HOLLANDS ZAND
EN BRITS GRIND
Een kopstation van de spoorwegen heeft iets onherroepelijks.
De reis is ten einde. Allen moeten uitstappen. Zo'n eindpunt is
Den Helder. Wij arriveerden er dinsdagavond 6 februari om de
volgende dag de proefvaart van de grindzuiger Marinex VI mee
te maken.
De zachte cadans van treinwielen had óns gewiegd. De opva
renden van de grindzuiger moesten méér met zich laten sollen.
Een stevige bries schuin achter had tijdens de vaart van IJmui-
den naar Den Helder voor een groot aantal "uitvallers" gezorgd.
Zand zuigen in de luwte van Texel werkte echter kalmerend op
de opstandige magen. Aan het eind van de dag koos de "drij
vende zandbak" ligplaats bij de Onderzeedienstkade.
Daar trekt het schip de volgende morgen veel bekijks van Jan
nen met veel en weinig strepen. "Wat is dat nu weer voor een
vaartuig?"
Scheppen en baggeren
Met de boegstraalinstallatie in actie is het wegkomen van de
kant een peuleschil. Buitengaats blijkt de windkracht nog steeds
"een dikke zes" te zijn. Een eind verderop laten wij het anker
vallen. Men wil het "uitschep-systeem" eens proberen.
Schommelend laten de scheppen zich door de laag zand trek
ken om vervolgens hun inhoud op het stelsel van lopende ban
den te storten. Na op deze wijze wat zand overboord te hebben
gezet, wordt besloten nog wat méér zand te baggeren. Eerst
gaat echter óók het bakboordanker nog uit. Dat hoort bij het
onderdeel: ankerproeven.
Wanneer beide ankers binnen zijn, varen wij naar de bagger-
plaats. Onze loods weet zelfs een plek waar grind zit, maar wij
hebben geen vergunning om daar te baggeren. De laad- en
zeeftorens zijn afgeschermd om alleen te laden, zeven is nu niet
nodig. Tijdens het zuigen koerst een viertal mijnenvegers recht
op ons af. Voordat wij "geveegd" dreigen te worden gaan de
oorlogsbodems "naar bakboord uit". Wij zijn overigens niet de
enige, die met beproeven bezig zijn. Een nieuw marinevaartuig,
de A 904, houdt ons af en toe gezelschap.
De Marinex VI laadt zich vol onder de rook van Oudeschild op
Texel, waar vrolijk een molen draait en waar de daken van de
huizen maar nét boven de kruin van de dijk uitsteken. Het "ont
wateren" van de zandlading begint meteen. Dit gebeurt door
onderin het laadruim water weg te zuigen. Het schip moet im
mers als het straks in bedrijf is, zo droog mogelijk grind aan de
wal kunnen brengen.
Snelheid meten
Na de lunch volgen de snelheidsproeven. Op wat heet, de "ge
meten mijl", dat wil zeggen een afstand van ruim 922 meter. De
bakens op de Texelse kust in één lijn: stopwatches indrukken.
Volgende bakens, weer indrukken. De tijd is bekend en na wat
rekenwerk weten wij de snelheid. Ook de A 904 doet aan snel
heidsproeven. Wij maken verschillende "runs". Eerst met 100%
vermogen van de 9-ciUnder Smit-Bolnes motor, dan met resp.
80% en 60% vermogen. Het blijkt, dat wij wat achterlopen op
het schema. Men besluit daarom niet 's nachts naar Amsterdam
terug te varen, maar er nog een derde proeftochtdag aan vast te
knopen.
Het "Marinex-strandje" in de hopper is inmiddels al aardig
drooggevallen. Er staan een paar plassen water in. Enkele Ver-
schure medewerkers gaan kijken of er vis inzit. Je kunt nooit
weten.
Lossen in het donker
De duisternis valt nu snel. De Engelsen willen graag weten, hoe
het uitscheppen nu gaat. Dus gaat de grindzuiger voor anker.
Op het achterdek wordt de lopende-band arm naar buiten ge
draaid. In het licht van gele lampen begint het uitscheppen. Om
beurten komen de scheppen naar achteren en omhoog. Bonkend
legen ze hun inhoud in de trechter. De scheppen worden door
draden heen en terug door het laadruim getrokken. De lieren
voor deze draden staan in een aparte ruimte onder de bedie
ningscabine op het achterschip. De elektrische aandrijving
draait onafgebroken luid zoemend rond. Door onzichtbare han
den bewogen, klemmen brede banden zich om de liertrommels,
en nemen ze mee in de draaiende beweging. Een luid, scherp
gesis en ze laten los. Direct nemen rembeugels de trommels in
een vaste greep. Loslaten en vastpakken, opwinden en afwinden
volgen elkaar voortdurend op.
Bovenin het bedieningshokje manipuleert de "uitschepper" met
knopjes en handeltjes. Een constante stroom zand wordt via de
lopende banden in zee teruggeworpen. Na een uurtje scheppen
weet men genoeg. Er moet tenslotte wat zand overblijven voor
de derde proeftochtdag. De havenofficier van Den Helder wordt
ingelicht omtrent onze komst.
Wederom mag de grindzuiger "overnachten" aan de kade bij de
Onderzeedienst. Voor ons zit het er op. Wij nokken af.
De zuigbuis overboord en
even later
stroomt het water/zand
mengsel via de torens in het
laadruim
Zou er vis inzitten
28