prritf
voor goed
adviesl
MICK*
J. BONEFAAS
De geschiederws van het porselein in Nederland
De slagerij van Schiedam-Zaid
A. VERHAGEN
C. E. MEIER
^§|iiiiiiiiui|lttiaiii!i''»''uiuMM'"'"".BimiimmfiBE
DAMESKAPSALON ELEGANCE
JURGENS
Rijwielen - Stofzuigers
wasmachines - verlfchting
J. SOOMERS
v. d. SMAN
JURGENS
oliehandel
„METROM
vrijdag en zaterdag feest reklame
k«mt u eens kljken
VOOR HAARDEN
Hoogsir. 117 Tel. 66603
VOOR
NAAR
Groenelaan 40
Tolefoon 6995 S
VOOR HAARDEN
Hoogsir. 117 Tel. 66603
brengt u steeds de nieuwste coiffures
Badulatia
Airwave Kleurspoelingcn
Permanentei
Parkweg 338
Telef. 62849
GROENELAAN 89
TEL. 67967
Voor goede haardolie
(zuivere petroleum)
Het voordeligst in prijs
T*l. 61601
HAVENDIJK 30b
SCHIEDAM
Rozenburgerplein 5 Telefoon 66396
Rund-, Varkens- en gemest Kaifsvlees
Pracht runderlappen vanaf 1.89 500 gr.
Pracht riblappen yanaf 2.59 500 gr.
Hamlappen mager2.99 500 gr'
Harstcarbonade 2.29 500 gr.
Paardenrookvlees0.59 100 gr.
Fijme schouderham 0.75 150 gr.
Gelderseworst0.64 150 gr.
Hele palingworsten0.75 p. Jtuk
Een keur vam bij-artikelen
Op da hela wereld Kijn ongeveer een. miljoen soorten
dieren. In grootte variSrend tussen de blauwe walvis
en diertjes, die zo klein zijn, dat we ze alleen maar
met de sterkste mieroscoop kunnen onderscheiden.
Meer dan de helft van al deze soorten dieren zijn in-
secten. Ook de vogels vormen een gTote groep, doch
er zijn 40 maal zoveel soorten insecten als vogels.
Een pakketje met kleuren-
stnaltjes van alle kiearen
llgt bij onsgratis voor u klaar
Het water dat we drinken.
Is beslist voor alle levende wezens nodig om in leven
te blijven. Een mens kan maar korte tijd zonder wa-
tre leven. Waarom? Omdat we grotendeels uit water
bestaan. Een man b.v. van 160 pond heeft ongeveer
voor100 pond water in z'n lichaam. Voortdurend
verliest men water uit het lichaam. Dit moet vanzelf- DrogisteriJ - Fotohandel
sprekend weer aangevuld worden. Daarom is het ge-
zond en raadzaam veel water te drinken, buiten het-
geen we door middel van spijs en drank naar binnen
krijgen.
Te koop ee« zwarte pe-
digre kinderwagen A. v. Mil
Schiedamseweg 181 Kethel
Te koop gavraagd
i.g.st.z. meisjesfiets 10 a 12
Jaar. Troelstralaan 153. Tel.
62733
Ter overoame gevraagd,
enkelvoudige handlier. Tel.
62733.
Groenelaan 30, Tel. 69751
Horlogerie
Groenelaan 46, tel. 62686
SIERADEN
GERO-ARTIKELEN
Eigen reparatieatelier
dus voordeliger
Member of the Worldfederation of hairstylists
150 gram Ham0.87
150 gram Zure Zult0.39
Chocoladepasta lOct voordeliger van 62 ct voor 0.52
Limonadesiroop in 3 smaken per fles 0.95
5 KES extra
Groot tablet chocolade
5 KES extra
0.65
Te koops Renault 4 1957
f 1675.bel. en verz. tot
juni 1963.
Na 7 uur Rubensplein 9c
Plaata eeo Kaboutertje!
Slechts 50 cent per edi-
tle (geldt nlet voor za-
kenkaboutertjeaVoor
een gering bed rag be-
relkt u 30.000 gezinnen.
