Woekerwinsten
van de geldschieter.
7
Geldgebrek in de crisisjaren
leidde soms tot het bekende
"poffen". Misbruik was er
ook. Niet op de werf, want
dan vloog je op straat. Voor
de poort echter deed zich het
verschijnsel voor van de
geldschieter. Je kon bij hem
lenen. Een tientje, dat hij
keurig in zijn boekje no
teerde. fe kreeg dat tientje
"te leen" voor tien weken.
In die tijd moest je deze in
guldens terugbetalen plus
een gulden extra aan rente.
Leende deze man hetzelfde
tientje vijf maal per jaar uit,
dus 50 weken, dan "ver
diende" hij met dat tientje
in een jaar vijf guldens of
tewel 50 procent Geen
gekke belegging of was het
misbruik maken van de om
standigheden?
eerste Nederlandse schip,
waarop werd gelast. Het ging
om onder andere de water
dichte schotten en pantser
platen, waarbij speciale las-
electroden werden gebruikt.
Buig- en trekspanningen
moesten getest worden, een
heel karwei. Onze mensen
deden er flink wat ervaring
door op, trouwens ook onze
bekwame handbranders,
bankwerkers en kotteraars.
Want kotterwerk was er ge
noeg.
"De Ruyter" werd een schip
van 170 meter lang en 15,8
meter breed. Om een hele
beschrijving ervan te geven
zou te ver voeren. Wel is aar
dig te weten, dat het opper
dek met hout werd bekleed
in verband met de tropen-
dienst. Als je sommige men
sen nu hoort zou je zweren,
dat alle dekken van hout wa
ren, zo'n indruk heeft het
gladschuren met natuursteen
op hen gemaakt.
Koelruimen
Voor het eerst waren er koel
of victualiënruimen aan
boord. Er hoefde dus geen
levend vee meer te worden
meegenomen voor onderweg
als mondvoorraad. Leeftocht
dus gekoeld om te bewaren.
En dan het werk aan de
pompkamers, machtige lens-
pompen verwerkten ieder 400
kubieke meter water per uur.
Zij konden zelfs onder water
staand doorwerken. Twee
distilleermachines leverden
per dag 60 ton zoet water. De
turbines en ketels in verband
met de voortstuwing kwamen
er in samenwerking met wat
thans onze RSV-partner de
Koninklijke Maatschappij "De
Schelde" is: een samenwer
king, die al eerder hecht was
gebleken. Mensen werden
toen al over en weer uitge
wisseld. En men kende el
kaar natuurlijk evenzeer van
de later opgerichte NEVES-
BU, waaraan WF veel men
sen "doorgaf".
De kruiser was een dubbel-
schroefsschip. Er waren twee
machinekamers. De trots van
het bedrijf was, dat uit enkele
voorstellen voor de voortstu
wing en met name de schroe
ven, het voorstel van WF door
de Marine werd overgeno
men, zij het met enkele mo
dificaties. Natuurlijk gingen
daaraan vooraf de nodige
sleep- en model-, alsmede
ook al cavitatieproeven.
„Hotemetoot"
De Marine had zelf een grote
inbreng en hield uiteraard
zwaar toezicht. Een veel ge
hoorde opmerking: "Hoofd
ingenieur Van Dam was de
"hotemetoot". Als die zijn
handtekening op een calque
zette, kon je niets meer ge
beuren". Een bekende naam
was ook ir. Den Hollander
van de Marine. De verhoudin
gen lagen goed. Tenslotte
had het Fijenoord bedrijf al
contacten met de Marine van
af haar oprichting in 1823 en
was oprichter Roentgen zelf
Marine-officier geweest. Het
stijlvolle, wat ambtelijke in
onze bedrijfsmentaliteit stamt
uit die tijd, maar is nauw ver
weven of gemengd met het
doordouwerige, het improvi
serende, gehaaste en zuinige
uit het Wilton-familiebedrijf:
uiteindelijk een gelukkige
mixage gebleken.
Maar terug naar de kruiser.
Alle moeilijke zaken werden
in de Scheepsbouwloods na
gebootst in hout, schaal 1:1.
De ankerkluizen met ankers
en schalmen werden zo be
proefd en kregen er hun juis
te, uiteindelijk definitieve
vorm. Ook de geschutstorens
werden nagemaakt om na te
gaan welke apparatuur op
welke plek het best kon wor
den opgesteld. "Precies werk,
mooi en moeilijk werk. We
hadden er smul in. En een
vakman had meer verant
woordelijkheid. Hij beheerste
een veel breder deel van zijn
vakgebied, was minder op
één onderwerp diepgaand
gespecialiseerd. Fijn werken
zo."
Keihard
Je ziet de groei van het be
drijf in die dagen, je ziet de
groei van de mensen. Bank
werkers en aankomend
scheepsbouwers vervullen nu
na een keiharde leerschool
de functies van voorman of
baas. Zij zijn gelouterd en
hebben verantwoordelijkheid
leren dragen. Zij zijn bestand
gebleken tegen allerhande
problematieken, beheersen
hun vakken, geven vakkennis
door aan jongeren van nu.
Hun optreden is wat anders
dan dat van de toenmalige
"kras" of voorman.
De werf breidde ondertussen
uit. Toen was de haven nog
kort. Aan de kop ervan ston
den op de talud landelijke
wilgenbosjes te wuiven. Van
Trianon liep een weg door
het Sterrebos naar de Villa,
er lagen volkstuinen van veel
al Wilton-mensen. Bij de Villa
stond een consumptietentje
voor de wandelaars. De ge
graven dokken waren er nog
niet. In de buurt was een
jachthaventje. Soms kon men
een plagerig kopje van een
Wilton-man stiekem zien glu
ren over het dijkachtige weg
je, een met water gevulde
oliespuit in de hand. Gemikt
werd op een in die dagen in
de struiken en bosschages
veel gezien verschijnsel: een
vrijend paartje.
Het hoofdkantoor was klei
ner. De tekenkamer werd op-
De kruiser in aanbouw in het bouwdok
