NIEUWS
6
Eén alternatief mis ik in de Nederlandse zowel als
in de buitenlandse literatuur: verlenging van de
vakantie van twee tot drie weken, betaald. Toen
ik daarover in Duitsland vragen stelde bleek mij,
dat men daarvoor zonder meer zou werken, onge
acht de uitslag van een verkorte werkweek.
De sociale gevolgen
Wat zullen de sociale gevolgen van een vijfdaagse
werkweek zijn? Daarover breekt men zich voorlo
pig nog niet het hoofd. En toch lijken ze mij van
groot belang. Het is alweer Duitsland, waar men
nadrukkelijk de vraag gesteld heeft of het bij een
verder invoeren van een vijfdaagse werkweek niet
noodzakelijk was ook de scholen op zaterdag vrijaf
te geven, aangezien anders van de winst voor het
gezinsleven niets of weinig terecht zou komen.
Dat er aan de leerlingen van middelbare scholen
voor het dan lange weekeinde geen huiswerk zou
worden gegeven gold als vanzelfsprekend. Discus
sie wekte alleen de vraag of het voor de leerkrach
ten geen te zware belasting zou zijn om tussen de
middag met hun leerlingen over te blijven en
's middags les te geven; thans namelijk hebben de
meeste middelbare scholen des middags geen les.
De volgende vraag is: en het winkelpersoneel?
Heeft dat geen recht op een vrije zaterdag? In En
geland neigt men er toe om daaraan niet te zwaar
te tillen. Reeds nu is men er aan gewend, gelijk in
Zweden, dat de winkels 's zaterdagsmiddags gesloten
zijn. Men ziet niet in waarom dat niet ook reeds de
zaterdagochtend mogelijk zou zijn.
Moeilijker wordt het met het personeel dat in res
taurants en vermaaksinstellingen werkt. Zij zullen
een belangrijk deel van de vermeerderde vrije tijd
moeten opvangen en dus in ieder geval een langer
weekeinde moeten maken dan thans. Zo zouden
er nog een aantal voor de hand liggende gevolgen
zijn te noemen. Belangrijker echter is de dreigende
toename van de ploegen-arbeid.
Ploegenarbeid
Buitenlandse publikaties over de vijfdaagse werk
week laten er geen twijfel aan bestaan, dat de door
voering daarvan gepaard zal moeten gaan met een
uitbreiding van het ploegenstelsel, althans voorlo
pig. Een ploegenstelsel waarbij men de voorkeur
geeft aan een zogenaamde glijdende arbeidsweek,
dat wil zeggen, een arbeidsweek die er niet meer
van uit gaat dat er op zondag zo veel mogelijk
niet gewerkt wordt. In dat licht lijkt een vijfdaagse
werkweek een bedenkelijke winst, want dan gaat
het niet meer om een gewonnen vrije zaterdag,
doch om een gewonnen vrije weekdag en een ver
loren vrije zondag.
Het idee van de glijdende arbeidsweek was voor
de kerken in Duitsland dan ook een aanleiding tot
ernstige vertogen tegen een al maar voortschrijden-
de secularisatie. Midden in dat ongeestelijk-gees-
telijke tumult vielen enkele zakelijke onderzoekin
gen die aan het licht brachten, dat de kerken wel
voor een goede zaak konden menen te staan, doch
dat ze van de feitelijke situatie weinig begrip
hadden.
In het mei-nummer 1957 van de Frankfurter Hefte
(vooruitstrevend Rooms Katholiek) vat Heinz
Theo Risse de argumenten voor en tegen samen in
een klemmend betoog „Der christliche Sonntag in
der „gleitenden Arbeitswoche". Aanleiding tot deze
felle discussie was het 1 mei-parool van de Deut
sche Gewerkschaftsbund in 1956 geweest: „Sams-
tags gehort Vati mir" - 's zaterdags hoort vader
bij mij.
Toen de kerken tegen de glijdende werkweek in
het geweer kwamen ter verdediging van de zondag,
bleken ze er geen besef van te hebben - aldus
Risse - dat er van die vrije zondag in de praktijk
slechts heel weinig was overgebleven. Officieel
mag er op zondag in de Duitse bedrijven niet
worden gewerkt, tenzij voor reparatie, onderhoud
en dringende opdrachten. Het gevolg was: een
machine, waaraan door de week gemeenlijk 4 men
sen werkten, werd 's zondags door 12 onder handen
genomen. Aan mensen geen gebrek, want ieder
wilde extra verdienen, met name de jongste gene
ratie. Werkperioden van 6 en 7 weken zonder on
derbreking van een vrije dag waren met name voor
twintigjarigen doodgewoon. Wat kwam er van de
zondag terecht? Risse berekent verder dat er in
Nord-Rhein-Westfalen iedere zondag één miljoen
mensen werkt! Wisten de kerken dat niet, zo
vraagt hij Ging hun zielzorg zo weinig in op de
dagelijkse werkelijkheid van de hun toevertrouwde
zielen? En als er dan een vrije zondag was, dan
wat dat altijd een gedeeltelijk vrije; dat wil zeg
gen, men werkte van zaterdagnacht tot zondag
ochtend 6 uur en sliep op zondagmorgen en een deel
van de middag. Of ook, men moest van zondag
nacht op maandag werken, waardoor de zondag
avond wegviel.
In het thans door de vakbeweging en de werkge
vers ontwikkelde systeem - het zgn. Oberhausen-
systeem - waartegen de kerken zoveel bezwaren
hadden, was men erin geslaagd 13 zondagen geheel
vrij te maken, dat wil zeggen een aaneengesloten
vrije tijd van 72 uren - zaterdag, zondag en maan
dag - te garanderen, wat vergeleken met vroeger
een grote vooruitgang mocht heten.
Na enige discussie over en weer ziet de Rooms
Katholieke kerk dat ook wel in, de Evangelische
was haar daarin, zij het wat stillekens voorgegaan.
Een Gutachten van het (RK) Sozialreferat schrijft
letterlijk: „Der Sonntag ist Opfer wert". Maar zegt
even verder: „Die Wohlheit einer Verkürzung der
Arbeitszeit von 56 Stunden auf 48 oder gar 40,
Stunden in der Woche wird man dem Menschen
nicht versagen können, auch wenn er vielleicht den
freien Tag nicht am Sonntag sondern in der Woche
i
