte verwondingen worden geholpen. Beenbreuk na schrik voor vuurwerk SCHIEDAM Met een open beenbreuk is in de nieuwjaars nacht een 31-jarige Schiedam mer opgenomen in het Schie- land-Zxekenhuis. De man stond in de Heenvlietsestraat te kij ken naar het vuurwerk Hij schrok van een hevige knal en deed een stap achteruit. Hierbij struikelde het slachtoffer over een laag muurtje en kwam on gelukkig ten val. SCHIEDAM In de Nieuwe Maasstraat hebben zes verdach ten een abri vernield. Alle rui ten werden stuk gegooid. De schade bedraagt zesduizend gul den. De zes zijn op verdenking van openlijke geweldpleging door de politie aangehouden. Twee van de verdachten zijn langer vastgehouden en moch ten pas op nieuwjaarsdag naar huis. In de nieuwjaarsnacht werd met een bierfles een ruit ingegooid van kapsalon Femmy aan de Mgr. Nolenslaan. De schade wordt geschat op vijf honderd gulden Ook van de verderop gevestigde snackbar HapSnap moest een ruit het ontgelden. Er werd een straat tegel doorheen gegooid. Van het winkelbedrijf Bolhuis aan de Lange Nieuwstraat werd even eens een ruit vernield. Men ge bruikte een klinker en ging er vandoor met een messing tafel lamp ter waarde van zeshon derd gulden. Feike Boschma speelt in Passage Theater SCHIEDAM Feike Bos chma speelt op zaterdag 5 ja nuari 'A Romance in Many Di mensions' in de Grote Zaal van het Passage Theater. Het thema van dit stuk is dat van een pop penspeler die in een semi-men- selijke relatie tot zijn creatié komt te staan: de speler wordt verliefd op één van zijn pop pen. Een romance die duurt tot- dat de pop, die zo zorgvuldig door hem is opgebouwd, weer door hem wordt afgebroken. Na de pauze wordt het publiek ver gast op een wat lichter stuk met als titel: 'Opgedoekt'. In een theater dat moet worden afgebroken, bekijkt een oude toneelmeester nog eenmaal de resten van wat eens schitteren de kostuums waren. Voor de re gie en de muziek van dit ge deelte tekent Rob van Houten. De voorstelling begint om 20.15 uur en de toegangsprijs is ƒ12,50 en voor kortingskaar thouders 10,-, Fans Jansen leest voor uit eigen werk SCHIEDAM Sinds Fons Jansen is gestopt met zijn solo cabaret, beschikt hij over zo veel materiaal van eigen hand, dat hij daaruit graag wil voorle zen. Dat zal hij doen op donder dag 10 januari in Theater De Teerstoof in Schiedam. De zet ting van zijn optreden is sterk veranderd, maar zijn aard niet. De onderwerpen van vroeger hebben zijn belangstelling ge houden. Hij benadert ze seri eus, maar met dezelfde achter docht en hetzelfde gevoel van ongerijmdheid als vroeger. De voorstelling begint om 20.30 uur en de toegangsprijs is 15,- en voor kortingspashouders 12,50. {INGEZONDEN MEDEDELING) Hoogstraat 104-106 Schiedam Te! 010 4266720

Gemeentearchief Schiedam - Krantenkijker

Het Vrije volk | 1991 | | pagina 1