Uw euccee Is verzekerd.
De Nederlanders zagen voor de eerste keer porselein
in grotere hoeveelheden, toen in het jaar 1962 de
Portugese „carrack" of karaak ,,San Jago" door de
Nederlandse bodems ,,Zeelandia" en „Langeberque"
naar Middelburg werd opgebracht. Aan boord van
de ,,San Jago" bevonden zich 28 kisten met porselei-
nen borden en koppen, die als geschenk aan de burge-
meester en wethouders van Middelburg werden over-
handigd. Van het scheepstype waarmee dit eerste por
selein werd aangevoerd, de „karaak", is het woord
„kraakporselein" afkomstig, dat dus niets te maken
heeft met een grote breekbaarheid of met craquele.
Vanaf 1610 exporteerde de Verenigde Oostindische
Compagnie Chinees en Japans porselein naar Europa.
Meer dan een millioen stukken zijn voor het einde
van deze eeuw naar Europa gebracht, maar toch was
dit niet voldoende. Onder invloed van de pracht van
het volmaakte Oosterse produkt, ontstaat in Delft,
Haarlem, Amsterdam, Rotterdam en ook elders het
streven dit product te evenaren en alhoewel de scherf
en de porseleinmassa niet gemaakt kunnen worden,
vindt men het decoreren van het porselein zeldzaam
bekoorlijk.
Het duurt niet lang of in 1614 vraagt Claes Jansz.
Wijtmans te Den Haag octrooi aan voor de fabricage
van porselein.
Wijtmans was in 1570 te 's-Hertogenbosch geboren.
Het octrooi werd hem verleend en in het ,,Porseleyn
Huis" gestichf door de koopman Lambert de Hooch,
voert Wijtmans zijn experimenten uit. In 1616 raakt
De Hooch in financiele moeilijkheden en het „Porse-
leyn Huis" wordt gekocht door de pottenbakker
Anthony de Hooch uit Gorinchem.
In 1619 slaagt Wijtmans er in het bedrijf te kopen,
waar hij naast het zogenaamde porselein, tegels van
een hoge artistieke kwaliteit vervaardigt. Het werk,
dat hij eerder gedaan had, was dusdanig gewaardeerd,
dat hij drie jaar eerder de opdracht gekregen had
tegels voor de decoratie van een nieuw jacht van de
Stadhouder te maken.
In 1629 krijgt Wijtmans te Utrecht een octrooi voor
zichzelf en zijn zoon om een porseleinfabriek te
mogen oprichten.
„Porselein" uit deze fabriek is misschien in het
Museum voor Oudheidkunde te Amsterdam-aanwezig.
De Verenigde Oostindische Compagnie was nu de
grootste exporteur van Oosters porselein naar Europa
geworden.
In 1658 had de pottenbakker Ary de Milde die in de
„Griekse A" gewerkt had onder Walter van Eenhoorn
en in partnerschap was met Martinus van Gouda deze
in 1671 ontbonden. Ary de Milde was een zeer ervaren
plateelbakker, wiens grootste specialiteit echter rode
theepotten was, imitaties van de rode theepotten die
uit China werden ingevoerd. In 1678 maakt hij samen
met Samuel van Eenhoorn aanspraak op de uitvinding
van de rode theepotten en eiste het monopolie van
de fabricage, doch een zelfde eis werd eveneens door
Lambertus Cleffius ingediend. De Milde fabriceerde
in zijn eigen fabriek deze beroemde theepotten, die
door hem gemerkt werden met een stempel met zijn
naam en en vos. In het request dat Ary de Milde en
Samuel van Eenhoorn in 1679 indienden, vroegen zij
octrooi voor 15 jaar, of, als dit niet kon worden
verleend, bescherming tegen namaak van hun product
door een merk.
Zij verklaren in dit request te hebben ,,uytgevonden
het naermaeken ende contrefeyten van de Oost
indische Theepotten (bedoeld zijn de rode Chinese
theepotten), soodanigh dat deselve naergemaekte Pot-
ten in valeur ende waerdigheyd niet behoefden te
cederen aan de oprechte Indiaensche".
