ONHOORBAAR GELUID
aan het werk
Als men een vijfentwintig jaar geleden had verteld, dat met behulp van
geluid, dat voor mensenoren onhoorbaar is, metalen kunnen worden onder
zocht, rook kan worden neergeslagen, water met kwik kan worden ge
mengd, en nog heel veel meer, zou er weinig geloof zijn gehecht aan die
vreemd klinkende beweringen.
Tegenwoordig zetten we niet meer zo heel gauw een ongelovig gezicht,
wanneer we horen van merkwaardige technische prestaties, maar die mede
delingen over onhoorbaar geluid klinken ons toch wel erg vreemd in de
oren.
Alle geluid ontstaat door trilling. Horen we geluid, dan kunnen we er
zeker van zijn, dat er ergens een trillende geluidsbron is. Het kan zijn
een trillende snaar, een stemvork, de stembanden van de mens etc. Hoe
sneller de geluidsbron trilt, des te hoger is het geluid. Komt een sirene
langzaam op gang, dan horen we eerst een lage toon. Bij sneller draaien
wordt het geluid hoger, steeds maar hoger en snerpender. Tenslotte horen
we niets meer; toch draait de sirene razend snel rond. We zijn dan beland
in het gebied van onhoorbaar geluid, of zoals men meestal zegt het ultra
geluid. De trillingen zijn te snel om nog door mensenoren gehoord te
worden.
De mens is er niet alleen in geslaagd die onhoorbare trillingen op allerlei
vernuftige manieren op te wekken, hij heeft ze ook voor de meest uiteen
lopende doeleinden in zijn dienst weten te stellen.
De diepte van de zeebodem kan men thans op een heel vlugge manier
bepalen door in een schip ultrageluid op te wekken, dat in een scherpe
bundel omlaag wordt gericht. Raken de trillingen de bodem dan worden ze
teruggekaatst. Men kan nu meten, hoeveel tijd er verloopt tussen het uit
zenden van het ultrageluid en de ontvangst van de teruggekaatste trillin
gen (de onhoorbare echo). Zo kan men de diepte van de zee vaststellen,
maar ook de aanwezigheid van gezonken schepen of duikboten. In de
oorlog is sonar, dat berustte op de werking van het ultrageluid, een ge
ducht geheim verdedigingswapen van de geallieerden geweest.
Ook metalen worden met ultrageluid gepeild. In metaal voor propellers, assen
(0) 157
