Ik heb nog tegen hem gezegd...
kerstverhaal heeft beschreven. Eigenlijk verdiende hij, die door zijn volk
zo zeer vergeten is, dat ook heden ten dage zijn prachtige taal bij
menige kerstviering wordt voorgelezen.
Het is met Vondel's Gijsbreght een eigenaardig geval. Elk jaar wordt
hij tegen 1 januari te voorschijn gehaald en dan in de Amsterdamse
Stadsschouwburg vertoond. Het is een herinnering aan de opening van
de Stadsschouwburg in 1638, voor welke gelegenheid Vondel zijn grote
werk had geschreven. De vertoning is sindsdien een traditie geworden.
Daardoor en door het onderwerp, de geschiedenis van de ondergang
van Amsterdam, door verraad in 1305, is men het stuk in de eerste
plaats als een historie-stuk gaan beschouwen.
Maar men kan de Gijsbreght ook en misschien beter, van een heel
andere kant bezien: als een kerstspel. Het is in feite een kerstspel; het
speelt in de kerstnacht en het vertoont op uiterst bewogen wijze de
boosaardige verstoring, door verraad, van de nacht, waarin bij uitstek
het „Vrede op aarde" moet klinken. Daarmee heeft Vondel, die een
gelovig man was, een uiterst dramatische tegenstelling geschapen, waar
door hij in staat was tegenover de duistere machten eerst recht de
krachten van het licht te verheerlijken.
Een ongewoon kerstspel, maar toch juist misschien een, dat aan mensen
van de tegenwoordige tijd, die immers zozeer gewend zijn geraakt aan
het optreden van wrange tegenstellingen in het leven, wat te zeggen
heeft. In de tegenstelling van het gebeuren krijgt een zang als die van de
Edelingen eens te meer glans. Figuren als van Gijsbreght, Badeloch,
bisschop Gozewijn verrijzen voor ons oog als monumenten van goede
trouw en geloof.
En daarom zouden wij nog eens willen zeggen: Vondel verdient het dat
hij, misschien juist op Kerstmis, van de onderste plank van de boeken
kast wordt gehaald. Menigeen zou met hem zijn kerststemming kunnen
verrijken.
Daer zo de liefde viel,
Smolt liefde ziel met ziel,
En hart met hart te gader.
De grote Vondel had er heel wat van begrepen!
In de dagbladen hebben we de laatste tijd weer herhaaldelijk kunnen
lezen van zware, ja zelfs dodelijke ongevallen, die te wijten waren aan
het feit, dat bepaalde waarschuwingen of opdrachten niet goed verstaan
150 10)
