I
DEKHUIZEN
BOOREILAND
SYNTHESE
RADIOTELESCOOP
WESTERBORK (II)
Op 30 juni jl. werd op helling 6
een begin gemaakt met de bouw
van een drietal dekhuizen voor
Rimrock Tidelands Inc., waar
van in ons vorige nummer mel
ding is gemaakt. De oplevering
zal in september a.s. moeten
plaatsvinden.
(Overgenomen uit .Beeld en Woord'
bij Bronswerk-Fijenoord).
Sedert de tweede wereldoorlog is
men met aldoor groter wordende
apparatuur de straling gaan meten
die in de vorm van radiogolven van
buiten de Aarde tot ons doordringt.
Het is geen overdrijving om te zeg
gen dat deze metingen een geheel
nieuwe wereld geopenbaard hebben.
Dit komt door twee eigenschappen
waarin de radiogolven verschillen
van de lichtgolven die vroeger on
ze enige communicatie met de „bui
tenwereld" vormden. De eerste is
dat radiogolven vrijwel ongehinderd
kunnen dringen door de uitgestrek
te wolkenvelden die tussen de ster
ren ronddrijven en die ons vóór de
opkomst der radio-astronomie het
uitzicht op de verder weggelegen
gedeelten van het Melkwegstelsel
radicaal belemmerden. Het Melk
wegstelsel is de zwerm van onge
veer een billioen sterren die zich
om ons heen tot enorme afstanden
uitstrekt.
De radio-astronomie maakte het
voor het eerst mogelijk om deze
sterrenzwerm in zijn geheel te ex
ploreren. De tweede bijzondere
eigenschap van de radiostraling is
dat zij in bijzonder sterke mate uit
gezonden wordt bij alle explosieve
verschijnselen: bij erupties op de
Zon, bij explosies van sterren, waar
bij een grote fractie van de ster
met enorme snelheid uitgestoten
wordt (z.g. supernovae), en bij ex
plosies van sterren-stelsels, zoals
men die in radiobronnen en in de
z.g. quasars waarneemt. Bij deze
laatste soort explosies moeten mas
sa's van de orde van tien tot dui
zend millioen zonsmassa's betrok
ken zijn. De radio-waarnemingen
hebben ons pas goed de belang
rijkheid van het explosieve aspect
van het heelal doen zien; hoewel
zij het ons nog niet hebben doen
begrijpen.
De omstandigheid dat de onderzoe
kingen met radiogolven geheel
nieuwe en fundamentele verschijn
selen ontsluierden heeft geleid tot
een voortdurend groeiende ontwik
keling van radiotelescopen. De
thans in de gemeente Westerbork
in aanbouw zijnde telescoop is een
van de grootste projecten op dit
gebied.
Waarom moet een radiotelescoop
zo groot zijn?
Om de constructie van dit instru
ment te begrijpen moeten we even
ingaan op enkele specifieke moei
lijkheden bij het radio-astronomisch
onderzoek. Een van de belangrijk
ste is de geringe gezichtscherpte.
Terwijl bij optische golflengten met
een goede telescoop onder gunstige
omstandigheden details van enkele
tienden van boogsecunden gezien
kunnen worden, geeft een normale
radiotelescoop, zoals bijvoorbeeld
die in Dwingeloo, slechts heel vage
beelden, waarin details kleiner dan
een halve graad (dat is de grootte
van de Maan aan de hemel) niet
meer onderscheiden kunnen wor
den.
Ir, het vorige artikel over deze opdracht van Bronswerk-Fijenoord
Schiedam gingen wij in op de hoedanigheden van deze radio
telescopen.
Wij prijzen ons gelukkig dat wij de toestemming verkregen van
professor J. H. Oort van de Universiteit te Leiden om zijn artikel
over dit onderwerp in Beeld en Woord te mogen plaatsen omdat
in dit artikel ingegaan wordt op de mogelijkheden van deze
telescopen en wat men er mee hoopt te bereiken.
In dit artikel zullen gedeelten staan die wij reeds publiceerden
in de eerste aflevering. Met het oog echter op de duidelijkheid
hebben wij gemeend het artikel van professor Oort toch in zijn
geheel te moeten plaatsen.
7
