6
moest hun ook leren de mentali
teit van de afzonderlijke interna
tionale klanten aan te voelen en
te respecteren. De samenwer
king vlotte zeer goed.
En de leiding?
Een bijzonder goede leiding. Zo
wel de heer Andersen, die na
mens de Westeuropese partici
panten in de directie zat, als de
heer Rocheta, die als Portugees
er zitting in had. Een bereisd
man, die niet keek of iemand
blauwe of bruine ogen had,
maar onmiddellijk doorzag wat
iemand presteerde. Was dat in
orde, dan stond hij ook finaal
achter je.
Met de mensen moest je eerst
de kat een beetje uit de boom
kijken. Zij hebben een groot eer
gevoel en hebben als natie in
het verleden ook veel ge
presteerd. Als ze eenmaal ver
trouwen in je kregen, kwamen
zij vanzelf met hun problemen
naar je toe. Je moest hen wel
aanvoelen. Bij het opzetten van
de normalisatie - het ging om
toepassen van DIN-normen -
was de Engelse taal een pro
bleem. Men is er eerder Frans
dan Engels talig. Toevallig zag
ik een vertaling van DIN-normen
in het Spaans in een boekwin
keltje liggen. Ik kocht de hele
partij. Foute boel hoor. Later be
greep ik na veel vragen, wat er
aan de hand was. "Jullie heb
ben toch ook 80 jaar oorlog te
gen hen gevoerd". Zo'n vergis
sing maak je niet meer.
En het leven daar?
Fantastisch. Ik heb er met mijn
gezin gewoond. Zo lang alleen
is niets, dan verloeder je. Boven
dien maakte ik Portugese vrien
den op de werf, waardoor ik
overal een goede entree had en
veel van land en volk leerde.
Vooral ir. Mattes ben ik erkente
lijk. Zijn vader was een uit Duits
land afkomstige professor, die
om gegronde redenen dat land
verliet. Mattes zelf werd in Por
tugal geboren en werd er inge
nieur. Daarna deed hij een ver
volgstudie in Zwitserland. Door
het beheersen van de Engelse
en Duitse taal kon hij me pre
cies de teksten van de Fado's
vertalen. Die zijn zeer droevig.
De zanger klaagt zijn nood erin
aan het publiek, dat dan zo ge-
gerepen wordt, dat het gaat
meezingen en klagen. Een ty
pisch voorbeeld van een inge
houden emotioneel volk, dat
zijn droefgeestigheid afreageert
en dan weer vrolijk verder gaat:
een hele ervaring. Ook van Car
doso, een self made man, leer
de ik veel. Toen zij in Nederland
waren, zijn zij bij ons goed be
handeld. Dat waardeerden zij
kennelijk en nu deden zij als het
ware iets terug, fijne lui.
En wanneer moest de werf
draaien?
Er was een schema opgesteld.
Wij zouden hen dus "indraaien"
in 1966. In 1967 zouden zij lang
zamerhand de zaak alleen gaan
runnen. Dan moest 1968 een
goed leerjaar zijn met ingecal
culeerd verlies, waarin geen be
lasting hoefde te worden be
taald. In 1969 moest het dead-
even point vallen om in 1970
winst te kunnen maken. En wat
gebeurde er? In 1967 viel de
Suez-crisis. Het kanaal ging
dicht en geen hond kwam er
meer door de Middellandse Zee.
Lisnave lag uitstekend. De hele
wereldvloot moest er als het
ware passeren. Gevolg was dat
al meteen in dat jaar winst werd
geboekt. Men had het vreselijk
druk: een goede leerschool voor
de mensen daar. Al doende leer
je tenslotte en met veel doen
leer je snel.
En tenslotte het land zelf?
Prachtig. Elke dag zonneschijn,
bergen, marmer, bossen, rivie
ren, heel mooi. En als je de men
sen leerde kennen, kon je toen
rustig met hen over politiek bab
belen. Je krijgt een band met
zo'n land. Ik ga nog vaak met
vakantie naar Portugal, maar
het is niet meer zo "ongerept":
er komen steeds meer toeristen
en dat dringt veel van de char
me naar de achtergrond. Ik heb
geleerd dat land met andere
ogen te zien, dankzij WF. WF
heeft de mogelijkheden gebo
den en je moet daarvan gebruik
maken op een gepaste manier,
binnen de grenzen van vertrou
wen, dat je wordt gegeven. Van
misbruik maken is nooit een
mens beter geworden. De deu
ren staan daar in Portugal nog
steeds voor ons open. Het was
al met al een prachtige ervaring
in mijn leven en een logisch uit
vloeisel van het hele WF-
gebeuren, waarin de wereld nog
altijd vertrouwen heeft.
De Lisnavewerf bijna voltooid
