7
NIEUWS
hat. Dadurch, dasz das volle Gut nicht erreichbar
ist, wird das Teilgut nicht wertlos."
Het is, dacht ik, zinvol om, wanneer we in Nederland
denken over een vijfdaagse werkweek van 40 uren,
er rekening mee te houden, dat dit voor een aantal
bedrijfstakken tot gevolg kan en moet hebben een
invoering of uitbreiding van het ploegenstelsel.
Maar dan gezamenlijk naar de beste schema's zoe
ken!
Aan de andere kant dienen we er rekening mee te
houden dat bepaalde bedrijfstakken, met name de
agrarische - niet of zeer, zeer moeilijk de zaterdag
kunnen vrijmaken. Slagen ze daarin toch, dan
dienen we de daardoor ontstane, hogere kostprij
zen van de agrarische produkten zonder morren te
betalen: voor wat hoort wat.
Wijzigingen in de consumptiestructuur
De doorwerking van de vrije zaterdag in het geheel
van de samenleving zal tal van grondige, in ieder
geval ingrijpende wijzigingen met zich meebren
gen. Of liever met zich mee dienen te brengen, wil
het resultaat werkelijk de moeite waard zijn.
Voor de winkels en ambachtsbedrijven voorzie ik
een sluiting eerst op zaterdagmiddag, straks naar
mate al maar meer mensen een vrije zaterdag heb
ben, ook op de zaterdagmorgen. Ik vermoed dat
juist degenen, die een vrije zaterdag verworven
hebben, tegen de vrije zaterdag van andere groepen
de grootste bezwaren zullen hebben, omdat ze daar
door de besteding van hun nieuw verworven vrij
heid ernstig beperkt zullen achten.
Zo zijn wij mensen nu eenmaal.
Een intensivering van de vermaaksindustrie juist
op het lange weekeinde lijkt me te verwachten.
De Engelse zondag zal hier moeilijk ingang vinden,
daarvoor zijn we in dit brave land te zeer ingesteld
op geld verdienen. Deze intensivering zal voor een
vrij grote groep van mensen een vermeerdering
van zondagarbeid en van werken op het voor an
deren vrije weekeinde met zich brengen. Het lijkt
me onweerlegbaar, dat meer vrije tijd meer kosten
met zich brengt. In het verlengde van de verkorte
werkweek ligt dus een drang tot hoger lonen.
In het rapport van het C.N.V. is reeds merkbaar
dat men voorshands aan hoger lonen de voorkeur
geeft, omdat men zonder geld met die meerdere
vrije tijd zo weinig meent te kunnen beginnen. In
Duitsland geldt hetzelfde voor de zich uitbreidende
vakanties. Wat heb je aan langere vakanties zonder
het geld om er dan ook grondig van te genieten,
bijvoorbeeld door het maken van een reis? De
voorgespiegelde keus tussen verkorting van arbeids
tijd en verhoging van lonen lijkt me op zijn zachtst
gezegd een milde mate van zelfbedrog. Meer vrije
tijd schreeuwt eenvoudig om meer geld. Ook wan
neer men de gewonnen vrije tijd besteedt aan tech
nische en culturele activiteiten. Er is nu eenmaal
heel weinig zonder geld te koop. Deze hogere lo
nen zullen voor een belangrijk deel in de consump
tieve sfeer verdwijnen. Ook daarmee dient men re
kening te houden.
Een eerste gevolg was en is dat men op de vrije dag
bij een andere werkgever gaat werken.
Nog intensiever werken?
Er valt weinig met zekerheid over te zeggen, maar
gezien de ervaringen van de laatste tien jaren, lijkt
me de vraag gewettigd of een verkorting van de
arbeidstijd, zelfs bij stijging van de arbeidsproduc
tiviteit, niet zal leiden tot een intensivering van het
arbeidsproces en dus tot een grotere afmatting en
geestelijke uitputting van de mensen. De voort
gaande mechanisatie en, voorzover de eerste ver
schijnselen niet bedriegelijk zijn, ook de automati
sering leiden al tot een grotere concentratie tijdens
de arbeid. Een verkorting van de arbeidsweek en
een toename van de arbeid in ploegen zullen onge
twijfeld tot een uiterst efficiente organisatie van de
produktie dwingen. Het blijft een vraag of de thans
gewonnen vrije tijd niet dubbel en dwars nodig
is om de komende vermoeienissen van geest zo
goed mogelijk op te vangen. De tijd zal leren hoe
veel werkelijke winst aan „vrije" tijd er zal zijn.
Meer tijd voor de mens
In ieder geval biedt een vrije zaterdag, ook als
het er slechts 13 per jaar zijn, meer en nieuwe kan
sen om aan de mens toe te komen. Er komt meer
tijd voor het gezinsleven, er komt meer ruimte voor
spontane menselijke contacten, er komt meer tijd
vrij voor zelfgekozen arbeid van welke aard dan
ook en tenslotte komt er ook meer tijd en dus rust
om aan zichzelf toe te komen. Of dit tot een
nieuwe en intensere viering van de zondag als aan
God en Zijn dienst gewijd zal leiden, lijkt me
voorshands te betwijfelen. In ieder geval verwacht
ik voor de kerkgang op het midden van de zondag
ochtend geen groeiende belangstelling. De kerken
zullen er goed aan doen zich te bezinnen op andere
tijden van samenkomen der gemeente; de zondag
ochtend-samenkomst is geen bijbelse eis, histo
risch gezien komt de zondagavond daarvoor min
stens zozeer in aanmerking. Afgezien echter van
deze kerkelijke problematiek, zouden we misschien
een opleving van het denken over de verhouding
God en mens mogen verwachten, mits daarvoor de
juiste vormen en wegen gevonden kunnen worden.
Eén belangrijke vraag rest nog: verbiedt het vierde
gebod niet het instellen van een vijfdaagse werk
week? Zes dagen zult ge arbeiden en al uw werk
doen
