Uitzonderingen hierop zijn vóór de Tweede We
reldoorlog de onderzeebootbouw en, meer recent,
de bijna algehele vernieuwing van het materieel na
die wereldbrand.
Een dieptepunt was een periode van ongeveer vijf
entwintig jaar in de tweede helft van de negentien
de eeuw, toen jaren lang geen opdrachten van be
lang van de grond kwamen.
Over deze periode wil ik u iets vertellen; in het bij
zonder omdat hierover zo weinig op schrift is ge
steld.
Tussen de bouw van het, naar Nederlandse maat
staven, grote ramtorenschip „Koning der Neder
landen" (1872) en de pantser- en pantserdeksche-
pen, een twintig jaar later, zijn serieuze pogingen
ondernomen om een noodzakelijke vernieuwing en
aanvulling van het varend materieel van de Ko
ninklijke Marine te realiseren.
„Fijenoord" verkreeg in dat tijdsbestek opdracht tot
de bouw van de grote monitor „Matador", doch daar
bleef het bij.
De eerste plannen, die geen doorgang vonden, be
stonden uit de bouw van twee zusterschepen van de
hier bovengenoemde „Koning der Nederlanden",
dat gedurende de actieve dienst het grootste schip
van de Koninklijke Marine zou blijven.
Het mag wel uitgesloten worden geacht, dat beide
schepen gelijktijdig in Amsterdam gebouwd hadden
kunnen worden en men had zeker de hulp van
„Fijenoord" moeten inroepen.
Het „Pantserschip 1875" (zie afbeelding), volgens
een geheel nieuw ontwerp, was bestemd voor de
verdediging van Java en week geheel af van de
„Koning der Nederlanden".
De waterverplaatsing zou ongeveer 5000 ton heb
ben bedragen. De lengte over alles was ongeveer
98 meter, de breedte 14 meter, de holte 8,50 meter,
terwijl de grootste diepgang 6,- meter bedroeg.
In tegenstelling tot onze ram. en ramtorenschepen,
die een typisch Britse inslag hadden, was bij dit,
enigszins wonderlijk aandoende schip, Duitse in
vloed onmiskenbaar.
De hoofdbewapening van vier 11" Armstrong voor-
Iaadkanons in twee torens van de „Koning der Ne
derlanden" maakte plaats voor vier 26 cm Krupp
achterlaadkanons in open barbetten, opgesteld in
de hoeken van een gepantserde kazemat.
Waarschijnlijk is het drama van het Britse ramto
renschip „Captain" aanleiding geweest om een ge
heel nieuw ontwerp te maken.
Deze ramp vond immers enige jaren eerder plaats.
Het Duitse Krupp geschut werd gekozen, aangezien
men in Engeland voor grotere kalibers aan het
voorlaadgeschut vasthield.
De ongebruikelijke opstelling hiervan had tot ge
volg, dat zowel boeg- als hekvuur door twee ka
nons kon worden afgegeven, doch dat eveneens
slechts twee kanons in de brede zijde ter beschik
king waren (tegenover vier bij de „Koning").
Het schip vertoonde enige gelijkenis met de Duitse
kustverdedigingsschepen van de „Bayern"-klasse,
die echter nog twee extra kanons van 26 cm in een
gesloten barbette op het voorschip hadden.
De geschutsopstelling, als voorzien voor dit pant
serschip, is op enige buitenlandse schepen toege
past, o.a. op Turkse, die uiteindelijk in de Britse
Marine werden opgenomen.
Bijzonder enthousiast was men in marinekringen
niet.
De bouw vond geen doorgang. Het kleine pantser
schip „Prins Hendrik der Nederlanden" werd naar
het voormalige Nederlands Oost-Indië uitgezonden.
Ter vervanging van dit schip in de Nederlandse
wateren, kregen zowel de Marinewerf te Amster
dam als het Etablissement „Fijenoord" opdracht
tot de bouw van een grote monitor, respectievelijk
de „Draak" en de „Matador". Voor Fijenoord het
laatste pantserschip, totdat veel later de „Piet Hein
in bouw werd gegeven. A. v. D.
(Wordt vervolgd)
Van de Nederlandse Vereniging tot steun aan het
Koningin Wilhelmina Fonds voor de Kankerbe
strijding, werd de volgende brief ontvangen:
Geachte Dames en Heren,
Van de Post girodienst ontvingen wij een advies van
bijschrijving van 2.762,51.
U kunt ervan verzekerd zijn, dat wij uw voortdurende
steun in hoge mate waarderen.
Jaarlijks zijn grote bedragen nodig voor het funda
menteel en klinisch onderzoek, terwijl ook grote be
dragen voor de behandeling worden uitgegeven. Mede
door Uw steun is het mogelijk te trachten het pro
bleem van het voorkomen en genezen van kanker tot
een oplossing te brengen en tevens veel leed te ver
zachten.
Met vriendelijke groeten verblijven wij,
Hoogachtend,
Nederlandse Vereniging tot steun aan het
KONINGIN WILHELMINA FONDS
voor de kankerbestrijding
WF. Ridder van Rappard, directeur.
21
