De broedse paashaas
Wanneer zo tegen Pasen de winkelramen zich vullen met
paaseieren en paashazen van suikergoed en chocolade,
wanneer de echte eieren in de zuivelbedrijven bij duizen
den in de etalages liggen uitgestald, dan zult u zich toch
wel eens hebben afgevraagd waarom wij Pasen met eieren
vieren en hoe de mensen ertoe gekomen zijn een haas met
een mand eieren uit te rusten!
Wij kennen iemand die kippen houdt en in zijn kippenren
destijds ook een konijn had losgelaten. Over die kippen en
dat konijn de arme langoor is helaas met Kerstmis ge
sneuveld zijn heel wat sterke verhalen gedaan, maar on
danks dat heeft hij ons toch nooit verteld dat het beest
broeds was geworden! De combinatie haas en eieren moet
dus een andere oorsprong hebben.
Zoals dit met de meeste volksgebruiken het geval is, gaat
ook de geschiedenis van het paasei ver terug. De oude
Perzen gaven elkaar deze eieren als zinnebeeld van het
scheppingsverhaal, zoals Zarathustra hun dat had geleerd.
Het eerste levende wezen op aarde, aldus Zarathustra, was
een stier en deze stootte met zijn horens het wereldei stuk,
waaruit toen alle levende wezens voortkwamen. Bij het
aanbreken van elke nieuwe lente, wanneer de zon in het
sterrebeeld van de stier treedt, doet zij door haar warmte
de starre, koude aarde springen en tovert miljoenen nieuwe
levenskiemen daaruit te voorschijn.
Dan was het Pasen en gaven de Perzen elkaar hun eieren
ten geschenke. Zo ontstond het paasei in Oost-Europa en in
de westaziatische landen.
Mythologie
Op een gelijksoortige manier is het paasei in de Germaanse
mythologie ontstaan. Als zinnebeeld van de vruchtbaar
heid werd het ei geofferd aan Ostara, de godin der her
levende natuur, tijdens het Ostara- of Osterfeest in het be
gin van de lente. Ook de priesters werden met eieren be
dacht.
Als kiem van nieuw leven moest in het ei grote levens
kracht geborgen zijn en aangezien onze voorvaderen meen
den dat deze levenskracht kon worden overgedragen, wer
den tijdens hun Paasfeest eieren over de akkers en velden
verspreid om ze daardoor groeizamer te maken. Daarna
mochten de eieren desnoods worden geraapt en worden
opgegeten. Verstoppen wij ook nog niet onze eieren in de
tuin
Toen het Christendom in West-Europa zijn intrede deed,
viel het feest van de Wederopstanding van Christus met het
heidense paasfeest samen. Alhoewel het laatste geleidelijk
aan werd verdrongen, werd het ei als machtig symbool van
nieuw leven gretig overgenomen. De eerste westeuropese
Christenen zagen hierin de belichaming van het witte graf,
waaruit Christus (het Leven) was opgestaan. Na de vasten
werden deze eieren dan ook in de kerk gewijd en na de
lange onthouding met grote vreugde begroet. Men ging
elkaar eieren schenken, allerlei spelen met eieren ontston
den, vrienden en kennissen vormden tezamen maanden
voor Pasen een zogenaamde eierpot, waarin wekelijks een
klein bedrag werd gestort om straks grote hoeveelheden
eieren te kunnen kopen.
Het eiereten met Pasen vindt dus hierin zijn oorsprong.
Germaanse haas
Maar dan nu toch nog de paashaas. Dit diertje is van zui
ver Germaanse oorsprong. De haas stond in dienst van
Ostara als symbool van de steeds weer terugkerende herge
boorte van de natuur en als zodanig is hij dus wel zeer
nauw aan het ei verbonden. Ieder jaar werden voor het
Osterfeest jonge, in maart geboren haasjes gevangen, die
als eerstelingen der herboren natuur aan Ostara werden
geofferd. Ook aan deze offers maakte het Christendom een
einde, maar ook nu weer leefde het symbool voort. Men
ging ertoe over met Pasen voor de kinderen haasjes van
koek, suiker of chocolade te vervaardigen en hun deze ten
geschenke te geven.
Men behoefde dus niet meer op paashazen te gaan jagen,
en waarschijnlijk om dit gemis aan jachtgenot enigszins te
vergoelijken, werden de haasjes op de akkers, in het veld,
op het erf en tenslotte in de tuin verstopt. Zo is er ten
slotte iemand geweest die in de tuin de haas op de eieren
heeft gezet en aldur werden de twee natuurlijke symbolen
der vruchtbaarheid voor ons verenigd en vereeuwigd.
(0) 25