Het product van Ary de Milde leek heel erg op het
rode porselein dat door Bottger aan het begin van de
18e eeuw te Meisen gemaakt werd.
In de Haarlemse Courant van 18 augustus 1678 had
Lambertus Cleffius de volgende advertentie laten
plaatsen:
„Wordt een yder bekent gemaekt, dat Lambertus
Cleffius Mr. Plateelbacker in de Plateel-backerye
van de Metale Pot te Delft, in den jare 1672
hebbende uytgevonden de maniere om de Indische
Porceleynen te conterfeyten, gelijck een ygelijck
genoegsaem bekent is) oock sedert die tyd sig
heeft bemoeyt met het maeken van Roode Thee
potten, mitsgaders van andere Couleuren, ende
tegenwoordigh tot sodanigen perfectie heeft ge
bracht, dat deselve in couleur, netheyt, sterckte
en gebruyck de Indische Theepotten niet behoe1
ven te wycken:
Iemant deselve van noden hebbende, adressere
sigh ten Huyze, voorszover daer die voor een
redelyck prys zijnde bekomen".
Maar ook in de andere landen van Europa wgs porse
lein iets, wat men bewonderde en maken wi!4e,
Aan het einde van de 13e eeuw had Marco Polo porse
lein uit China naar Venetie meegenomen. Hij was er
een groot bewonderaar van, en sindsdien wilde men
ook in Italie zo'n product maken. In 1470 heeft een
alchimist te Venetie, Maestro Antonio voor het eerst
porselein gemaakt. Van dit werk is niets over ge-
bleven, alleen beschrijvingen.
Later in 1580 heeft Francesco de Medici, hertog van
Toscane, in een kleifabriek in de Bobolituin te Flo
rence, een fabriek opgericht waar hij met behulp van
Bernardo Buentalenti kaolien-vrij porselein (pate
tendre) maakte. 36 stukken zijn er overgebleven die
in verschillende museau bewonderd kunnen worden
o.a. in het Victoria Albert Museum te Londen.
Het eerste harde porselein, dat is porselein met bij -
menging van kaolien, werd in Europa door Johann
Friedrich Bottger uitgevonden.
Te Schleisz in 1682 geboren, werd hij op 16rjarige
leeftijd leerling bij een apotheker en bracht zyn tijd
door met het bestuderen van alchemie, een bezigheid
die zijn baas niet erg apprecieerde.
Hij probeerde echter des te meer de Steen der Wijzen
te vinden.
Om aan gijzeling te ontkomen, vluchtte hij vanuit
Pruisen naar Saksen waar hij gauw een entree bij
Koning August de Sterke gevonden had. Hij beloofds
de vorst goud te maken, waarop hem een labora-
torium op het kasteel ingericht werd. Na vele jaren
waarin verschillende pogingen mislukten, slaagde
Bottger erin in plaats van goud porselein te maken.
Dit was in 1709.
Toch was het eerste porselein niet wit. Het was van
een rode kleur, net als het Boccaro steengoed, dat
men in Europa toen algemeen porselein noemde en
dat in de vorm van theepotten voor het eerst naar
Europa gebracht werd.
De Nederlander C. du Paquier is de stuwende kracht
van de in 1718 gestichte porselein-fabriek in Wenen.
In het laatste kwart van de 17e eeuw nam de gewoon-
te van het theedrinken in de Nederlanden zozeer toe,
dat de in Yi-Hsing vervaardigde theepotten, die gelijk
met de thee meegezonden werden, niet meer in de
behoefte aan theepotten konden voorzien. Nederlandse
pottenbakkers werden in het buitenland geengageerd
om fabrieken van Delfts aardewerk op te richten.
Johannes van de Walle uit Amsterdam is medeoprich-
ter van de fabriek in Hanau. Hannorg uit Maastricht
gaat naar Straatsburg.
iwordt vervo'fld)
