Mechanische hersens rekenen voor U
f
Als ik me ooit "leek" heb gevoeld, dan was het tegenover de 1401. ,,We hebben hem twee en half
jaar", zegt de heer A. Nooteboom, chef van de mechanische administratie bij Wilton-Fijenoord.
„Per minuut schrijft hij zeshonderd regels van 132 tekens", zegt de heer A. Nooteboom, program
meur. - Nu moet u wel even wachten, heren; u heet dus alletwee A. Nooteboom? „Zeker wel".
Met dezelfde voorletter? „Klopt". Broers of neven? „Geen familie"- Ook dat kan allemaal weer
bij W.F.
Stap ik binnen in de machinefabriek of wandel ik door dok 4, dan zou ik op geen stukken na kun
nen doen wat de mensen daar doen, maar ik zie waar ze aan bezig zijn en begrijp het. Bij die
mechanische administratie in het Schiedamse W.F.-dorp begrijp ik het zelfs niet meer.
Als een mens
In het hoofdgebouw en daarin weer een vrij be
scheiden gedeelte. Een hoop meisjes achter werkta
fels, een handvol mannen. Ergens een apart glazen
huis, afgescheiden van die grotere ruimte. „Dat
is 'm", zegt de heer A. Nooteboom, die van 42 jaar
en dat is de chef, „daar staat hij, de 1401".
Zo noemen ze hem, net als bij de spoorwegen een
locomotief: de 1401. Een gesloten wasmachine, zo
te zien. Alleen grijs en zes keer zo groot. Wat knop
jes, hier en daar een glaasje dat groen of rood op
licht. „Het zijn de hersens, wat je er aan program
ma instopt verwerkt hij feilloos en foutloos",
wordt me gezegd. „En zit er toch een fout, dan
geeft hij dat zelf aan. Bovendien is het dan een
programmafout, die in de hersens is gestopt". De
heer A. Nooteboom (die van 42) praat over de 1401
of het een mens is. Of hij het over zijn zoon heeft.
Over een figuur die kan denken en doen.
In één uur
Naast de „hersens", naast de 1401 dus, nog twee
machines. Net wat u dacht: de 1402 en de 1403,
oftewel de kaartlezer en de drukker. Kortom, bij
elkaar staat daar voor zo'n slordige half miljoen
gulden.
Waarom? Waarom die vreselijk ingewikkelde machi
nes, die de niet ingewijden dan wel Hollerith en
computer noemen. Twee namen die geen van beide
kloppen, omdat de enige juiste 1401 is. Waarom
staat dat er allemaal?
Er wordt gerekend bij W.F., enorm gerekend. Een
onderwerp dat iedereen interesseert: zijn geld, zijn
loon, zijn salaris. Voor zesduizend mensen moet
dat loon of salaris berekend worden. Iedereen weet
wat hij verdient, maar daar gaat belasting af, daar
gaat AOW af, daar komt huurcompensatie bij, daar
komen overuren bij, daar gaan de sociale lasten
weer af - kortom, met het bedrag dat overeenge
komen werd toen men zijn diensten en zijn kunnen
voor het bedrijf ging inzetten moet nu een keer van
alles gebeuren tot men komt aan het getal, dat u
uiteindelijk in de blote knuist ontvangt.
En dan zegt ineens de heer Nooteboom (die van
31, de programmeur): „De loonslips van zesduizend
man draait de 1401 er in één uur uit".
Op de kaart
Men kent de gang van zaken.
De man die 's ochtends aan
zijn werk begint, neemt zijn
kaart, hanteert de prikklok en
vult overdag in hoeveel uur
hij aan een karwei is bezig
geweest. Doet hij dat zelf
niet, dan is daar de tijdschrij-
ver die zijn karwei uit han
den neemt. De naam van het
schip of het werkstuk, waar
hij mee bezig is, ze staan op
de kaart en diezelfde kaart
gaat weer door de prikklok
wanneer hij W.F. verlaat.
Jawel, de man gaat naar huis
en zijn kaart blijft daar lig
gen. Maar dan zijn er andere
mensen die de kaarten verza
melen. Kaarten die allemaal
door en op elkaar liggen, zo'n
vierduizend wel. Een machine en rappe handen sor
teren: op nieuwbouw, reparatie, bedrijf en de vol
gende ochtend zijn het weer mensen van de be-
drijfsboekhouding, waar zes man de ordernummers
controleren. „Om elf uur hebben wij ze hier, bij de
mechanische administratie", aldus de heer Nooteboom
(die van 42).
Eén seintje genoeg
Nu komt het. Elf uur 's ochtends dus. „Een uur
1
